Babološki prikaz Crne Gore u plemenskoj monografiji Rovca

[Regi]

Milorad S. Bulatovic:
BABOLOSKI I NEISTORIJSKI PRIKAZ CRNE GORE,
U PLEMENSKOJ MONOGRAFIJI ROVCA - BULATOVICI




Opste zamjerke na ovo poglavlje knjige odnose se: na razvoj i osobitosti Rovcana, a time i Crne Gore, dio o ulozi Stefana Nemanje u “oslobadjanju”, mada je to u stvari bilo pokoravanje i razaranje stare Duklje i Zete; izostavljanje ocjena i cak marginalizovanje dogadjaja oko 1918. a osobito o Bozicnoj pobuni i tadasnje tragedije i Crne Gore i Rovaca, a osobito bratstva Bulatovica!
Isto tako, knjiga se previse, nepotrebno i nenaucno veze za Nemanjice, Dusana Silnog (koji je vladao svega nekoliko godina prije propasti “carstva”), na Pecku patrijarsiju (koja je za vrijeme Turaka igrala sasvim vazalnu ulogu u dobrom dijelu njenog postojanja), na autokefalnu crnogorsku crkvu do dekreta kralja Aleksandra iz 1920. g. o njenom raspustanju, na poglede o tzv. “ujedinjenju Crne Gore sa Srbijom”, koji su drasticno “srpski” obojeni. Naravno, i nenaucno.
Problematicno je i poglavlje o istoriji Rovaca, jer je cesto zasnovano ili vezano za srpske mitove i srpsku odnosno prosrpsku istoriografiju, koja bez ikakvog osnova, svojata Crnu Goru kao “cistu srpsku drzavu”, odnosno kao “srpsku Spartu”, negirajuci Crnu Goru kao autohtonu tvorevinu, osobenu u razvoju i stvaranju drzave, ukljucujuci njenu (crnogorsku) drzavnost, posebnost crnogorske nacije, kao i osobenosti crnogorskog govora i jezika. To pogotovo kad se zna, da su nacije na jugoslovenskim prostorima fakticki nastale tek u 19. vijeku. Zna se i to da su se Rovca prikljucila podlovcenskoj Crnoj Gori jos u 18. vijeku a ne 1820. kako stoji u knjizi da su vazda bila u sastavu Duklje i Zete. Tada su stalno i prije toga bila vezana za staru Crnu Goru. Stoga je takva “srpska misao” u odnosu na Crnu Goru potpuni promasaj, cak najobicnija
velikosrpska propaganda.


Primjerice:

1)
Nije nimalo razradjen prapocetak Crne Gore u vrijeme Duklje i njenih vladara, od kojih je jedan proglasen za crnogorskog svetitelja. Bilo je raznih pokusaja, da se negira postojanje nekadasnje Duklje, kao da je Zeta mogla iznici iz nicega. A na osobiti uticaj spajanja sa starim Ilirima, da se ne govori.
Stara Duklja nema veze sa nekadasnjom Raskom, jer je Duklja bila starija kao drzava od prve srpske drzave, Raske.
Logicno je da ljudi koji su se naseljavali na podrucje kasnije nastale Duklje, dolazeci iz stare postojbine, nijesu bili oformljeni kao nekakvi Srbi, vec su iz stare postojbine, iz Polablja, dolazili kao razlicita slovenska plemena, spojivsi se s vremenom i sa starim Ilirima, pa i otuda njihove osobitosti.
Dakle, nijesu to bili “iskonski srpski stanovnici”, kako pise na str. 68 ove veoma problematicne knjige, red sedmi ozdo, vec stari Sloveni. Uostalom, nije istorijski tvrditi, da su iz stare postojbine dosli grupisani i opredijeljeni ni Srbi, ni Hrvati, vec do tih imena, odnosno naziva, dolazi mnogo kasnije, a pod uticajem stvaranja raznih drzavnih zajednica, religije i raskola u hriscanstvu, odnosno pod uticajem zajednickog zivota raznih grupacija ljudi, cesto i razlicitih etnickih sastava. Duklju nijesu naselili ni Srbi, ni Hrvati, u to nas uvjerava Konstantin Porfirogenet, vizantijski car.

2)
Prema tome, nije u redu (vezano za Crnu Goru i Rovca) pisati o “stvaranju prvih srpskih knezevina” koje bi “prisilo zajednicki naziv Srbi” (strana 69) i nijesu Rovca pripala “prvoj srpskoj knezevini Raskoj”, niti ima ikakvih dokaza za tu tvrdnju, vec je i taj prostor bio ukljucen u staru Duklju, koja je svakako postojala davno prije Raske.
Zasto autor nema hrabrosti, ni naucnog postenja, istaci, da je Duklju razorio Stefan Nemanja, koji je kao zao covjek – okupirao, a ne “oslobodio” danasnje podrucje Crne Gore, razorivsi ga, i potom je Monah Sava nametnuo tom podrucju tzv. svetosavsko pravoslavlje, koje je tada - vizavi Carigradske patrijarsije – bilo raskolnicko.
Zalosno je, da je tako zao covjek (Nemanja) mogao biti proglasen Srpskim svecem i da se, kao takav, namece i danasnjoj Crnoj Gori, pod pokroviteljstvom SPC-e.
Svetosavsko pravoslavlje je tada, “kroz krv i noz” potisnulo i “paganstvo”, koje su donijeli iz stare postojbine, i izvorno hriscanstvo, koje je u svojim izvornim pogledima bila progresivna pojava. Zna se da “svetost” Stefana Nemanje nije ni bila prisutna u Crnoj Gori sve do ukidanja crnogorske pravoslavne crkve, dekretom! O svemu ovome Vojislav M. Bulatovic pojma nema. Njemu je od nauke mnogo blize mitomansko trabunjanje o Srbima i srpstvu sve i svuda. Citava ova njegova knjiga je najobicnija nebuloza.

3)
Upitno je, zasto je u knjizi (str. 71) bilo potrebno poglavlje pod nazivom “5. Rovca za vrijeme Nemanjica”? U skladu s tim, dalje slijedi poglavlje “Od Nemanje pa do cara Dusana” iako se zna da je to propalo “carstvo” trajalo svega nekoliko godina i kad to nijesu bili nikakvi velikasi Crne Gore. Valja pri tome reci, da Crna Gora nije ni ucestvovala u “boju na Kosovu” i da je kosovski mit, u stvari, poceo da se razvija i namece tek u 19. vijeku. O svemu tome Vojislav M. Bulatovic pise kao najobicniji diletant, sto on i jeste!

