Dogodilo se na današnji dan

[zvoncica]

1. decembar

1888. u Crnoj Gori snagu na stupila Naredba o pokajničkim običajima. "Cilj naredbe bio je, ne samo da se pomogne porodici pokojnika, nego i da se uvede više reda u pokajničkom običaju" - istaknuto je u tekstu ovog dokumenta knjaza Nikole. U naredbi piše: "ko ne stigne na saučešće do pogreba nipošto da ne dolazi kasnije, narednih dana mogu dolaziti samo svojte koje nijesu mogle stići do pogreba... Takođe, ni na dan pogreba, ni kasnije, u kući pokojnika, pred njom, niti pred crkvom, ne smije se iznositi vino, rakija, kafa ni drugo špiritusno piće, već se pokojnik ima ožaliti po običaju, - opojati po obredu naše pravoslavne crkve i sahraniti uz paljenje svijeća i blagosloveno koljivo". Za one koji u bilo čemu prestupe bile su predviđene kazne - prvi prestup, kažnjavan sa pet fiorina, drugi sa 10, a treći sa 20 fiorina i mjesec dana zatvora.

1905. Knjaževina Crna Gora donijela je prvi Zakon o štampi - Rađen je naporedo sa Ustavom za Knjaževinu Crnu Goru, što ukazuje na njegov značaj i uopšte značaj javnog informisanja za tadašnju crnogorsku državu. Stupio je na snagu 1. februara naredne godine. Saglasno ustavnim odredbama, Zakonom o štampi je utvrđeno da je iskazivanje i predavanje svojih misli javnosti zajamčeno svakom državljaninu. Po tom aktu, štampa je slobodna, za nju ne postoji cenzura, niti može biti podvrgnuta administrativnim opomenama i mjerama. Zabrana distribucije štampe odnosila na slučajeve ako bi se nanijela uvreda suverenu i njegovoj porodici, ili građani pozvali da ustanu na oružje protiv zakonitih vlasti, ili da čine djela kažnjiva po krivičnom zakonu.

1911. Održana je prva sjednica novoizabrane Crnogorske narodne skupštine. Za predsjednika je izabran Jovan S. Plamenac, za potpredsjednika Šćepan Martinović a za sekretara Sava Dragović i Aleksa Čukić. Ova skupština je imala mandat do oktobra 1913. kada je raspuštena ukazom kralja Nikole.

1918. Proglašenje Kraljevine SHS - Nova državna tvorevina inaugurisana je u Beogradu, proklamacijom regenta Aleksandra Karađorđevića o ujedinjenju Srba, Hrvata i Slovenaca u istoimenu unitarnu kraljevinu.U tu zajednicu Crna Gora je stupila prisajedinjena Srbiji odlukama Velike podgoričke skupštine, izgubivši nacionalni i državni identitet. Prva vlada nove države odredila je svog povjerenika Ivana Pavićevića, bivšeg srpskog ministra, da primi vlast od nelegitimnog crnogorskog Izvršnog odbora za ujedinjenje.

1935. u Brcelima je rodjen Savo Jovanović, strucnjak za elektrotehniku i digitalnu obradu podataka.

1941. odigrala se Pljevaljska bitka, najveca vojna operacija poslije trinaestojulskog ustanka.
Crnogorski narodnooslobodilački partizanski odred, formiran za operacije u Sandžaku kao do tada najveća partizanska jedinica u Jugoslaviji (3.690 boraca), protivno odluci Vrhovnog štaba, izveo je napad na utvrđeni italijanski garnizon u Pljevljima, u kome je bilo 2.000 vojnika. Ta operacija, najveća nakon Trinaestojulskog ustanka, nije bila taktički dobro isplanirana. Grad nije zauzet, a gubici su bili brojni na obje strane. Štab Odreda je zbog velikih gubitaka odlučio da se prekine napad na grad. Nakon toga, glavnina Odreda povukla se preko rijeke Tare. Većina od 700 boraca koji su ostali u Sandžaku uključena je u novoformirani Crnogorsko-sandžački odred, a 320 boraca ušlo je u sastav 1. i 2. bataljona Prve proleterske brigade, koja je 22. decembra 1941. formirana u Rudom. Nakon Pljevaljske bitke, ojačao je i četnički pokret u Crnoj Gori.

1956. umro je Blagoje Kovacević poznati ljekar sa Grahova, profesor Medicinskog fakulteta u Sarajevu, njegov dekan i prvi profesor hirurgije.

1999. rodjene su prve cetvorke u Crnoj Gori. Vesna i Srdjan Mijusković dobili su 3 sina i jednu kćerku.Na Ginekološko-akušerskoj klinici Kliničko-bolničkog centra u Podgorici, dvadesetpetogodišnja Vesna Mijušković iz Kumbora kod Herceg Novog, nakon 36 nedjelja trudnoće, donijela je na svijet tri sina i kćerku.Tokom pet minuta koliko je trajao porođaj obavljen “carskim rezom”, svjetlost dana prvi je ugledao Vasilije, težak svega 1.500 grama, potom Petar (2.260 grama) za njim Ivana (1.870 grama) i Božidar (2.140 grama). Otac prvih četvorki rođenih u Crnoj Gori je Srđan Mijušković. Prije tog događaja, nesvakidašnjeg i za populacije veće nego što je crnogorska, 23. februara 1998. iz Beograda je stigla vijest da su na tamošnjoj ginekološko-akušerskoj klinici na svijet došle prve četvorke iz Crne Gore. Rođene su u porodici Suzane i Sandra Đonovića iz Ulcinja.

2001. umro Obren Blagojević, jedan od najpoznatijih, nevino osudjenih, zatvorenika Golog otoka, profesor ekonomije i prvi pocasni clan DANU.

U svijetu:

1455. Umro italijanski vajar, zlatar i slikar Lorenco Giberti. Izradio čuvena vrata na krstionici katedrale u Firenci.

1640. Portugalija poslije ustanka, kojim je zbačena španska vlast, ponovo stekla nezavisnost. Španija nezavisnost priznala 1668.

1761. Rođena Mari Tiso. Proslavila se praveći voštane maske ličnosti pogubljenih u Francuskoj revoluciji, u Velikoj Britaniji 1802.

1803. Stupile su u Francuskoj na snagu nove odredba o pravu na rad po kojima su radnici morali imati radnu knjižicu potvrđenu od policije ili gradskih činovnika.

1821. Dominikanska Republika, proglasila nezavisnost od Španije.

1822. Osnivač brazilskog carstva Dom Pedro krunisan za prvog cara Brazila pod imenom Pedro I.

1825. Umro ruski car Aleksandar I Romanov, tokom čije vladavine je proširena teritorija Rusije.

1835. Hans Kristijan Andersen objavio svoju prvu knjigu bajki.

1906. U Parizu otvoren bioskop "Omnija Pate", prva dvorana u svijetu izgrađena za prikazivanje filmova.

1913. Američka fabrika automobila, Ford Motor Company, uvela u proizvodnju prvu pokretnu traku za sklapanje vozila.

1918. Odlukom parlamenta Danske, Island stekao nezavisnost.

1918. Provincija Transilvanija, ranije u sastavu Mađarske, odnosno Austro-Ugarske, ujedinila se s Rumunijom. U sastav Rumunije ušao i rumunski dio Banata i još neke pokrajine. Taj datum Rumuni slave kao nacionalni praznik, Dan ujedinjenja.

1918. U Beogradu proglašena Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, s princom Aleksandrom I Karađorđevićem kao regentom i Beogradom kao prijestonicom.

