Fabris: Monopol je glavni krivac za inflaciju

[Beranac]

AKTUELNO: ZA OKO 80 ODSTO INFLACIJE U CRNOJ GORI KRIVAC CIJENE USLUGA

Što prije donijeti antimonopolski zakon


Inflacija u decembru prošle godine bila je 1,8 odsto, što je najviše u posljednje tri godine ne računajući april 2003. kada je uveden PDV. Ne smijemo dozvoliti da u narednom periodu cijene samo nekoliko usluga destabilizuju ukupnu inflaciju

Crna Gora treba hitno da donese antimonopolsku regulativu, upozorava dr Nikola Fabris, glavni ekonomista Centralne banke Crne Gore. Nema opravdanja niti ijednog razloga što to nije već urađeno, naročito od kada je međunarodna zajednica dozvolila dvostruki kolosijek približavanja EU, kaže Fabris podsjećajući da je Centralna banka bezbroj puta do sada upozoravala državu, odnosno vladu, da donese ovu regulativu. Vladu treba pitati zašto to nije urađeno ako se zna da je glavni razlog inflacije - cijene usluga, koje su nerazmjenjive, što znači da ne postoji strana konkurencija.

U 2003. godini na inflaciju u Crnoj Gori najviše je uticalo obavezno osiguranje vozila, a u prošloj godini cijene telekomunikacionih usluga. To potvrđuje da su u pitanju nerazmjenjive usluge, one bez konkurencije iz inostranstva. Riječ je o preduzećima koja se nalaze u antimonopolskom ili oligopolskom položaju. Postoji opravdana sumnja da je u pitanju zloupotreba monopolskog položaja. U posljednje tri godine inflacija u Crnoj Gori stalno pada, ali je ona u prošloj godini mogla da bude i niža od 4,3 odsto, mjereno indeksom cijena na malo, odnosno 1,5 odsto po troškovima života.

Cijene su bile izuzetno stabilne u prvih 11 mjeseci prošle godine, kada je inflacija bila svega 2,5 odsto. U decembru su inflaciju naduvale cijene samo jednih usluga - telefonskih. U tom mjesecu inflacija je inosila 1,8 odsto. To je najviša stopa inflacije u posljednje tri godine, ne računajući april 2003. kada je uveden porez na dodatu vrijednost. Jasno je da su osnovni uzročnik inflacije u Crnoj Gori usluge, zbog čega tražimo novu antimonopolsku regulativu koja bi bila primjenjiva i usklađena sa propisima EU. To bi trebalo da spriječi da u narednim godinama dođemo u situaciju da cijene samo nekolio usluga utiču na destabilizaciju ukupne inflacije.

Fabris podsjeća da su cijene usluga znatno nadmašile cijene robe. Cijene usluga su porasle u prošloj godini čak za 18,1 odsto. Osamdeset odsto ukupne inflacije se objašnjava porastom cijenausluga, a čak 52 odsto inflacije otpada na samo jednu kategoriju - saobraćajne i PTT usluge.

Cijene poljoprivrednih proizvoda su opale za 5,5 odsto, industrijskih proizvoda povećane su 1,5 odsto.. objašnjava Fabris. U kategoriji robe odnosno u okviru cijena na malo veći dio čine proizvodi za koje postoji razvijeno tržište i čije cijene su pod uticajem razvijene konkurencije. Veći dio usluga čine nerazmjenjive, što znači da ne postoji razvijeno tržište.
Stopa inflacije u Croj Gori se približava onoj u Evropskoj monetarnoj uniji, ali je i dalje veća od nje. U takvim uslovima crnogorska privreda gubi na konkurentnosti, dolazi do brojnih poremećaja. Inflacija utiče na visoke kamate. Neravnomjerni rast cijena pojedinih proizvoda i usluga dovodi do cjenovne distorzije - narušavanje cjenovnog pariteta. To stvara impulse za buduću inflaciju. Rast cijena utiče na pad životnog standarda, što za sobom povlači zahtjev radnika za povećanjem plata. To pokreće spiralu inflacije. Ipak, postepeno opadanje stope inflacije je cijena koja se mora platiti kao dio sveobuhvatnih reformskih procesa. To nije izbjegla nijedna zemlja u tranizciji.

Nagli rast inflacije prije tri mjeseca odnosno decembra prošle godine uticao je na kretanje inflacije u cijeloj godini, pa je indeks cijene na malo povećan sa 2,5 na 4,3. Rast cijena telefonskih impulsa doveo je do rasta cijena usluga u tom mjesecu za 9,5 odsto. U aprilu registrovano je značajno smanjenje inflacije sa 5,5 na 2,3 odsto, što se može objasniti visokom bazom za poređenje. Cijene robe i usluga do aprila 2003. godine nijesu uključivale PDV, pa su bile znatno niže od istih cijena u istim mjesecima prošle godine. U aprilu se izgubila razlika u cijenama, izazvana PDV, pa se od tada do novembra cjenovni rast stabilizovao i kretao između dva i tri odsto. Prosječna godišnja inflacija od aprila do novembra bila je 2,3 odsto.