4)
Veliko je pitanje, da li su Rovca ostala iskljucivo pravoslavne vjere poslije rascjepa hriscanstva 1054. godine. Logicnije je i mnogo vjerovatnije, da su Rovca, kao i neka druga okolna podrucja danasnje Crne Gore: Piperi, Kuci, Bjelopavlici prvobitno bila vezana za rimokatolicku crkvu, naravno uz ostatke starog paganstva i mnoge obicaje koje su donijeli iz stare postojbine. I ove tvrdnje iz knjige, baziraju se na novostvorene srpske mitove i srpsku istoriografiju, sa odredjenom svrhom. Situacija se pocela mijenjati tek nakon pokore stare Duklje i Zete od strane Stefana Nemanje i Save Nemanjica. Vojislav M. Bulatovic slijedi laznu i mitomansku istoriografiju, ciji je najobicniji rob.

5)
Kad se na str. 77 pominje Sveti Luka, kao krsna slava potomaka Nise (ili Nikse), od kojeg poticu i Bulatovici, valja istaci da Sveti Luka kao istorijska licnost (poznato je jevandjelje po Luki), za dan 31. oktobra postaje slavan i kod svih Crnogoraca koji su za suverenu Crnu Goru. Tako se i kod nacionalne zajednice Crnogoraca u Hrvatskoj, taj dan svecano obiljezava, a u cast dana smrti velikog svetitelja crnogorskog, Svetog Petra Cetinjskog.

6)
I opet, poglavlje “Rovca za vrijeme vladavine despota” (str. 78). Autor knjige nije ni mogao razjasniti, kakve veze imaju Rovca i Crna Gora sa srpskim despotima. To je njegovo domisljanje i najobicniji falsifikat.

7)
U knjizi na str. 124 omalovazava se licnost Sv. Petra Cetinjskog i njegova uloga u ucvrscenju crnogorske drzave i sirenju crnogorskog duha, iako je kod nas u Crnoj Gori vec opsteprihvaceno da je to bio najveci velikan u istoriji Crne Gore. Vojislav M. Bulatovic to radi prljavo i tendenciozno.
Autor knjige uporedjuje Sv. Petra Cetinjskog, inace veoma obrazovanog covjeka, sa Karadjordjem, kojeg posebno istice kao velicinu, te kaze da je 1804. godine Karadjordje pozvao hercegovacka i “brdska” plemena, da ustanu na Turke, iako su ova plemena vjecito bila “kao napete puske” prema Turcima, i da se Sv. Petar Cetinjski zalagao za smirenje Prvog srpskog ustanka, sto je veoma stetilo “i u Srbiji i u Crnoj Gori, Brdima i Hercegovini”, jer nije pomogao Karadjordju. Ovo su zaista gluposti. Zna se da je Crna Gora vjekovima vodila borbu protiv svih zavojevaca a ipak, eto, jos jednog u nizu srpskih mitova, koji omalovazavaju i Crnu Goru i tadasnjeg njenog velikana, poznatog mislioca i vojskovodje. U knjizi autor kaze, da je “narod bio zrtva ovakve politike Petra I” koji se “vezivao za Ruse”, a “nije pomogao Karadjordjev ustanak”. To je niski udarac Petru I koji zasluzeno nosi svetacko ime kod Crnogoraca.

8.)
U knjizi (str. 153) postoji i poglavlje o Rovcima do “ujedinjenja sa Srbijom”. Medjutim, ono sto se desilo 1918. godine nije bilo nikakvo “ujedinjavanje”, vec nelegitimno pripajanje Crne Gore Srbiji, nasilnim putem, nakon okupacije saveznicke drzave Crne Gore od strane srpske vojske, da ovu potpuno prepotcini Srbiji, potpunim gubljenjem identiteta Crne Gore i Crnogoraca.
Mora se znati da je poslije 1918. godine uslijedio otpor znacajnog dijela Crnogoraca, u vidu “Bozicne pobune” i stvaranja tzv. “Rovacke republike”, o cemu u knjizi nema skoro ni pomena.
Zna se da je u tim danima, po ozbiljnim proracunima vrsnih istoricara, u Crnoj Gori ubijeno znatno vise (tj. oko 5.000 ljudi) nego za okupacije Austro-Ugarske 1916-1918 godine. A da se ne govori o tome, koliko je bilo spaljeno domova i zlostavljanja staraca, zena i djece, ukljucujuci i stavljanje macaka u dimije i dzupe, pri cemu se udaralo macugom po macki, koja bi nagrdila macugane ljude i zene. To se ne moze i ne smije nikada zaboraviti.
Zna se takodje da je u to zlo vrijeme u Crnoj Gori najvise stradalo bratstvo Bulatovica. Moja Gornja Rovca su tada bila spaljena, a sa Lokve Puletica srpska je vojska topovima gadjala po ljudima i objektima.

[Regi]

9)
Od Isica, kao manjeg bratstva Bulatovica su 1926. godine na procesu u Kolasinu bili osudjeni na dugogodisnje robije: moj otac Savo Mirkov i bliski rodjaci iz Gornjih Rovaca – Radonja, Ciro i Janko.
Poznata je sudbina crnogorskih rodoljuba – Draga i Radosa Punisina B, koje su srpski zandari konacno ubili u S. Ravni, kod Crkvine, marta 1929. Oni su mi bili izvanji stricevi.
Zena Radoseva, hrabra i dobra Ruzica, zvana “Rula” ili “Juja”, majka Borislava Bora Radoseva, pod batinama je u zatvoru u Kolasinu dva puta pobacila. A i druge zene (pa i moja majka) su bile batinane.
Ostalo mi je u dubokom sjecanju vrsljanje zandara oko kuca Isica u Sm. Polju (Glavica Isica) i kakvu sikanu i strah smo tada dozivljavali, sve u namjeri da nam se ubije moral i neutralise otpor nasilju. Zimi su nas sabijali u druge kuce, kako bi nas lakse kontrolisali. Bio je strasan snijeg u toku te mucne 1928/29 godine. Na nas su gledali “kao da smo Turci”.

10)
U biljesci (na str. 303) o novopodignutom manastiru SPC “Cirilovac”, podno planine Kljuca, u Recinama, opet jedan mit, da bi se dokazalo da su ovi prostori bili “srpski”, a imajuci u vidu cjelokupno ponasanje te crkve prema Crnoj Gori i Crnogorcima. Mit je novijeg datuma, da su sv. Cirilo i Metodije sirili hriscanstvo u kolasinskom kraju i da je po Cirilu, ovaj prevoj dobio ime Cirilovac, a po njemu su i manastiru dali ime “Cirilovac”.
Za takve tvrdnje nema nikakvih realnih dokaza, niti je to logicna tvrdnja. Recine su, inace, u to vrijeme bile nenaseljene, a pripale su Crnoj Gori i naseljene tek poslije 1858. godine.
Poznato je da u Crnoj Gori ima dosta imena Cirilo ili Ciro.
Danas je taj novoizgradjeni “manastir” postao hodocasnicki objekat, u koji dolazi dosta ljudi, najvise iz Srbije, donoseci darove. Prica se cak i da je pripremljen plan za izgradnju crkve na vrh Kljuca. Zna se cemu to sluzi.