1923. Rođen Stansfield Turner, američki admiral i direktor CIA.

1925. U Lokarnu u Švajcarskoj potpisani sporazumi evropskih država o garanciji mira i nepovredivosti granica.

1935. Rođen Vudi Alen, američki glumac, režiser i producent jevrejskog porijekla, dobitnih nagrade 'Oskar'.

1936. Umro italijanski pisac Luiđi Pirandelo, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1934. godine.

1940. Rođen Ričard Prajor, američki glumac i komičar.

1952. U Njujorku objavljena vijest o prvoj uspješnoj operaciji promjene pola.

1964. Rođen Salvatore Skilaći - Toto, bivši talijanski fudbaler.

1971. U Karađorđevu je održana 21. sjednica Predsjedništva CK SKJ, na kojoj su smijenjeni Mika Tripalo, Savka Dabčević Kučar i drugi rukovodioci hrvatskog masovnog komunističkog reformskog pokreta započetoj 1969. g. Sljedeće godine u Srbiji su smijenjeni liberali na čelu sa Markom Nikezićem i Latinkom Perović. Uslijedile su i čistke u rukovodstvima politike i privrede Srbije, BiH, Makedonije. Cudno ali Crnogorci nijesu tada bili prvoborci

1981. U najvećoj nesreći u istoriji jugoslovenskog vazduhoplovstva, avion DC-9 super 80 ljubljanskog "Inex-adria avioprometa" udario u planinu blizu Ajačija na Korzici. Poginulo svih 178 putnika i članova posade.

1981. Zvanično priznato postojanje virusa HIV-a.

1988. Benazir Buto postala premijerka Pakistana, kao prva žena na čelu jedne islamske zemlje.

1989. Mihail Gorbačov posjetio Vatikan, kao prvi sovjetski lider i dogovorio se s papom Jovanom Pavlom II o uspostavljanju diplomatskih odnosa SSSR i Vatikana.

1990. Francuska i engleska tunelska ekipa koje su kopale tunel ispod kanala Lamanš, srele se na sredini rastojanja, ispod mora, na dubini od 40 metara ispod morskog dna. Time su spojena dva nezavisna tunela koji su odvojeno kopani sa obje strane, iz Engleske i iz Francuske.

1991. Na referendumu u sovjetskoj republici Ukrajini nadmoćna većina birača izjasnila se za nezavisnost od SSSR.

1998. Umro Fredi Jang, britanski direktor filmske fotografije. Mnogima poznat po radu na David Leanovim filmovima „Lorens od Arabije" (1962), „Dr Živago" (1965) i „Rajanove kćeri" (1970). Sva tri su osvojila Oskara za najbolju fotografiju.

2000. Lider Partije nacionalne akcije Vinsent Foks inaugurisan za predsjednika Meksika. Okončan period vladavine Institucionalne revolucionarne partije dug 71 godinu.

2002. Za predsjednika Slovenije izabran dotadašnji premijer u više mandata, Janez Drnovšek.

2006. Meksički predsjednik Felipe Kalderon objavljuje „rat" narko kartelima i počinje sprovođenje brojnih hapšenja.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

2. decembar

Danas je u Laosu Dan Republike, U Emiratima Dan proglasenja federacije, a UN slave kao dan kad je ukinuto ropstvo.

U Crnoj Gori:

1451. Stefan Crnojevic je zatrazio od Mlecana da ga priznaju kao jedinog vladara Zete, sto su oni i uradili.

1910. Rusija obecala pomoc uz uslov da Crna Gora ne vodi ratove bez njene saglasnosti -U Petrogradu je potpisana vojna konvencija između Crne Gore i Rusije o stručnoj i materijalnoj, odnosno pomoći u oružju Crnoj Gori. Po tom ugovoru, Crna Gora nije mogla stupiti u rat bez prethodne saglasnosti Rusije.

1912. Velike sile sazvale su konferenciju u Londonu, na kojoj je ruski ministar spoljnih poslova Sazonov, potpisao rješenje velikih sila da se Crnoj Gori oduzme Skadar. Ovim je Crna Gora definitivno izgubila nadu da uz u pomoć Rusije osvoje Skadar. Na sastanku Austrija je dobila odriješene ruke za napad, mobilizaciju novih snaga i gomilanje vojske na granici Crne Gore, a velike sile su zajedničkom flotom blokirale crnogorsku obalu. U takvim okolnostima Kralj Nikola je morao da preda Skadar, ali ne kao Albaniji novoj državi, nego velikim silama.

1915. Danajska odlikovanja -Na Cetinje je došao regent Aleksandar Karađorđević da oda priznanje kralju Nikoli, vladi i crnogorskoj vojsci koja je svojom besprimjernom hrabrošću omogućila srpskoj vojsci povlačenje do albanske obale. Tom prilikom regent je odlikovao kralja Nikolu lentom Karađorđeve zvijezde sa mačevima, a đenerala Janka Vukotića, predsjednika vlade, III stepenom Karađorđeve zvijezde sa mačevima i zlatnom Obilića medaljom za hrabrost.

1920. Za komuniste – iz očajanja- Povodom prvih parlamentarnih izbora u novoformoranoj Kraljevini SHS, održanih 28. novembra 1920, ministar spoljnih poslova crnogorske vlade u egzilu Jovan Plamenac, uputio je predstavnicima Velikih sila notu kojom je želio objasniti uslove i okolnosti pod kojima su se odvijali izbori u Crnoj Gori, i još jednom skrenuti pažnju evropske i svjetske diplomatije na nepravdu koja je učinjena njegovoj, tada već bivšoj državi, kako od strane Srbije tako i od doskorašnjih ratnih saveznika. Navodeći da je srbijanska okupaciona vojska nametnula crnogorskom narodu da mora za Konstituantu izabrati 10 poslanika, protivno svim međunarodnim principima, te da su vlasti Srbije nasilno spriječile isticanje kandidatskih lista sa programom za vaspostavu Crne Gore, Plamenac je istakao da je za „liste očajnika” (kako ministar naziva komuniste i republikanace) crnogorski narod glasao u očajanju zbog nepravdi i zločina učinjenih nad njegovom državom.

1943. od italijanskih vojnika formirana divizija Garibaldi - Formirana je odlukom Vrhovnog štaba Narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda Jugoslavije, na području Pljevalja u Drugom svjetskom ratu, od vojnika italijanskih divizija „Venecija” i „Taurinenze”. Nosila je ime „Garibaldi” i bila stavljena pod komandu štaba Drugog udarnog korpusa Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije.

1943. Tri saveznička aviona, doletjevši s mora, bombardovali njemačke vojne magacine u Baru.

u svijetu:

1254. Kralj Sicilije Mafred pobijedio je u bici kod Fođe papsku vojsku i zadržao svoje kraljevstvo.

1547. Umro španski osvajač Ernan Kortes koji je zahvaljujući vatrenom oružju, nepoznatom domorocima, između 1519. i 1521. sa samo 700 vojnika osvojio Meksiko. Guverner "Nove Španije" je postao 1522.

1804. Papa Pije VII krunisao je u Parizu Napoleona Bonapartu za cara Francuske.

1805. U pomorskoj bici kod Trafalgara, teško je ranjen britanski admiral Lord Nelson. Ubrzo je podlegao ranama. Ostala je zapamćena njegova poslednja izjava: Učinio sam sto mi je bila dužnost... (I have done my duty).