Cijene robe u prošloj godini učestvovale su u inflaciji sa 20 odsto. I pored značajnog rasta cijene nafte i njenih derivata sredinom prošle godine, situacija na svjetskom tržištu se stabilizovala u novembru i decembru. Na kraju prošle godine rast ovih cijena je bio 3,4 odsto, ali je ukupno učešće u inflaciji 1,3 odsto. Troškovi života su rasli znatno sporije od cijena na malo. Analiza Monstata pokazuje da je tokom 12 mjeseci rast troškova bio 1,5 odsto. Osnovni razlog sporijeg rasta troškova od cijena je razlika u ponderima pojedinih kategorija robe i usluga koji služe za izračunavanje indeksa. Poljoprivredni proizvodi u korpi za izračunavanje indeksa cijena na malo učestvuju sa pet odsto, a troškova života 11,40 odsto. Pojeftinjenje poljoprivrednih proizvoda uticalo je da ukupni izdaci za ishranu u prošloj budu niži nego u 2003. godini. To je znatno kompenzovalo rast izdataka za odjeću, obuću, stan, saobraćaj, PTT usluge... Izvještaj Monstata navodi na nedvosmislen zaključak da su plate rasle mnogo brže nego troškovi života.

IZBJEGAVATI ZADUŽIVANjE U DOLARIMA

Treba biti obazriv prilikom novog zaduživanja da ne bismo ušli u zonu visoke zaduženosti. Po svaku cijenu treba izbjegavati zaduživanje u dolarima, kaže dr Nikola Fabris. Trenutno je kurs dolara veoma povoljan, što znači da je ova valuta jeftina. Velike količine dolara su raspoložive u inostranstvu. Ovakav kurs ove valute u odnosu na euro nije održiv na duže vrijeme. Kada skoči kurs dolara u odnosu na euro, imaćemo jednu vrstu skrivene kamatne stope, kaže Fabris.

Cilj - izjednačavanje sa EU

Dugoročni cilj Crne Gore terba da bude izjednačavanje inflacije sa stopom EU jer koristimo valutu Evropske montenarne unije, kaže Fabris. Najveći gep ili razlika između inflacije u EU i Crnoj Gori bio je 2002. godine. Postepeno se smanjivao u periodu jun-septembar. Prošle godine imali smo nižu stopu inflacije nego u EU sve do pred kraj godine. Krajem prošle godine inflacija je porasla i bila veća za dva procenta nego u EU.

Kritični februar, maj, oktobar i decembar

Mjesečna stopa inflacije u prošloj godini oscilirala je od nule u martu i aprilu do 1,8 odsto u decembru. Prosječna stopa je bila 0,34 odsto. U četiri mjeseca - februaru, maju, oktobru i naročito decembru, zabilježena je visoka stopa inflacije. Osnovni uzrok su bile promjene cijena uglavnom administrativno kontrolisanim i nezamjenjivim dobrima i uslugama. U februaru je najveće učešće u inflaciji, 64 odsto, imalo poskupljenje televizijske pretplate za 52,17 odsto. Glavni nosilac majske inflacije bilo je obavezno osiguranje vozila, sa učešćem od 50 odsto. Inflaciju u oktobru su unosile veće cijene prevoza željeznicom i u međumjesnom autobuskom saobraćaju. Poskupljenje telefonskih usluga za 100 odsto glavni je krivac za decembarski nagli skok inflacije. Cijene ovih kategorija i usluga predstavljaju neočekivane i jednokratne uzročnike inflacije u Crnoj Gori.

[size=6]Inflacija u Srbiji najveća u jugoistočnoj Evropi

Inflacija u Crnoj Gori nalazi se na prosjeku inflacije zemalja jugoistočne Evrope i onih koje su postale članice EU u prošloj godini. Crnogorska inflacija niža je nego u Poljskoj, Mađarskoj, Slovačkoj... Najveća inflacija bila je u Srbiji, 13,7 odsto, potom Slovačkoj 5,8, Mađarskoj 5,5, Poljskoj 4,4... [/size]





Mira Milović

[Janko23-]

Samo sto u Srbiji plate rastu iz mjeseca u mjesec a u Crnoj GOri ne pomeraju evo vec petu godinu. Zato se u Crnoj Gori svakim danom sve gore i gore zivi.

[Zvek_Zivi]

Jes samo sto je u serebiju svaki drugi gladan ka pas ,i vise nemoze da im prolazi seljacka gedzovanska veljeserbaljska propaganda kad krepaju ka bize od gladi !!!!!!! Doslo vrijeme da serbi prodaju djecu svoju rodjenu za djelove i prostituciju !!!!!


Ppi pi stoko vasljiva gladna ,jednom gedza gladan vazda gedza gladan !!!

[Milos111111]

IZBJEGAVATI ZADUŽIVANjE U DOLARIMA

Treba biti obazriv prilikom novog zaduživanja da ne bismo ušli u zonu visoke zaduženosti. Po svaku cijenu treba izbjegavati zaduživanje u dolarima, kaže dr Nikola Fabris. Trenutno je kurs dolara veoma povoljan, što znači da je ova valuta jeftina. Velike količine dolara su raspoložive u inostranstvu. Ovakav kurs ove valute u odnosu na euro nije održiv na duže vrijeme. Kada skoči kurs dolara u odnosu na euro, imaćemo jednu vrstu skrivene kamatne stope, kaže Fabris.

Dobro je sto se ne zaduzismo u dolare pa neplacamo ovu skrivenu stopu,