11)
Ne dijelim misljenje autora knjige “da borbe oko Skadra 1913. godine “spadaju u najsvjetlije stranice crnogorske istorije”. Naprotiv, to je bio suludan i pohod i ishod, u kojem je bez potrebe izginulo oko 8.000 Crnogoraca.
Sto smo mi, Crnogorci, imali traziti u Skadru, koji je samo u starom vijeku pripadao Duklji, kad u 1913. godini tamo nije bilo ni 1% Crnogoraca.
Isto tako, tragicna je greska bila osvajanje (a ne oslobodjenje, kako drzi autor knjige) Metohije 1912. godine, gdje su poginula tri moja strica, kao i odlaza 12.000 Crnogoraca na Bregalnicu 1913. godine radi pomaganja srpskoj strani u ostvarenju megalomanskih i imperijalistickih interesa. Isticem da su na Bregalnici bili i moj otac Savo Mirkov, kao i ujak Rade Vekov B. Bregalnica je bila sastavni dio davno planiranog “Nacertanija” od strane Garasanina, kojim je bila zacrtana politika “Velike Srbije”.
Te tri greske su i osnovne greske u politici kralja Nikole, uz kapitulaciju Crne Gore pocetkom 1916. godine.

12)
Autor daje hvalospjeve serdaru Janku Vukoticu. On se, medjutim, prema dostupnim istorijskim podacima, nije bas proslavio, suprotno tvrdnji (str. 169) autora knjige, ja mislim da nema ni govora o tome, da bi eventualni “pobjednicki povratak Janka Vukotica u Crnu Goru sa solunskog fronta”, u slucaju da je s vojskom odstupio preko Albanije, “uticao” i na stvaranje boljih odnosa izmedju Srbije i Crne Gore. To je naivno, imajuci vec od ranije zacrtanu politiku “Velike Srbije” u kojoj bi Crna Gora imala sudbinu nestanka i kao geografskog pojma.

13)
Problematicna je i nategnuta ocjena u knjizi, da su komiti od 1916. do 1918. godine imali za cilj, pored borbe protiv okupatora, i “ujedinjenje sa Srbijom pod dinastijom Karadjordjevica”. Poznato je da je u istoriografiji bilo tragova i takvih dokaza, koji su, medjutim, sumnjive vrijednosti. To su primarno bili pojedinacni zahtjevi. Prevashodno su se tadasnji komiti (kod stanja kad je najveci dio Crnogoraca bio u internaciji) zalagali za ujedinjenje svih Juznih Slovena ali je vecina bila za to, da Crna Gora u tu novu zajednicu udje kao posebna jedinica i da se sacuva crnogorski identitet. Mnogi od ovih komita su se kasnije razocarali i ubrzo nakon tzv. Velike podgoricke skupstine iz 1918. godine, pristupali novom crnogorskom komitskom pokretu u Bozicnoj pobuni, a protiv srpske okupacije Crne Gore.
Treba napomenuti da su svi saradnici Austrougarske (spijuni i oni koji su progonili komite) brzo pristupili “bjelasima i antikomitskom pokretu u reziji srpske vojske. Tako su se spasili od progona za djela protiv Crne Gore.
Prema tome, nijesu “stigle srpske trupe u Crnu Goru” kako stoji u knjizi, vec su iste okupirale jednu suverenu saveznicku drzavu. Pogotovo Crna Gora nije “bila oslobodjena”, kako pise na str. 174 knjige, vec je bila okupirana i potom anektirana, a crnogorski komiti su zaposjeli vecinu Crne Gore prije nego je stigla srpska vojska.
I nijesu tzv. “zelenasi” trazili samostalnu Crnu Goru, vec su trazili samo to, da Crna Gora pristupi jugoslovenskoj zajednici kao posebna jedinica (str. 175), a da se pitanje forme vladavine (odnosno kraljevske krune) rijesi naknadno dogovorom.
Tzv. Velika podgoricka skupstina je bila protuustavna “institucija”. Takvog naziva (“Velika”) i nije bilo u Ustavu Crne Gore, vec samo u Ustavu Srbije. Dakle, ta “skupstina” nije bila legitimna da rjesava pitanje pravnog statusa Crne Gore, kao drzave o prisajedinjenju Crne Gore Srbiji pod dinastijom Karadjordjevic. Stoga je to bio najobicniji puc protiv Crne Gore.

14)
Konacno, mislim da nije u redu, da se u jednoj ozbiljnoj knjizi Arbanasi (Albanci) na Kosovu nazovu “Siptarima” (str. 203, imajuci u vidu da oni to smatraju podrugljivim nazivom. Ili, jos gore, na str. 206, naziva ih “Arnautima”. Nije vazno kako su ih nasi preci nekad nazivali, vec treba poci od njihovog danasnjeg imena i ne sprdati im se. Marku Miljanovu i drugim crnogorskim velikanima i glavarima nije padalo na pamet da Albance (ili Arbanase) nazivaju “Arnautima”, kao pogrdnim imenom. Oni su sa Arbanasima iz okoline Tuzi i sjeverne Albanije imali jako dobre odnose, za razliku od vlastodrzaca iz Srbije.
Ponovo se postavlja pitanje, da li je crnogorska vojska 1912. godine “oslobodila” Pec i Djakovicu, kako kaze autor knjige ili ih je okupirala, sto je bilo tragicno, i pokusaj kolonizacije tog podrucja nam se zestoko osvetio.

[JUSTICE]

ko je stampao tu knjigu?

[Regi]

Tu monografiju, ne znam.
Ovaj osvrt na tu knjigu/monografiju je iz CKLa.

[SKOJ]

Molim te, sledeci put navedi odmah izvor, cisto da znamo kakva novina od ugleda kritikuje monografije.

[Andrija]

А што и нијесу похвалили те Булатовиће они су дали и одиве у родослов.
Чита сам ту књигу издали су је у Нови Сад прије неколико година.
За генеологију то је добра књига.Објаснили су гранање добро да се зна за све Булатовиће, Миниће и Тапушковиће.
А што се тиче Арнаута ни једно ни друго није исправно но Арнаути.

[Ćipur]

KAKO SU SRPSKI ŽANDARMI 1929. GODINE UBILI CRNOGORSKOG KOMITU RADOŠA BULATOVIĆA – ĐEDA PREDRAGA BULATOVIĆA

Novak ADŽIĆ: Radoš Bulatović (đed Peđin)