1805. Napoleon je u bici kod Austerlica, poznatoj kao "bitka triju careva", sa 75.000 vojnika pobijedio rusku i austrijsku vojsku, koje su izgubile 70.000 od 95.000 ljudi.

1823. Predsjednik SAD Džejms Monro objavio je u američkom kongresu dokument (Monroova doktrina), kojim je proklamovana američka izolacionistička politika. U tom trenutku usmjerena protiv intervencionističkih namjera Svete Alijanse evropskih sila prema bivšim španskim i portugalskim kolonijama u Južnoj Americi, ta politika je kasnije pod geslom "Amerika Amerikancima", dobila jako nacionalno obeležje.

1848. Austrijski car Ferdinand I je abdicirao u korist Franca Jozefa I.

1852. U Francuskoj je proglašeno Drugo carstvo s carem Šarlom Lujem Napoleonom III Bonapartom.

1859. Rođen francuski slikar Žorž Sera, osnivač škole neoimpresionista i novog slikarskog metoda poentilizma.

1859. Izvršena je smrtna kazna vješanjem nad američkim borcem za ukidanje crnačkog ropstva Džonom Braunom, što je dovelo do zaoštravanja borbe između abolicionista i robovlasnika uoči Američkog građanskog rata (1861-65).

1901. Američki pronalazač King Kemp Džilet (Camp Gillette) patentirao je prvi nožić za brijanje s dvostrukom oštricom.

1923. u Njujorku rođena Marija Kalas, operska pjevačica grčkog porijekla. Na scenu se pojavila sa 15 godina i u rekordnom roku stekla epitet prve lirske pjevačice. Tumačila je Noru, Floriju, Tosku, Travijatu, Izoldu i druge.

1942. Italijanski fizičar Enriko Fermi u Čikagu je pustio u pogon prvi nuklearni reaktor. Zbog neslaganja sa fašističkim sistemom u domovini, napustio je univerzitete u Rimu i Firenci i kao stručnjak radio je na Kolumbija univerzitetu. Drugi decembar smatra se datumom atomskog doba.

1950. Odlukom UN bivša italijanska kolonija Eritreja ušla je u sastav Etiopije kao autonomna oblast.

1954. Američki Senat izrekao je javni prekor senatoru Džozefu Makartiju zbog njegovog svirepog ponašanja tokom istržnog postupka protiv hiljada ljudi koji su bili osumnjičeni da su komunisti.

1971. Sovjetski vasionski brod bez ljudske posade Mars 3 spustio se na Mars.

1971. Osnovana je federacija Ujedinjenih Arapskih Emirata od šest emirata u Persijskom zalivu: Abu Dabi, Dubai, Šardža, Adžman, Um al Kajvajn i Fudžajra. U februaru 1972. federaciji se pridružio i Ras al Kajma.

1972. U požaru koji je izbio tokom muzičkog pop festivala u južnokorejskom glavnom gradu Seulu, poginulo je najmanje 50 ljudi.

1976. Fidel Castro postao predsjednik Kube.

1982. u 49. godini života, umro je u Meksiko Sitiju, britanski filmski glumac, komičar Marti Feldman.

1982. Hirurg Vilijam de Vris implementirao je na klinici Univerziteta Juta u američkom gradu Solt Lejk Siti prvo vještačko srce od poliuretana. Pacijent, penzionisani zubar, Barni Klark živio je s tim srcem 112 dana.

1990. Poslije ujedinjenja Njemačke, koalicija desnog centra kancelara Helmuta Kola odnijela je ubjedljivu pobjedu na prvim svenjemačkima izborima od 1932.

1993. U pucnjavi prilikom pokušaja hapšenja, kolumbijska policija je ubila šefa medeljinskog kartela kokaina Pabla Eskobara (Escobar).

1994. Filipinski feribot sa više od 600 putnika potonuo je u Manilskom zalivu posle sudara s teretnim brodom. Život je izgubilo oko 140 ljudi.

2000. U Beogradu je umro istaknuti jugoslovenski slikar i grafičar Milan Mića Popović.

2001. Najveća energetska kompanija u SAD, korporacija Enron podnijela je molbu njujorškom sudu za zaštitu od bankrota. To je bio najveći bankrot u istoriji SAD, a izazvao je veliki udar na finansijskim tržištima širom svijeta.

2005. Umrla je Dejm Ališja Markova (94), jedna od najslavnijih balerina dvadesetog veka, koja je osnovala i vodila Engleski nacionalni balet.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

3. decembar

U Ghani se na danasnji dan obiljezava Narodni dan farmera, u svijetu Medjunarodni dan osoba sa posebnim potrebama i Medjunarodni dan baskijskog jezika.

U Crnoj Gori:

1257. Sklopljen je ugovor između Kotora i Dubrovnika kojim je predviđeno da između dva grada vladaju mir i prijateljstvo i, kako je pisalo u tekstu ugovora, "da se na području ove dvije varoši odvija slobodna trgovina".

1756. U Predišu - Bjelice, došlo je do bitke između turske i crnogorske vojske zbog protivljenja Ahmet-pašinom pokušaju da naplati harač. Po nalogu sultana Osmana III, novi bosanski vezir Ahmet-paša trebalo da potčini Crnu Goru sultanovoj vlasti, naplati harač i na Njegušima i u Katunskoj nahiji podigne utvrđenja. Vladika Vasilije je prije napada napustio Crnu Goru ne bi li u Beču ili Petrogradu izdejstvovao odlaganje osmanske ofanzive, ali u tome nije uspio. Osmanlije su napale od Grahova, Nikšića i Podgorice, i prodrli do Čeva. Crnogorci, bez praha i olova, nijesu mogli pružiti značajniji otpor, ali im je, zahvaljujući vezama guvernadura Stana Radonjića sa Bokeljima, jedan Rišnjanin dopremio nekoliko hiljada fišeka. Poslije trosatne borbe, poraz Osmanlija u sukobu, u kome je teško ranjen njihov komandant Osman-paša, bio je potpun . Sukob je završen prihvatanjem ugovora potpisanog u Nikšiću početkom naredne godine.

1813. Dalmaciju, Dubrovačku republiku i Boku Kotorsku ponovo je okupirala Austro-Ugarska, čime je okončana francuska vladavina u ovim provincijama.

1900. Umro Dragutin – Dragiša Milutinović - Sin Sime Milutinovića Sarajlije, rođen 21. novembra 1840. Kao arhitekta, na poziv knjaza Nikole došao je u Crnu Goru, gdje je tokom dvogodišnjeg boravka trebalo da realizuje nekoliko projekata: plan za jednu gimnaziju, sabornu crkvu, knjažev konak, zgradu senata crnogorskog, tamnicu, barutanu i, na kraju, plan za novu varoš u Bjelopavlićima. Zajedno sa Josipom Sladeom i inženjerom Paklerom, ušao je u anale crnogorske arhitekture i urbanizma.