Direktni krvni srodnik i predak u pravoj liniji (djed) Predraga Bulatovica, aktuelnog predsjednika opozicione Socijalisticke narodne partije, bio je Rados Bulatovic, istaknuti crnogorski patriota i komitski borac za slobodnu i nezavisnu drzavu Crnu Goru. Ubijen je od strane srpskih zandara 8. marta 1929. godine u selu Ravni u blizini Morackog Manastira. Bio je gerilski borac protiv velikosrpske okupacije i aneksije Crne Gore sprovedene 1918. godine. Borio se protiv rezima ognja i maca kojeg je personifikovala dinastija Karadjordjevic i njihovi eksponenti u Crnoj Gori.
Crnogorska istorija prepuna je primjera da potomci nijesu dostojni svojih predaka. U politickom, drzavotvornom i nacionalnom smislu aktuelni neformalni vodja opozicije u Crnoj Gori Predrag Bulatovic eklatantan je primjer kontroverznosti u odnosu na ono za sto se borio i stradao njegov djed Rados Bulatovic. Mnostvo dokaza to potvrdjuje. Kao egzemplar navescu samo to da je Predrag Bulatovic imao nesto vise od politickog senzibiliteta za potez njegovog kolege iz SNP Zorana Zizica, koji je odusevljeno i u janjicarskom stilu docekao povratak potomaka dinastije Karadjordjevic u Beograd i predao im kljuceve dedinjskog »Belog Dvora«. Glas otpora ili protesta od Predraga Bulatovica se tada niti ikada nije cuo, iako je to bilo logicno s moralne osnove ocekivati, s obzirom da je rezim Aleksandra Karadjordjevica (Palikuce) na brutalan nacin likvidirao njegovog djeda Radosa Bulatovica i djedjovljevog brata Draga Bulatovica i mnoge ugledne prvake iz rovackog bratstva Bulatovica. Zbog politicke trgovine zaboravio je Predrag Bulatovic na dug prema svojim slavnim precima, koji su se zrtvovali za slobodu Crne Gore. To sto se djed Predraga Bulatovica – Rados Bulatovic- po crnogorskim sumama junacki borio za pravo, cast, slobodu i nezavisnost Crne Gore njegovom unuku nimalo ne smeta i ne obavezuje ga sto je politicki vodja ovdasnje i ovovremene prosrpske opozicije u Crnoj Gori koja se izjasnjavaju protiv nezavisnosti i medjunarodnog subjektiviteta crnogorske drzave. Rados Bulatovic je bio gvozdeni borac protiv velikosrpskog hegemonizma, unitarizma i tiranije, a njegov unuk Predrag Bulatovic je, direktno i indirektno, promotor velikosrpske asimilatorske ideologije, kojoj je osnovni cilj da potre drzavnost Crne Gore i ruinira i podrije crnogorski nacionalni identitet. Politicki i ideoloski zagrljaji Predraga Bulatovica i srpskog okupacionog mitropolita u Crnoj Gori Amfilohija Radovica ocigledno i notorno to dokazuju. Amfilohije je Bulatovicev ideolog i zla kob crnogorske opozicije.
Posljednji crnogorski gerilci, komiti koji su stradali, herojski izginuli za slobodu, samostalnost i nacionalno dostojanstvo Crne Gore bili su braca Rados i Drago Bulatovic iz Smailagica polja, kod Kolasina. Oni, kao istaknuti crnogorski junaci iz Rovaca, likvidirani su od strane srpskih okupacionih oruzanih formacija 8. marta 1929. godine u selu Ravni, u blizini Morackog manastira. Braca Rados i Drago Bulatovic su punih 12 (dvanaest) godina bili u sumi kao komiti, kako u doba austrijske, tako i u vrijeme tadasnje srpske okupacije. Oni su rjesenjem Ministra unutrasnjih djela Kraljevine SHS bili oglaseni hajducima i ucijenjeni sa 100.000 dinara. Policijske vlasti su za njima raspisivale potjernice, organizovale potjere i obecavale velike novcane nagrade onima ko ih uhvati, prokaze vlastima ili ubije. Njihov bi unuk da ga pocem zapadne raspisivao potjernice za borcima za crnogorsku drzavnost i nacionalni identitet!
Braca Rados i Drago Bulatovic iz sela Smailagica polja kod Kolasina stradali su kao crnogorski komiti marta 1929. godine u selu Ravni u blizini Morackog manastira. O njihovoj pogibiji, borbi u zapaljenoj kuci sa brojnim srpskim zandarima, koja kao da je imala filmski scenario, pisala je beogradska» Politika« od 13. marta 1929. godine, br. 7495 na strani 8. Osvrnucu se na ono sto smatram da je relevantno iz teksta kojeg je objavila »Politika«. U tom zapisu stoji i ovo: » Interesantna je sudbina ova dva odmetnika koji su poslije dvanaest godina zivota u sumi najposlije platili zivotom. Rados Bulatovic iz sela Smailagica polja, cija je kuca udaljena jedva tri kilometra od samog Kolasina, bio je imucan, bogat seljak. Medju seljacima i svojim bratstvenicima bio je osobito postovan. Sa svojim bratom Dragom, i jos nekoliko desetina rodjaka Bulatovica, odmetnuo se u sumu jos za vrijeme austro-ugarske okupacije. Taj period njegovog komitovanja bila je cisto nacionalne prirode, jer je Rados sa drustvom bio neumorni zastitinik svoje okoline, a nemilosrdni sudija austrijskim vojnicima i njihovim spijunima, koje je bez sazaljenja ubijao.
Prvih dana poslije ujedinjenja, svu su vlast za dugo vremena po crnogorskim varosima imale komite. Oni su ulazili u varos kao neka vrsta oslobodilaca. Medju prvim odmetnicima ili kako su tada nazivani komitima, koji su u Kolasin dosli, bio je i Rados Bulatovic. Bez sumnje medju svim tim ljudima koji su u masama dolazili iz sume najrazboritiji bio je Rados Bulatovic. a od svih komita gradjana kolasinskih on je bio najsimpaticniji i u njega su imali najvise povjerenja.
Medjutim, uticaj separatista, obecana cast, cin i slava, od njega su ubrzo napravili najveceg pobornika za crnogorsku samostalnost. Jos 1919. godine dosao u sukob sa vlastima, i jedne noci opkoljen kod svoje kuce od deset zandara, u borbi bio je ranjen na sest mjesta, i sto je najinteresantnije, uspio je da tako ranjen umakne zandarima«. Primjecuje se da ovdje »Politika« daje svoj politicki sud o uvjerenjima Radosa Bulatovica, koji je determinisan cinjenicom da njegovi politicki stavovi i komitska borba nije korespondirla sa ideologijom i politikom cije je interese ona kao srpska novina zastupala. Naprotiv, politicka uvjerenja i gerilska borba Radosa Bulatovica bili su temeljito oprecni politickoj doktrini cije je ciljeve i interese promovisala »Politika«. Cinjenica je da se Rados Bulatovic borio za crnogorsku drzavnu samostalnost, ali samosvjesno, iz svojih uvjerenja, a ne pod uticajem bilo koga ili bilo cega. »Politika« u svojemu tekstu dalje navodi i ovo:» Od tada je proteklo dosta vremena. Poslije amnestije politickim odmetnicima u Crnoj Gori, njegovi rodjaci i drugovi tokom 1921 i 1922. godine predali su se vlastima. Jedini Rados sa svojim bratom Dragom ostao je i dalje u sumi«. Da se zapaziti da, »Politika« ovdje pravi previd: namjerno ili nepaznjom: jer je cinjenica, istorijski provjerena, da se nijesu svi crnogorski komiti iz bratstva Bulatovica nakon amnestije predali vlastima. Neki jesu, a neki i nijesu. Neki su se predali, neki su uhvaceni, a neki su bili van domasaja vlasti, jer su bili emigrirali u inostranstvo.
»Politika« konstatuje da su svi pokusaji da se Rados Bulatovic privoli na predaju propali. Ona pise i ovo: » Prije nekoliko godina pokupili su se svi vidjeniji judi i prvaci iz sreza i pozvali Radosa s bratom na pregovore. Cilj ovih pregovora bio je da se na lijep nacin sklone na predaju. Na zakazano mjesto udaljeno nekih dva do tri kilometra od varosi oni su dosli. U oznaceni sat pojavio se Rados. Njegov stas i siroka ramena pokazivale je snazan sastav, njegova bluza od uniformi bivsih crnogorskih oficira jedva se vidjela od bezbroj unakrsno opasanih redenika. Gusta brada davala mu je izgled pustinjaka, iza poluspustenih trepavica sijale su njegove sitne oci neobicnim sjajem. Sa kratkom puskom u ruci i u pripravnom stavu on je pristupio jednom po jednom i sa svima se iz reda ljubio.
Vidjeni ljudi, vecinom njegovi bivsi oficiri iz rata, nagovarali su ga, da se okane uzaludnog komitovanja, i nemirnog sumskog zivota, nego da se posveti opustjeloj kuci i njivama. Poslije diskusije od neka dva sata, Rados je okupljenim postavio ultimatum, da mu zagarantuje nosenje oruzja, da mu drzava da neku naknagu u novcu za pretrpljene stete za vrijeme boravljenja u sumi«, navodi »Politika«. Za Radosa Bulatovica ona tvrdi da je vazio za » najveceg pobornika za crnogorsku samostalnost«, te da je u svojemu uvjerenju » borca za crnogorsku slobodu isao cak dotle da i drzavi postavlja ultimatume«. Svi pregovori sa Radosem i Dragom Bulatovicem, te pozivi na predaju ostali su bez rezultata. »Politika« navodi da je ovaj crnogorski komitski vodja, nekoliko godina prije nego sto je ubijen, »demonstrativno prekinuo pregovore i prema tome objavio rat drzavi. Sa puskom na gotovs, korak po korak u nazad, on je ostavio gradjane dovikujuci: Zbogom, meni je mjesto u sumi! Na vrhu susjednog brdasceta njegov brat Drago sa puskom u ruci osiguravao mu je odstupnicu. Od tada pa sve do danas njih dvojica su ostali u odmetnistvu. Pricalo je da su krstarili iz jednog sreza u drugi. U kolasinskom srezu, posljednjih godina koliko se zna nijesu nikome nikakva zla ucinili a pricalo se da su u drugim srezovima narocito u niksickom i andrijevackom, ucestvovali u napadima sami ili u zajednici sa odmetnicima iz drugih srezova. Prije dvije godine ucijenjeni su Rados i Drago sa po 50.000 dinara.
Komandir kolasinske zandarmerijske cete kapetan g. Milojko Uzelac neprestanim potjerama sa svojim zandarima onemogucio im je dolazak u blizini Kolasina. Pronosile su se verzije kako su vidjeni sad u Metohiji, sad u Katunskoj nahiji i tako dalje. Govorilo se cak, da su oni davno vec presli u Italiju. Ali je kapetan Uzelac sa svojim zandarima najbolje znao za njihovo kretanje«, pisala je ondasnja »Politika«.