1912. rodjen je narodni heroj Vojin Todorović, organizator partizanskih jedinica u Albaniji, a kasnije komandant jedinica koje su razbijale četničke čete u Piperima. Prije II svjetskog rata diplomirao je na Pravnom fakultetu u Beogradu. Učestvovao je u pripremama Trinaestojulskog ustanka i tokom rata, sa svojom četom iz rodnog sela Mrke (kod Podgorice), u brojnim diverzantskim akcijama protiv okupatora. Tokom 1943. u Albaniji je organizovao partizanske jedinice. Po povratku u Crnu Goru, postavljen za komandanta Zetskog odreda sa kojim je razbijao četničke formacije u Piperima i Bjelopavlićima. U Petoj ofanzivi komandovao je bataljonom u V crnogorskoj brigadi, a potom imenovan na visoke rukovodeće vojne funkcije u ratu. Po oslobođenju, bio je načelnik finansijske uprave JNA i zamjenik komandanta I armijske oblasti u Beogradu. Bio je predsjednik AMSJ, prvi predsjednik uprave Hokejaškog saveza Jugoslavije i član uprave JSD „Partizan”. Napisao je niz radova iz ratne vještine i monografiju o Trinaestojulskom ustanku u podgoričkom srezu. Nosilac je visokih domaćih i stranih odlikovanja. Umro je 7. oktobra 1961.

1912. Nakon poraza tokom oktobra i gubitka gotovo svih teritorija u Evropi, Turska je zatražila posredovanje velikih sila i sklopljeno je prvo primirje u Prvom balkanskom ratu.

1915. pod udarom austrougarskih trupa, srpska vojska, koja je brojila oko 90.000 ljudi, pocela je ostupanje prema Albaniji. Pešić je naredio da se crnogorska vojska prestroji prema Mojkovcu.

1941. Napad na Pljevlja izvršio je Crnogorski Narodnooslobodilački odred za operacije u Sandžaku. Grad je branio jaki italijanski garnizon, a teške borbe vođene su do 2. decembra u zoru, kada su se partizani povukli iz zauzetih djelova grada. U borbama je ubijeno i ranjeno 252 italijanskih vojnika, a zarobljena su 84 vojnika i 4 oficira. Krvava Pljevaljska bitka uzela je svoj danak. Pljevaljska dolina natopljena je krvlju 486 boraca od kojih je 236 ostalo na vječnoj straži slobode, a kao žrtve fašističkog terora palo je više od 250 nedužnih građana Pljevalja i okoline. Pljevaljska partizanska četa ostaće za pomen po viteškoj borbi u nemogućim uslovima, u srcu grada i utrobi neprijatelja.

2010. Slikar Miodrag Dado Đurić, sahranjen je danas uz najveće državne počasti u Košćelama, iznad Rijeke Crnojevića.
Đurić je, po sopstvenoj želji, sahranjen u crnogorskoj nošnji i kovčegu od hrastovine iz Crne Gore, u mjestu s pogledom na Skadarsko jezero i Lovćen.

U svijetu se današnji dan pamti po:

1694. U Engleskoj usvojen zakon prema kojem će se novi parlament birati svake treće godine.

1800. rođen France Prešern, najveći slovenački pjesnik i najistaknutija ličnost slovenačke književnosti 19. vijeka.

1883. Rođen je austrijski kompozitor Anton Vebern, jedan od najznačajnijih predstavnika Bečke atonalne škole i ekspresionizma u muzici.

1894. na ostrvu Samoa, u Pacifiku, umro je engleski književnik Robert Luis Stivenson autor romana 'Ostrvo s blagom'.

1910. U Parizu je prvi put prikazana neonska lampa koju je pronašao francuski fizičar Žorž Klod.

1919. umro Pjer Ogist Renoar, francuski slikar, jedan od najistaknutijih impresionista i najvećih evropskih slikara 19. vijeka. Slikao je s izvanrednim osjećajem za prefinjeni kolorit karakterističan po svijetlo žutim i modrim tonovima.

1923. Rođena grčka operska pevačica Marija Kalas, jedan od najvećih soprana u istoriji opere. Karijeru je započela 1947. i s velikim uspjehom je pjevala na najvećim svjetskim operskim scenama uloge dramskog, lirskog i koloraturnog karaktera.

1930. Rođen je francuski režiser Žan-Lik Godar najznačajniji predstavnik francuskog "Novog talasa" koji je filmovima "Do poslednjeg daha" (1959) i "Prezir" (1963) napravio revoluciju u filmskoj istoriji.

1944. U Atini je izbio građanski rat između vlade, koju je podržavala Velika Britanija i Fronta nacionalnog oslobođenja (EAM). Mir je postignut na konferenciji u Varkizi 12. februara 1945, kada su predstavnici vlade i EAM-a sporazumjeli da se plebiscitom odredi oblik vladavine u Grčkoj.

1952. Umro srpski književnik i političar, Milan Grol, dugogodišnji dramaturg i upravnik Narodnog pozorišta u Beogradu, od 1940. šef Demokratske stranke. Do 1943. bio je član jugoslovenske kraljevske vlade u emigraciji u Londonu, a nakon sporazuma Tito-Šubašić ušao je u martu 1945. kao potpredsjednik u vladu Demokratske Federativne Jugoslavije u kojoj je bio do avgusta iste godine ("Pozorišne kritike", "Iz pozorišta predratne Srbije").

1962. Edit Sparlok Sampson stupila je na dužnost sudije u opštinskom sudu u Čikagu, kao prva crnkinja sudija u SAD.

1962. Teška magla koja je prekrivala London četiri dana prouzrokovala je smrt trovanjem sumpordioksidom velikog broja ljudi.

1967. Južnoafrički hirug dr Kristijan Barnard izvršio je u bolnici "Grote Šur" u Kejptaunu prvi put u istoriji medicine transplantaciju ljudskog srca. Pacijent Luis Vašanski (Louis Washansky) potom je, sa srcem jedne 25-godišnje devojke nastradale u saobraćajnoj nesreći, živeo 18 dana.

1971. Počeo je indijsko-pakistanski rat zbog Kašmira, završen 17. decembra pobjedom Indije i odvajanjem Bangladeša, dotad Istočnog Pakistana, u posebnu državu.

1975. U Laosu su vlast preuzeli komunisti i proglasili kraj 600 godina stare monarhije.

1978. Umrla je srpska glumica Ljubinka Bobić, članica beogradskog Narodnog pozorišta. Glumačku karijeru započela je 1921. i pored brojnih uloga ostala je zapamćena kao nenadmašna Živka u "Gospođi ministarki" Branislava Nušića.

1984. U gradu Bopal u Indiji oko 4.500 ljudi je umrlo, 500 oslijepilo, a 50.000 zatrovano gasom koji je iscurio iz fabrike pesticida "Junion karbajd".

1989. Nakon pada Berlinskog zida u Istočnoj Njemačkoj ostavke su podnijeli lider Jedinstvene radničke partije Nemačke Egon Krenc i svi članovi partijskog Politbiroa i Centralnog komiteta vladajuće partije.

1995. Bivši predsednik Južne Koreje Čun Do Hvan je uhapšen pod optužbom da je odgovoran za masakr u gradu Kvangdžu u maju 1979. kada je vojska ubila više od 200 demonstranata.

1997. U glavnom gradu Kanade, Otavi, predstavnici 122 zemlje potpisali su Konvenciju o zabrani protivpješadijskih mina. Nekoliko zemalja među kojima i SAD odbile su da se priključe sporazumu.

2000. U Čikagu je u 82. godini umrla američka pjesnikinja Gvendolin Bruks, koja je ušla u istoriju kao prvi crni dobitnik Pulicerove nagrade. Nagradu je dobila 1949. za zbirku pjesama "Eni Alen".

2001. Umro je Gerhard Rigner (90), autor telegrama koji je objavljen kao upozorenje svijetu na nacistički plan o uništenju jevrejskog naroda.