[Ćipur]

Evo, kako su braca Bulatovici, prema pisanju beogradske »Politike«, ubijeni. Ovu verziju njihove pogibije, kako pise »Politika«, ispricali su zandari koji su ucestvovali u operaciji njihove likvidacije. Naime, po naredbi komandira kolasinske zandarmerijske cete zloglasnog kapetana Milojka Uzelca vrsene su potjere za komitima Radosem i Dragom Bulatovicem. Njihovom likvidacijom rukovodio je izvjesni narednik Dujmovic sa cetrnaest zandara. U selu Ravni marta 1929. godine u zoru stigao je narednik Dujmovic sa zandarima. U jednoj kuci pored puta bili su Rados i Drago Bulatovic. Prolazeci pored te kuce, koja je pripadala tamosnjem seljaku Djukicu, pise »Politika«, narednik Dujmovic i zandar sa njim » uputili su se prema kuci. Narednik je prvi otvorio vrata i usao, a za njim i zandar. U kuci su nasli domacina sa zenom i sa njihovo cetvoro sitne djece, koji su zivjeli u najvecoj bijedi. U razgovoru sa domacinom naredniku se ucini sumnjivim jedan sum, koji je dolazio sa tavana kuce. – Ko ti je gore ?-upitao je domacina. Kako mu je ovaj dao zbunjen i nejasan odgovor, narednik se popeo do ulaska tavana, gdje je ugledao dva toliko trazena odmetnika. Prema pricanju narednikovom, Rados je opazivsi ga pucao na njega, ali metak nije upalio. Narednik i zandar uspjeli su srecno da umaknu napolje i zauzmu poziciju iz koje su imali na oko vrata od kuce. Odmah za tim narednik je dao signal zvizdaljkom, i za kratko vrijeme bili su svih cetrnaest zandara na okupu. Kucu su sa sviju strana opkolili i zauzeli dobre zaklone. Kada su se vec bili rasporedili, zandari su glasnim dozivanjem pozivali Radosa i Draga na predaju. Ali oni za to nijesu htjeli ni da cuju« navodi »Politika«. Prema njenom pisanju, svi pozivi na predaju bili su uzaludni. List tvrdi da su cak i slati neki mjestani kao pregovaraci, ali sve je to bilo bez rezultata. Prema pisanju »Politike«, Rados Bulatovic je jednom od njih rekao: »Dvanaest godina ja sam komitski vojvoda, napadale su mene i vece grupe zandara pa su se lijepo uvijek proveli«. Poslije propalih pregovora, »Politika« navodi, »odmah zatim nastala je puscana paljba. Zandarmi su iz pocetka pucali po vrhu kuce da bi se oni u kuci uvjerili u njihovu nadmocnost. Poslije uzaludnog puskaranja od jednog sata i vise zandari su posljednji put pozvali Radosa i Draga na predaju. Ali oni su iz kuce odgovorili: - Tornjajte se odatle! Narednik je zatim dozvao domacina Djukica i poslao ga u obliznju kucu da donese pola kila petroleuma. Kad se on vratio sa petroleumom narednik mu je naredio da pospe petroleum po kuci, s polja, a zatim da kucu zapali.
Siromah Djukic htio ne htio morao je da poslusa naredbu, te je tako sam sopstvenu kucu zapalio. Cim je vatra uzela maha, puskaranje je ponovo nastalo sa obadvije strane. Dovedeni tako u skripac, Rados i Drago zbog vatre bili su primorani da napuste kucu i izacu napolje. Rados je prvi izasao na vrata, uspio je da opali nekoliko metaka u pravcu zaklonjenih zandara, a zatim je bio srusen plotunom. Drago je od prvih plotuna na nekoliko mjesta bio ranjen a onda je stao da bjezi prema potoku. Ali su ga docekali zandari koji su bili sa druge strane kuce i plotunima oborili « , pise » Politika «. Isti list navodi da je, iza toga izvrsen od strane civilnih i vojnih vlasti uvidjaj. Uvidjaj su vrsili, po pisanju »Politike«, sudija M. Radevic, poglavar sreza R. Milosevic, kapetan zandarmerije M. Uzelac, sreski ljekar dr B. Milic i jos nekolicina, i kod ubijenih komita » nijesu nasli nista niti od novaca niti od drugih stvari, osim municije, koje su imali dovoljno. Rados je imao italijanski kratki karabin i na kundaku urezano: R.B. komitski vojvoda 12 godina«. Ljekar koji je, kako pise »Politika«, vrsio obdukciju konstatovao je da je Rados bio fizicki bolestan, a Drago fizicki zdrav, kao i to » da Rados za posljednja cetiri dana nije nista jeo jer mu je stomak bio potpuno prazan. Drago je takodje bio praznog stomaka, ali je ipak posljednih dana morao nesto jesti i to vrlo malo«. U tom clanku »Politika« konstatuje da je Rados prije nekoliko godina boravio u Italiji i da mu » otuda puska potice«, konstatuje se, uz ostalo u pomenutom srpskom listu.