2003. Umro je britanski glumac Dejvid Hemings, poznat po ulogama u kultnim filmovima "Uvećanje" i "Barbarela".

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

4. decembar

1326. prvi ugovor kotorske opstine o trgovini soli potpisan je sa mletackim brodarom Franom Komadi.
U nizu dokumenata koji se odnose na pomorsku privredu iz najranijih vremena na području Kotora i Boke sačuvan je i jedan koji se odnosi na ugovor Kotorske opštine o transportu soli sa jednim brodarem. U jednom dokumentu IAK stoji kako „Kotorska opština ugovara sa Zadraninom Franom Fumadi da on sa svojim brodom dopremi u Kotor u toku mjeseca jula 3.000 mjera soli po kotroskoj mjeri, i po cijeni od 35 perpera mletačkih groša, za 100 mjera”.

1660. Crnogorski glavari i mletački predstavnici u Kotoru su potpisali ugovor o miru, čime je izglađeno i oprošteno učešće Crnogoraca na strani Turaka u opsadi Kotora 1657. godine. Od tada Turci nijesu išli u kupljenje harača po Crnoj Gori, nego su to prepuštali crnogorskom vladici, jer su Crnogorci ovu obavezu radije davali uz autoritet vladike.

1895. Na Cetinju je potpisana trgovinska konvencija između knjaževina Crne Gore i Srbije kojom je predviđeno da se proizvodi iz Srbije u Crnu Goru mogu prodavati po principima najviše povlašćene države.

1910. Crna Gora je donijela Zakon o državnom novcu. Proglašen je u okviru finansijskih reformi u Kraljevini Crnoj Gori. Na aversu zlatnog i srebrnog novca, perpera, u sredini je bio lik vladara Crne Gore sa lovorovom grančicom ispod njega i unaokolo natpisom njegovog imena i dostojanstva, dok se na reversu nalazila kruna sa porfirom, kao i državni grb, a iznad krune u polukrugu – ime države, te u donjem kraju broj oznake vrijednosti novca, a ispod porfire vijenac od lovorovog i hrastovog lišća, sa nazivom novca i godinom u kojoj je kovan. Stoti dio perpera bila je para. Svoj prvi novac, perpere u niklu i bronzi, Crna Gora je iskovala 1906. godine , na njegovom aversu bio je lik knjaza Nikole, natpis njegovog imena i imena novca, a na reversu se nalazio crnogorski grb sa lovorovim listom i imenom države.

1912. Nesuđena knjaževina Mirdita - Tokom I balkanskog rata, na Cetinju su vođeni pregovori između mirditskog prvaka Prenka Bib Dode i crnogorske strane o stvaranju autonomne oblasti naseljene Albancima katolicima. U razgovorima, Prenk Bib Doda je tražio vojsku i novac da proglasi autonomiju katoličkih oblasti Albanije, a potom je taj zahtjev smanjen na mirditsku knjaževinu pod crnogorskim protektoratom. Nemajući povjerenja u mirditskog prvaka, a i zbog savezničkog dogovora sa Srbijom po kojem su oblasti istočno od Drima srpska interesna sfera, kralj Nikola ga je uputio na srpsku vladu. Pregovori tim povodom sa Beogradom nijesu dali rezultata, iako je u tom smjeru bio sačinjen projekat političke i ekonomsko-trgovinske konvencije između Srbije i Crne Gore, sa jedne strane, i Nezavisne države Mirdita i Dukađina.

1918. Crnogorska Vlada je uputila protestnu notu velikim silama povodom odluka tkz. podgoricke skupstine.

1937. U selu Kosić kod Danilovgrada rođen Bajo Šaranovic, poznati reditelj i profesor na Akademiji dramskih umjetnosti u Beogradu.Pozorišni, filmski i televizijski reditelj. Poslije završene gimnazije u Nikšiću, apsolvirao je na Filozofskom fakultetu u Beogradu, na Grupi za engleski jezik, a potom diplomirao na Akademiji dramskih umetnosti u Beogradu. Tokom bogate pedagoške karijere odnjegovao je, kao profesor na Akademiji, generacije filmskih reditelja, stvarajući modernu filmsku školu. Na rediteljskom planu ostvario je niz vrijednih pozorišnih, filmskih i TV ostvarenja. Nakon kratkih filmova visokog dometa („Jedan dan ljubavi”, „Putevi hrabrosti”, „Sam”...), režirao je i pisao scenarija za dugometražne filmove koji spadaju u sam vrh jugoslovenske kinematografije („Svadba”, „13. jul”). Bavio se literaturom, prevođenjem, publicistikom, filmskom i pozorišnom kritikom. Priredio je značajnu monografiju i snimio film o manastiru Ostrog. Za ukupan angažman dobio je Trinaestojulsku nagradu, kao i visoka stručna priznanja (Srebrnu arenu u Puli i nagradu na festivalu u Karlovim Varima).. Umro je 9. septembra 2001. godine.

2006. Šefica Stalne misije Crne Gore pri EU, ambasadorka Slavica Milačić, predala je akreditivno pismo predsjedniku Evropske komisije Hoze Manuelu Barozu.

2008. Crna Gora je i zvanično postala članica Jadranske povelje, kao dio ove važne regionalne bezbjednosne inicijative.

2009. Sjevernoatlantski vojni savez jednoglasno primio Crnu Goru u MAP. Objavljeno da je naša zemlja učinila suštinski napredak u reformama i da nastavlja da doprinosi stabilnosti regiona.

U svijetu:

1154. Nikolas Brekspir, prvi i jedini Englez koji je biran za papu, ustoličen za poglavara Rimokatoličke crkve kao Adrijan IV.

1567. Rođen je Klaudio Monteverdi, italijanski kompozitor, posljednji veliki majstor talijanskog renesansnog madrigala i prvi operski dramatičar muzičkog baroka.

1642. Umro francuski državnik, kardinal Arman-Žan di Plesi Rišelje, koji je kao ministar kralja Luja XIII (od 1629) vršio stvarnu vlast u Francuskoj i podigao moć francuske krune. Osnovao je 1635. Francusku akademiju.

1679. Umro engleski filozof Tomas Hobs, predstavnik klasičnog engleskog empirizma, čija se teorija bazirala na ideji o čovjeku kao slobodnom pojedincu i državi kao vještačkoj tvorevini nastaloj na osnovu ugovora pojedinaca.

1791. Izašao je prvi broj britanskog Obzervera, najstarijeg nedeljnog lista u svijetu.

1795. Rođen je škotski esejist i istoričar Tomas Karlajl, autor romantiziranih istorijskih djela od kojih je najpoznatije "Francuska revolucija" (1837). Osnivač je i čuvene Londonske biblioteke.

1798. Umro Luiđi Galvani, italijanski fizičar koji je proučavao pojave životinjskog elektriciteta i tvrdio da se hemijskim procesima može proizvoditi struja.

1829. Britanci u Indiji zabranili običaj spaljivanja udovica prilikom spaljivanja njihovih muževa na posmrtnoj ceremoniji.

1893. u Zagrebu je rođen August Cesarec, hrvatki književnik i publicista. Sarađivao je u brojnim poznatim časopisima i oštro kritikovao stanje i odnose u Jugoslaviji, borio se protiv hegemonističke i karađorđevićevske politike. Poznata njegova djela su: Đački pokret, Stihovi, Sudite mi, Careva kraljevina, Stjepan Radić i Republika, Za novim putem, Bjegunci i današnja Rusija.

1943. Predsjednik SAD Ruzvelt, britanski premijer Čerčil i turski predsjednik Mustafa Ismet Ineni razmatrali u Kairu zajedničke akcije u okviru antihitlerovske koalicije. Turska je, međutim, odbila da objavi rat Njemačkoj.

1945. Umro američki biolog i genetičar Tomas Hant Morgan, osnivač genetike, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1933. za otkriće funkcije hromozoma u prenošenju nasljednih svojstava. Izradio je prve mape položaja gena u hromozomima i smatra se glavnim predstavnikom teorije nasljeđa.

1945. U Ontariju, Kanada, rođena Roberta Lin Bondar, prva žena astronaut.

1946. Osnovan je UNICEF, - međunarodni dječji fond UN za hitne potrebe. Sredstva u ovaj fond obezbjeđuju se dobrovoljnim prilozima vlada i prilozima pojedinaca.

1975. Umrla Hana Arent, filozofkinja i jedna od vodećih ličnosti u oblasti političke teorije u 20. vijeku.

1963. Rođen Sergej Bubka, bivši sovjetski i ukrajinski atletičar u disciplini skok motkom. Osvojio je 6 uzastopnih Svjetskih prvenstava u atletici, zlato na Olimpijskim igrama 1988. i 35 puta postavljao svjetske rekorde u skoku motkom (17 puta na otvorenom i 18 puta u dvorani). Prvi je atletičar koji je preskočio 6 metara i za sada jedini koji je preskočio 6,10 metara.

1976. Umro je Edvard Bendžamin Britn, jedan od najznačajnijih engleskih kompozitora XX vijeka. Sa operskim pjevačem Piterom Pirsom osnovao je 1948. Aldeburški muzički festival.

1977. Diktator Žan Bedel Bokasa krunisao se za cara Centralnoafričkog carstva. Troškovi ceremonije krunisanja iznosili su koliko i četvrtina nacionalnog proizvoda zemlje.

1980. Zvanični razlaz popularne engleske rok grupe Led Zeppelin, nakon smrti bubnjara Džona Bonhama, 25. septembra.

1980. U avionskoj nesreći u blizini Lisabona, za koju se sumnja da je bila posljedica sabotaže, poginuo portugalski premijer Fransisko Sa Karneiro.

1991. Otmičari oslobodili posljednjeg Amerikanca, novinara Terija Andersona, koji je kao talac u Libanu proveo 2.454 dana.

1995. Ministri inostranih poslova Evropske unije na sastanku u Briselu suspendovali sankcije SRJ, uvedene 1992, zbog umiješanosti jugoslovenske vlade u rat u Bosni.

1995. Prvi vojnici NATO-a, prethodnica trupa za implementaciju Dejtonskog mirovnog sporazuma, sletjeli su u dva aviona na sarajevski aerodrom.

1998. Posljednji borci Crvenih Kmera predali se armiji Kambodže, čime je poslije dvije decenije okončana borba tog maoističkog pokreta protiv vladinih snaga.

2001. Izraelska vojska ušla je u nekoliko palestinskih gradova na Zapadnoj obali i zauzela međunarodni aerodrom u Gazi.

2003. Tužilaštvo za ratne zločine u Beogradu podiglo optužnicu protiv osam osoba za ratni zločin počinjen u Vukovaru 1991, kada je ubijeno oko 200 civila. To je prva optužnica koju je to tužilaštvo podiglo od kada je osnovano, jula 2003.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

5. decembar

Danas je Međunarodni dan volonterizma.

U Crnoj Gori:

1876. rodjen je Radomir Krivokapic Orlinski, pisac, prevodilac, novinar i ucesnik Balknaskih ratova - Prosvjetni radnik, novinski redaktor, pjesnik i prevodilac. Pripada krugu pjesnika čije stvaralaštvo nosi jaku prigodničarsku crtu. Pored prosvjetno-pedagoškog rada bavio se žuranalistikom i bio aktivan u raznim prosvjetno-kulturnim i nacionalno-humanitarnim organizacijama. Učesnik je balkanskih i Prvog svjetskog rata. Pjesme je objavljivao u nizu domaćih časopisa, a od ukupnog stvaralaštva najpoznatiji mu je istorijski ep „Heroida” u 27 pjevanja, po opsegu najveći u južnoslovenskoj književnosti. Bio je urednik i vlasnik „Cetinjskog vjesnika (1911–1913) i „Vjesnika” (1913). Umro je 28. juna 1938.

1893. osvestana je crkva u Bajicama, a knjaz Nikola, koji je pomagao izgradnju po osvestenju, je odrzao govor.

1896. u Kamenarima rođen dr Simo Milošević, ljekar i politički radnik. Medicinski fakultet završen u Beogradu, a parazitologiju i bakteriologiju usavršavao je u Hamburgu i Parizu. U Drugom svjetskom ratu u Šipačnu kod Nikšića organizovao partizansku bolnicu. Ranjen je na Sutjesci 1943., a četnici su ga pronašli i ubili u julu iste godine.

1902. umro je Jovo Drac, poznati cetinjski apotekar - Prvi državni, dvorski i privatni apotekar u Crnoj Gori. Rođen je 6. januara 1846. u Mostaru. U Crnu Goru je stigao tokom Hercegovačkog ustanka. Njemu je, kao prvom apotekaru u državnoj bolnici „Danilo I”, od 1878. pripadalo pravo trgovine medikamentima. Jedan je od zaslužnih članova i rukovodećih ljudi Cetinjske čitaonice, u čijoj je upravi bio od 1883. i za čije je potrebe o svom trošku (1886. godine) iz Petrograda nabavio 439 knjiga i drugih publikacija, geografskih karata i slika.

1921. rodjen je narodni heroj Veljko Milatovic. Tokom dugogodišnje, plodne karijere, Veljko Milatović je obavljao najviše političke državničke funkcije u Crnoj Gori. Narodni heroj, istaknuti jugoslovenski i crnogorski političar. Po završetku gimnazije i studija na Tehničkom fakultetu u Beogradu, početkom II svjetskog rata vratio se u Nikšić i uključio u pripreme Trinaestojulskog ustanka u rodnom kraju. Tokom rata, obavljao je niz važnih partijskih i vojnih funkcija. Poslije oslobođenja, nalazio se na istaknutim dužnostima u SFRJ i Crnoj Gori. Bio je predsjednik Savezne konferencije SSRNJ, direktor i glavni i odgovorni urednik „Pobjede”, predsjednik Skupštine Crne Gore i predsjednik Predsjedništva Crne Gore. U vrijeme kada se nalazio na toj funkciji, Crna Gora je dobila Univerzitet, dnevni list i sopstveni TV informativni program. Bio je član Predsjedništva CK SKJ do 1984. Iznenada i bez javnog objašnjenja, podnio je ostavku na sve funkcije i tako se poslije četiri decenije bavljenja politikom povukao u penziju. Od tada se pojavljivao u javnosti u rijetkim prilikama, dižući glas protiv sijanja međunacionalne mržnje. Zalagao se za suverenu i građansku Crnu Goru. Umro je 19. oktobra 2004. godine.

1927. učenici osmog razreda Pljevaljske gimnazije organizovali su štrajk - prvi đački štrajk u Crnoj Gori. Prethodnog dana direktoru Gimnazije uputili su žalbu na profesora istorije u kojoj su napisali da profesor u nastavi "zaobilazi sva ona mjesta koja se odnose na Crnu Goru, koja je dio naše istorije. Mi kao Crnogorci i patriote zahtijevamo da se istorija Crne Gore predaje uporedo sa ostalim djelovima naše istorije. Naša crnogorska čast ne može dozvoliti da se i istorija Crne Gore odbacuje", naglašavajući da se neće pojaviti na časovima dok direktor ne ispuni njihove zahtjeve.