Tok pogibije brace Radosa i Draga Bulatovica naveo sam prema pisanju beogradske » Politike«, buduci da ne posjedujem, da nijesam uspio pronaci arhivski dokument koje bi sve ovo prikazivao u drugacijem svijetlu i smislu. Ali, u vezi sa pisanjem »Politike« o njihovoj pogibiji hocu da kazem nekoliko stvari: Najprije, ne sumnjam da je beogradska »Politika« pisala o njihovoj pogibiji na osnovu policijskih izvjestaja. Dalje, opravdano se moze konstatovati da je policijski izvjestaj o njihovoj pogibiji bio u funkciji politike ondasnjeg rezima. Potom, tekst »Politike« o pogibiji Radosa i Draga Bulatovica, s obzirom na diktatorski, represivni, despotski i inkvizitorski karakter ondasnjeg vladajuceg establismenta, ciji su oni bili protivnici, po prirodi stvari, morao je proci kroz ruke cenzora. Podsjecam, u diktaturi nema slobode za druge vec samo za diktatora. Sve je, pa i stampa, potcinjena njegovoj volji, koja je neprikosnovena, neporeciva. Tako je bilo i u doba vladavine najprije regenta a potom i kralja Aleksandra Karadjordjevica, kada su svirepo ubijeni borci za crnogorsku slobodu i nezavisnot vitezovi Rovaca braca Rados i Drago Bulatovic. To znaci da je stampa pisala po volji ondasnjih centara vlasti i moci. Najzad, »Siromah Djukic«, o kojem pise »Politika«, a u cijoj su kuci i na cijem su imanju ubijeni Rados i Drago Bulatovic, u selu Ravni u blizini Morackog manastira bio je u stvari Milija Perov Djukic, koji je vazio za jednog od njihovih jataka (a jatak je onaj koji pomaze i skriva). Kuca Milije P. Djukica bila je njihovo skroviste.
Moze se jos nesto reci o tome kako su, prema izvorima i saznanjima kojima raspolaze ovaj autor, junacki izginuli braca Rados i Drago Bulatovic, dva posljednja crnogorska komita i rodoljuba u gerilskoj borbi za drzavno i nacionalno dostojanstvo Crne Gore, pravo, cast i slobodu crnogoraskog naroda.
Braca Rados i Drago Bulatovic su se, kao vitezovi iz Rovaca, borili hrabro, istrajno, stameno i prkosno do smrti protiv okupacije i aneksije svoje domovine Crne Gore. Nema nikakve sumnje da su se braca Rados i Drago Bulatovic odrzali vise od deceniju kao komiti zato sto su imali veliko uporiste u narodu i njegovu podrsku. Borili su se zajedno i otisli u smrt zajedno.
Ali, i pored cinjenica da su zivjeli i borili se kao gorski vukovi vise od deceniju i da su imali svoje brojne jatake na raznim mjestima, nijesu se objektivno mogli spasiti smrti ili robije koju im je tada namijenila vlast izuzev da napuste zemlju, emigriraju. A to oni nijesu mogli ili nijesu htjeli uraditi. Vlasti su na razne nacine i razlicitim sredstvima nastojale da ih uhvate ili likvidiraju. U tom smislu su za njihovu likvidaciju vlast je angazovala i svoju spijunsku mrezu. Vlast je u akciju stavila svoje dostavljace, konfidente, spijune, uljeze, uhode, kojih je svuda i u svakom drustvu bilo i ima ih, a koji za njih, po narudzbi, revnosno obavljaju zadatke sa naknadom ili bez nje.
Tesko se moze odoljeti utisku da su vlasti preko svojih spijuna obavijestene o tome dje se nalaze braca Rados i Drago Bulatovic. Na taj utisak nas, indirektno, upucuje i Milovan Djilas pricom u svojemu romanu memoarskog karaktera »Svetovi i mostovi«, Povijesti u tri knjige, I i II, treca knjiga, Cetvrti dio, Bdijeja, Matica Srpska, 1997. U njemu Djilas pominje imena »brace Radosa i Draga«. Posto je, ipak, rijec o knjizevnom djelu, a ne o relevantnom istorijskom izvoru, ne moze se sa sigurnoscu utvrditi da li su pomenuti Djilasovi literarni likovi imaginarni ili realni. Ali, i pored te racionalne rezerve, postoji oboriva pretpostavka da je Djilas u tom svom romanu kroz literarne likove »brace Radosa i Draga« napravio aluziju na stvarne istorijske figure i licnosti bracu Radosa i Draga Bulatovica. Medjutim, to moze, ali i ne mora da bude tacno. Zato to treba uzeti hipoteticki, uslovno, kada se vrsi interpretacija i utvrdjivanje identiteta likova iz tog Djilasovog djela. Ali, pretpostavimo da je osnovano tumacenje da su Djilasovi likovi iz romana »Svetovi i mostovi« »braca Rados i Drago« stvarni braca Rados i Drago Bulatovic. To nam Milovan Djilas implicitno sugerise pomenutim svojim djelom. Naime, Milovan Djilas pise da su »braca Rados i Drago« bili odmetnici, te da je »njihova druzina u prvim danima ujedinjenja pobila desetak zandara, koji su prodrli u njihov zabiti zavicaj, a potom su se s vecinom plemena nekoliko dana odupirala vojsci i ujedinjaskim odredima«. Djilas potom konstatuje i ovo: »Za razliku od drugih odmetnika, braca nijesu ni okupili druzinu, niti se nekoj druzini prikljucili, nego su cetovali sami i veoma povuceno, tako da su im vlasti tesko ulazile u trag«. Djilas pise da su oni »vazili za hrabre i oko njihovog imena - bili su se u narodnim predstavama spojili u jedan pojam, a ako ne i u jednu licnost - sirila se posebna tajanstvenost: bli su prisutni svugdje i nigdje, pa tako sirili stravu, iako se nijesu svetili za potkazivanja i gonjenja... Nerazdvojni kretali su se mahom nocu i zimovali po zemunicama i prasumama. Zajedno su i poginuli, izdani od jataka prokusanog na mukama i u zlodjelima - desetak godina poslije dogadjaja ispricanih u ovim zapisima... Njihov zivot bi mogao biti cudesna prica o bratskoj ljubavi, o strastima lova na ljude i pozvijerivanju covjeka u borbi za zivot i ideju«, navodi Djilas. Pod uslovom da je tacno, da su »braca Rados i Drago« ubijeni zato sto ih je izdao jatak koji je na to primoran jer je bio izlozen »mukama i zlodjelima«, zasigurno, sjenka sumnje za prokazivanje ne moze pasti na covjeka u cijoj kuci i na cijem su imanju su oni ubijeni.

[Ćipur]

Na osnovu posjedovanja potrebnih informacija o tome dje se nalaze braca Rados i Drago Bulatovic od strane organa vlasti donesena je odluka da se uputi brojna zandarmerijska grupa koja je namijenjena njihovom hvatanju ili likvidaciji. U selu Ravni u blizini Morackog manastira prispjeli su zandari i opsadirali kucu Milije Perova Djukica, jer su vec imali informacije da se tu nalaze braca Rados i Drago Bulatovic. Prema tvrdnjama unuka pomenutog Milije Perova Djukica, zandari su njegovog djeda Miliju Perova Djukica, koji je bio vlasnik kuce u kojoj su se nalazili braca Rados i Drago Bulatovic, prisilno odveli od kuce i vezali za jedno jabukovo stablo. Sve se to zbivalo rano izjutra 8. marta 1929. godine. Ostale clanove porodice Milije P. Djukica, i to poluobucene, primjenom sile, natjerali su da napuste kucu. »Znajuci o kakvim se junacima radi, narednik Dujmovic sa zandarima nije smio otici u kucu, vec su istu zapalili. Kucu je bilo lako zapaliti, jer je krov bio prekriven slamom, kao vecina kuca u to vrijeme«, navodi unuk Milije P. Djukica. On demantuje pisanje »Politike« da je njegov djed sopstvenom rukom morao zapaliliti svoju kucu, tvrdeci da su kucu zapalili zandari, te da je kuca izgorela u plamenu, kao i pokucstvo, stala i petoro govedi (krava). On u pomenutom clanku tvrdi da je njegov djed Milija P. Djukic imao sestoclanu porodicu i da ona tada nije zivjela »u najvecoj bijedi«, kako je pisala odasnja »Politika«, vec da je u bila solidnog imovnog stanja. On navodi da su ubistvo brace Radosa i Draga Bulatovica, Milija P. Djukic i njegova supruga tesko podnijeli i da su ubrzo iza toga umrili. Potomci bracnog para Djukic, tri sina i scer poslije smrti svojih roditelja zivjeli su veoma tesko, tvrdi u »Pobjedi« Vidoje Djukic sa Cetinja.
Istinita prica o pogibiji Radosa i Draga Bulatovica sama po sebi sve govori. To sto Predrag Bulatovic, realno gledano, to zna a ne obavezuje ga nista u smislu da se zalaze za ocuvanje i afirmaciju crnogorske drzave i nacije dodatno govori o njegovom konvertitskom i lukrativnom politickom profilu. Bilo kako bilo, u svojoj politickoj karijeri Predrag Bulatovic nosi pecat nedostojnog unuka u odnosu na dostojnog i slavnog djeda!

PRIJEDLOG REDAKCIJE CKL-a ODBORNICIMA KOLASINSKE OPSTINE

Postovana gospodo,
objavljivanjem teksta NESLAVNI UNUK SLAVNOG DjEDA, poznatog crnogorskog publiciste Novaka Adzica, zelimo da Vas podsjetimo na licnost Radosa i Draga Bulatovica, dva velika covjeka iz vaseg kraja, dva casna borca protiv srpske okupacije Crne Gore 1918. godine. Znamo da niko od Vas ne zna pravu istinu o zivotu i smrti brace Bulatovica – Radosa i Draga, Crnogoraca sto ne pristadose na pripajanje Crne Gore Srbiji, vec uzese pusku i postase komiti – veliki, najveci, borci za cast, slavu i oslobodjenje Crne Gore.
Postovana gospodo,
ako je komunisticki rezim poduplao tamu zaborava na borbu crnogorskih komita, ucinio sve, kao i onaj prethodni velikosrpski, da ta nadcovjecanska borba ostane nepoznata dolazecim generacijama gradjana Crne Gore, Vi ne bi morali, gledano istorijski ne bi ni smjeli, podrzavati i nastavljati velikosrpsko-komunisticke slojeve tame i zaborava kada je rijec o viteskoj borbi crnogorskih komita.
Postovana gospodo,
predlazemo Vam da se izborite za posmrtno dostojanstvo crnogorskih komita, posebno brace Bulatovic, Radosa i Draga – da njihova imena casno ponese jedna ulica u njihovom Kolasinu, kojemu sluze na veliku istorijsku cast imena Radosa i Draga Bulatovica!

Redakcija CKL-a
26. II 2004.

[Ćipur]

Original članak o pogibiji đeda Peđe Bulatovića, faximil Politike, 13. mart 1929. godine

[Ćipur]

Rovca, Rovčani

[Ćipur]

Na Ilindanskom saboru u Lukavici


Nekad su Rovčani, Moračani, Župljani, Piperi, Uskoci i drugi ovamo stizali pešice ili na konjima, a sad dolaze limuzinama. Okupljaju se jednom godišnje, a ostalih dana se dim ne izvija iznad opustelih katuna


Opet sloga oko Nikšina groba


Ilindanski sabor na planini Lukavici, lepa viševekovna tradicija, poslednjih nekoliko godina je bila gotovo sasvim zamrzla, jer su opusteli katuni na toj i okolnim planinama između Nikšića, manastira Morače, Boana i Šavnika. Ovog leta je obnovljena i na Nikšinom Kiljanu su se ponovo masovno okupili Rovčani, Moračani, Piperi, Župljani, Uskoci, Zagarčani, Bijeljani...
Nekada se na ovu golometnu planinu sa, kako pesma veli, trista sedamdeset sedam izvora stizalo peške ili na konjima. Dolazili su gorštaci sa prenaseljenih katun na Konjsku, Lukama i Barama Bojovića, sa Ćeranića gore i Krnova, Ckare i Zelenih bregova, ispod Žurimova i Crvenog Ždrijela, sa Lole i Javorja, Kape moračke, Doli, Subotišta i Ropušnice, sa Utlice, Brnjika i Trebiješa. Sve besputom i nedohodima, peške u opancima ili na gizdavim sedlenicama, stazama kojima su vični bili jedino stari čobani, vuci i hajduci.
Od katuna su sada ostala samo katuništa, zidine nekadašnjih koliba i svakog proleća je sve manje onih u kojima zadimi vatra. Zatravile i pogubile se staze i bogaze, jer je do Nikšinog kiljana, tačnije još dalje do obližnjeg Kapetanovog jezeza, probijen put od Nikšića sa jedne i delimično od manastira Morače preko Veljeg Dubokog sa druge strane pa su na ovoj planini toga dna stigli i najluksuzniji automobili.