2008. U Tuzima je svečano otvorena Medresa, prva islamska srednjoškolska ustanova u Crnoj Gori, čiji početak rada su, simboličnim presijecanjem vrpce, obilježili crnogorski predsjednik Filip Vujanović i reis Islamske zajednice u Crnoj Gori Rifat Fejzić.

u svijetu:

1443. Rođen italijanski svještenik Đulijano dela Rovere, papa Julije II, najveći pokrovitelj umjetnosti među poglavarima Rimokatoličke crkve. Od Mikelanđela naručio izradu fresaka u Sikstinskoj kapeli u Vatikanu, od Bramantea rekonstrukciju crkve Svetog Petra, a Rafael Santi oslikao njegove privatne odaje.

1492. Kristifor Kolumbo na svom prvom putovanju otkrio je ostrvo Haiti i prozvao ga La Espanjola (mala Španija). Ostrvo je do 1697. godine ostalo u španskoj vlasti, a tada je podijeljeno između Francuske i Španije.

1766. Osnivač čuvene londonske aukcijske kuće "Kristi", Englez Džejms Kristi je održao svoju prvu aukciju.

1791. Umro austrijski kompozitor Volfgang Amadeus Mocart, centralna ličnost bečke klasike i jedan od najplodinijih muzičara. Napisao oko 600 djela, među njima su opere, simfonije, koncerte za klavir, violinu i druge instrumente, kantate, mise.

1867. Rođen poljski državnik, maršal Jozef Klemens Pilsudski, prvi predsjednik Poljske i inicijator rata protiv sovjetske Rusije. Državnim udarom 1926. uspostavio vojnu diktaturu, 1934. s Hitlerom sklopio desetogodišnji pakt o saradnji i nenapadanju. Bio na vlasti do smrti, 1935.

1870. Umro francuski pisac Aleksandar Dima Otac, autor romana s motivima iz francuske istorije. Smatra se začetnikom feljtonističkog romana.

1872. Brod 'Mari Selest' je pronađen napušten na pučini Atlantskog okeana. Nikad nije pronađen nikakav trag bilo kog člana posade broda.

1901. Rođen američki režiser i producent Volter Ilajas Dizni, tvorac crtanog filma. Karijeru, tokom koje je dobio 29 Oskara, počeo 1921, svjetsku slavu stekao 1928, kada je prikazao prvi film s Mikijem Mausom. Dobio je 26 Oskara što je rekord u istoriji filmske umjetnosti. Poznati njegovi filmovi su: Pinokio, Alisa u zemlji čuda, Paja Patak, Tri praseta, Snežana i sedam patuljaka...

1917. Delegacije sovjetske Rusije i sila Osovine potpisale primirje u mjestu Brest-Litovsk, u Bjelorusiji. Mirovni ugovor, kojim je Rusija prisiljena da se povuče iz Finske, Letonije, Estonije, Litvanije, Poljske i nekih područja Turske i da Njemačkoj plati ratnu odštetu od šest milijardi zlatnih maraka, potpisan 3. marta 1918.

1926. Umro francuski slikar Klod Oskar Mone, najznačajniji predstavnik i jedan od osnivača impresionizma. Prema njegovoj slici "Impresija, izlazak sunca", izloženoj 1874. u Parizu, naziv dobio cio slikarski pravac.

1933. Kongres SAD ratifikovao amandman 21 Ustava SAD, kojim je ukinuta prohibicija, uvedena u januaru 1920. na osnovu 18. ustavnog amandmana.

1934. Žene u Turskoj dobile pravo glasa.

1945. Tokom vježbi, pet bombardera SAD poletjelo iz vazdušne baze u Floridi i nikada se nije vratilo. Pretpostavlja se da je tzv. Izgubljena eskadrila nestala u Bermudskom trouglu.

1962. SAD i SSSR postigli dogovor o saradnji u kosmičkim istraživanjima u miroljubive svrhe.

1977. Egipat prekinuo odnose sa Sirijom, Libijom, Alžirom, Irakom i Južnim Jemenom, arapskim zemljama koje su se usprotivile započetom mirovnom procesu između Egipta i Izraela.

1978. U Iranu izbio talas protesta koji su protiv šaha Reze Pahlavija podstakle islamske vjerske vođe. Proizvodnja nafte, zbog štrajkova, smanjena gotovo na polovinu.

1993. Gradonačelnik Beča ranjen u svojoj kući u eksploziji pisma-bombe, petog takvog pisma poslatog u tri dana novinarima, svještenicima i drugim osobama koje su imale neku vezu sa imigrantskom grupacijom u Austriji.

1995. Članice NATO-a odobrile upućivanje 60.000 vojnika u Bosnu i Hercegovinu radi očuvanja mira postignutog Dejtonskim sporazumom. Najveća operacija Atlantskog saveza od njegovog osnivanja 1949. sprovedena pod nazivom Zajednički poduhvat.

1995. Armija Šri Lanke zauzela Džafnu, grad na istoimenom poluostrvu, koji je pet godina bio glavno uporište tamilskih pobunjenika.

1996. Predsjednik SAD Bil Klinton imenovao Medlin Olbrajt za državnu sekretarku, prvu ženu na toj funkciji u istoriji SAD.

2001. Avganistanske vođe dogovorile se o formiranju posttalibanske vlade, koju će predvoditi Paštun Hamid Karzai.

2001. Legendu jedriličarstva i kapetana novozelandskog tima koji je dva puta uzastopno osvojio prestižni kup Amerike, Pitera Blejka, ubili pirati kada su naletjeli na njegovu jedrilicu u rijeci Amazon.

2003. U Kini prvi put održan izbor za mis svijeta.

2008. Ruski patrijarh Aleksej drugi umro je u 80. godini života. Aleksej Mihailovič Ridiger rođen je 1929. godine u Talinu (Estonija) kao potomak plemićke porodice baltičkih Njemaca. On je bio 15. patrijarh na tronu ruske pravoslavne crkve od 1589. godine kada je uzdignuta na nivo patrijaršije.


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

6. decembar

U Finskoj se slavi Dan nezavisnosti, a u Spaniji Praznik konstitucije.

U Crnoj Gori:

1828. umro je Viljem Host, poznati mornarički oficir i ratnik. 1813. godine, svoje fregate je usidrio u Herceg Novom i blokirao Kotor koji se kasnije morao predati. Objavio je memoare u kojima opisuje svoju saradnju sa Crnogorcima.

1875. U Ozrnićima pored Nikšića rođen je Nikola Nikodim Janjušević, oficir i komandir crnogorske vojske i arhimandrit autokefalne Crnogorske crkve, jedan od najpoznatijih crnogorskih boraca za nezavisnost, pravo, čast i slobodu Crne Gore. Završio je Bogosloviju na Cetinju i bio nastojnik Manastira "Sveti Luka" u Župi nikšićkoj. Kao protivnik bezuslovnog ujedinjenja Crne Gore i Srbije emigrirao 1920. g. u Italiju, pa u SAD 1922. a vratio se u domovinu 1926. i živio u Ozrinićima do 27. juna 1941., kada su ga iz koristoljublja ubili pljačkaši.