Gospodar Onogošta

A to što se ljudi okupljaju baš na Lukavici, odnosno na mestu koje se zove Nikšin kiljan, nije nimalo slučajno. Ilindansko zborovanje na tom mestu predstavlja čuvanje uspomene na prapretka Nikšu, rodonačelnika većine Rovčana i Župljana, odnosno najvećeg broja stanovnika Nikšića i okoline. O njemu su u narodu ovoga kraja ispredene mnoge legende, a na jednu od njih je sad podsetio stari istoričar iz Župe Momir Šundić.
Nikša je, navodno, bio rodom iz primorja, iz Krtola u Grblju. Njegov otac Ilijan je bio, po toj legendi, oženjen odivom Nemanjića i stoga uživao veliki ugled u vladarskoj kući ove moćne srpske dinastije. Nije se, po prilici, time zadovoljio, već je poželeo da se domogne i malo vlasti, pa se upetljao i u jednu od mnogih pobuna u uvek nemirnoj Zeti.
Pobuna je ugušena, a Ilijana, kao jednog od organizatora, to je glave koštalo. Njegovog sina Nikšu, kao sestrića, Nemanjići su poštedeli, dali mu posed u Nikšiću i ovlastili ga da nadgleda radove i kontroliše izgradnju njihovih manastira i zadužbina.
Nikša je za stalno prebivalište izabrao selo Zagrad u Župi nikšićkoj i ubrzo se pročuo kao mudar čovek, hrabar i vešt ratnik, pa je lako stekao naklonost Ugrenovića koji su tada vladali u Onogoštu, današnjem Nikšiću. Ali, i on se, kao i otac mu, pokazao pohlepnim na vlast, pa je odlučio da zbaci Ugrenoviće i zagospodari Onogoštom. Iskoristio je zgodu kada je ban Ugrenović jednom bio u poseti Župi i sa sinovima Radovanom, Gezimirom, Milutinom i Gojakom organizovao zasedu. Svi su bili maskirani kao drumski razbojnici, ali nisu uspeli da ubiju bana već su ga samo ranili.
Najmlađi sin Nikšin Gojak, prema kome su, izgleda, Ugrenovići imali posebnu naklonost, zatražio je od pratnje da mu dopusti da vidi ranjenog bana. Dozvolili su mu, a on je iskoristio zgodu, izvukao nož iz potaje i ne samo što je dokrajčio bana, nego je uspeo i da umakne poteri i nastani se u besputim Rovcima. Na mestu banove pogibije u selu Liverovićima i danas postoji obeležje.
Nikša je tako preuzeo vlast u Onogoštu koji će kasnije po njemu dobiti ime Nikšić. U narodu se, istina, često to skraćuje, pa nije retkost da se čuje i Nišić, odnosno Nišin kiljan. Od njegovog potomstva, odnosno od sinova Radovana, Gezimira i Milutina razvilo se veliko pleme Nikšići. Župljani konkretno, svi koji slave Lučindan, vode, navodno, poreklo od Gezimira i Milutina, a u Rovcima Bulatovići, Šćepanovići i Vlahovići potiiču od Gojaka.

Suvo dno cisterne

Prilikom jedne posete sinu Gojaku Nikšu i malo pratnje koja je bila sa njim na Lukavici su sačekali razbojnici i sve ih pobili. Jedan od njih koji je ugrabio Nikšinog konja, oružje i odelo, požurio je u Podgoricu da to odmah proda i unovči. Na njegovu nesreću, na pazaru se toga dana zadesio Nikšin sin Radovan koji je prepoznao vranca i očevo odelo i oružje. Namamio je nekako razbojnika, obećavajući mu velike pare, da izađu sa pazara i odmaknu se malo od naroda. Tu ga je ubio i oteo plen pa požurio da traži mrtvoga oca. Našao ga je na Lukavici, poneo i sahranio u selu Zagrad gde i danas postoji Nikšina ploča. Na mestu pogibije kasnije je pobijen veliki mramor, kiljan, te se od tada ovo mesto zove Nikšin kiljan. Ono je s vremenom postalo veliko saborište, pre svih, Rovčana i Župljana.
Domaćini ovogodišnjeg, obnovljenog sabora bili su Rovčani, koji su još jednom dokazali i potvrdili svoje poslovično gostoprimstvo.
Organizovano je i tradicionalno viteško momačko nadmetanje u bacanju kamena s ramena i skoku s mesta udalj. I u jednoj i u drugoj disciplini neprikosnoven je bio Vojo Jeknić, dvadesetšestogodišnji inženjer iz Gornje Morače.
Po podne je slavlje nastavljeno kod Kapetanovog jezera gde je priređen ručak za više od tri stotine zvanica. Njihovo gastronomsko uživanje je glavom platilo osamnaestoro jagnjadi i jedno tele, a cisterna nikšićkog piva se uveče prazna vratila u Nikšić.
Pred veče, dok su se sabornici, umorni i zadovoljni, razilazili sa Lukavice, kod Nikšinog kiljana smo zatekli šezdesetosmogodišnjeg Gornjomoračanina Novicu Rnkovića, koji je na sabor stigao iz Ivan-begovog katuna ispod Crvenog ždrijela.
- Evo, više od pedeset godina ne propuštam ovaj sabor. Bio sam se, bogomi, uplašio i pomirio da će i ovo umrijeti kao i sve drugo, da će ljudi, zabavljeni mukama i nevoljama, zaboraviti ovu planinu i ovu ljepotu, ali danas mi je srce puno i sjutra ti ne bih žaliio umrijeti kad sam ovo vidio i doživio...
Dogodilo se, nažalost, upravo tako: Novica Rnković je zaista iznenada umro dva dana posle ilindanskog sabora na Nikšinom kiljanu na Lukavici...


Budo SIMONOVIĆ

http://www.ilustrovana.com/ilustro/arhiva/arh_2010.htm

[Ćipur]

17. septembar 1820.

Tokom pohoda na Kolašin, Ali paša sa 12000 vojnika pretrpio je poraz od Rovčana i Moračana, kojima su na apel Petra I pomogla i ostala crnogorska plemena. Nikšićki kapetan Mušović dostavio je Crnogorcima plan turske vojske, a oni su ih sačekali i porazili u odlučujućoj bici u Donjoj Morači.

[Ćipur]

Novak Adžić: Herojska pogibija Radoša i Draga Bulatovića