1896. Na Cetinju je osnovan Državni muzej. Bio je smješten u Zetskom domu. Donošenjem Zakona o Državnom muzeju i biblioteci na Cetinju pravno je uređena oblast zaštite značajnog fonda eksponata i knjiga iz ranijih epoha. Želja da se sakupe i sačuvaju predmeti koji svjedoče o minulim vremenima prisutna je u svijesti Crnogoraca od davnih vremena. Njeni začeci mogu se pratiti već od kraja XV vijeka, od vremena uspostavljanja Cetinja kao političkog i duhovnog centra Crne Gore, u čijim su se novim zdanjima, dvoru Ivana Crnojevića i manastiru, formirale bogate riznice kulturno-istorijskog blaga i arhivsko-knjižnog fonda. Danas je Narodni muzej Crne Gore izrastao u složenu muzejsku ustanovu koju čini pet posebnih muzejskih jedinica: Istorijski, Etnografski i Umjetnički muzej, Dvor kralja Nikole i Njegošev muzej (odnosno Muzej Petra II Petrovića Njegoša). Sve muzejske jedinice nalaze se na Cetinju i smještene su u posebnim zdanjima koja i sama predstavljaju spomenike kulture visokih vrijednosti. Narodni muzej i Državna biblioteka osnovani su 1879. Austrijski okupator odnio je mnoge dragocjenosti, a Italijani ogromni muzejski materijal u vrijeme okupacije Crne Gore.

1902. U Crnoj Gori je donesen Zakon o penzijama - Po tom zakonu, kojim su definisani uslovi za dobijanje penzije podanicima u Knjaževini Crnoj Gori, svakom slobodnom građaninu nije se smjela odbiti molba za penziju, ako je navršio 35 godina službe ili 60 godina života, ako je zbog tjelesnih slabosti postao za službu nesposoban i ako ne bi mogao zbog bolesti duže od godinu obavljati svoje službene poslove.

1905. Prvi crnogorski Ustav - Ustav za Knjaževinu Crnu Goru objavljen je na Narodnoj skupštini održanoj na Cetinju na Nikoljdan (6. decembar po julijanskom kalendaru), po čemu je nazvan i „Nikoljdanski ustav”. Taj akt ima 15 djelova i 222 člana sa prelaznim odredbama. Odredbe propisuju organizaciju državne vlasti, oblik vladavine, državne simbole, položaj vjerskih zajednica, djelokrug nadležnosti najviših institucija vlasti, način izbora najviših državnih činovnika, vojnu službu, državne finansije, ljudska i građanska prava. Ustavom je osigurana i sloboda štampe, potvrđena autokefalnost Crnogorske pravoslavne crkve i garantovane vjerske slobode svim konfesijama u Crnoj Gori. Tim oktroisanim (darovanim) Ustavom, Crna Gora je definisana kao ustavna ali ne i parlamentarna monarhija. Vlade nijesu zavisile od skupštine već od knjaza, koji je i dalje imao pravo da ih imenuje i smjenjuje. Za prvog predsjednika ustavne vlade knjaz je imenovao Lazara Mijuškovića, koji je, nakon raspuštanja ustavotvorne skupštine, raspisao izbore za zakonodavnu skupštinu, koji su održani u septembru 1906.

U svijetu:

1421. Rođen engleski kralj Henri VI, poslednji monarh iz dinastije Lankaster, koji je naslijedio krunu 1422, kada je imao samo osam mjeseci. Svrgnut je u dinastičkim borbama ("Rat dveju ruža") i ubijen je u maju 1471. u londonskom zatvoru Tauer.

1492. Kristofor Kolumbo otkrio ostrvo Hispaniolu, koje je kasnije promijenilo ime u Haiti, a zatim podeljeno na dvije države: Haiti i Dominikansku republiku.

1507. Njemački kartograf Martin Valdžemiler objavio je prvu geografsku kartu novog kontinenta kojem je dao naziv Amerika prema imenu italijanskog moreplovca Ameriga Vespućija.

1768. Objavljeno prvo izdanje Enciklopedije Britanike.

1774. U Austriji stupio na snagu Edukativni statut Johana fon Felbigera, prvi državni edukativni sistem u svetu.

1790. Kongres SAD izmešten iz Njujorka u Filadelfiju, u saveznoj američkoj državi Pensilvanija.

1792. Vođe žirondinaca u Francuskoj revoluciji donijeli su odluku da izvedu na sud kralju Luju XVI. Revolucionarni sud ga je osudio na smrt i kralj je 1793. pogubljen na giljotini.

1865. Usvojen je 13. amandman Ustava SAD kojim je zabranjen robovlasnički odnos u Americi.

1877. Američki pronalač Tomas Edison je u Vest Orindžu u Nju Džersiju demonstrirao prvi zvučni snimak, pjesmu "Mary had a Little Lamb".

1897. U Londonu je po prvi put u svijetu upotrijebljeno motorno vozilo u svrhu taksija.

1907. U jednoj od najtežih nesreća u rudnicima SAD, poginulo 361 rudar u rudniku uglja Monona u Virdžiniji.

1916. Njemačke trupe su u Prvom svjetskom ratu ušle u rumunsku prijestonicu Bukurešt.

1917. Finski parlament je u Helsinkiju proglasio nezavisnost Finske od Rusije, koju je priznala zvanična Moskva. Finska je od vremena ruskog cara Aleksandra I gubila teritoriju, a poslije Napoleonovih ratova, postala je 1809., rusko veliko vojvodstvo.

1917. U sudaru francuskog broda "Mon Blan" natovarenog eksplozivom, uključujući 5.000 tona trinitrotoluola, s belgijskim brodom "Imo" u luci grada Halifaksu, poginulo je više od 1.500 ljudi, oko 8.000 ranjeno i veliki deo grada je razoren.

1921. Velika Britanija potpisala mirovni sporazum s Irskom, prema kojem je uspostavljena Irska Slobodna Država kao članica Britanskog komonvelta.

1926. Italijanski diktator, Benito Mussolini, uveo porez na neženje.

1937. Na čelo Komunističke Partije Jugoslavije, kao njen generalni sekretar došao je Josip Broz Tito.

1938. Francuska i Njemačka potpisale sporazum o nepovredljivosti međusobnih granica, koji su Njemci poništili u Drugom svjetskom ratu.

1941. U Bici za Moskvu počela protivofanziva Crvene armije protiv Njemaca koji su stigli na 25 kilometara od Moskve. Do kraja februara 1942. njemačke trupe pomjerene su na 200 kilometara od Moskve.

1961. U kongoanskoj provinciji Katanga izbile borbe između snaga UN i Katange.

1969. Tokom koncerta grupe Rolingstons (The Rolling Stones) u Kaliforniji na Altamont Speedway, obezbjedjenje bine, koje su sačinjavali članovi biciklističkog genga 'Andjeli pakla' (Hell's Angels) je ubilo jednog posjetioca koncerta (Meredith Hunter). Snimak ubistva je zabeležila filmska kamera.

1970. Poljski lider Vladislav Gomulka i njemački kancelar Vili Brant potpisali su u Varšavi sporazum o normalizaciji poljsko-njemačkih odnosa. Kancelar Brant je tom prilikom na koljenima pred spomenikom poginulim herojima ustanka u Varšavskom getu odao poštu žrtvama nemačkog nacizma.

1971. Pakistan prekinuo diplomatske odnose sa Indijom kada je Delhi priznao novu državu Bangladeš koja je nastala otcjepljenjem od Pakistana poslije indo-pakistanskog rata.

1978. Španci na referendumu izglasali novi Ustav, prema kojem je Španija definisana kao ustavna monarhija s parlamentarnom demokratijom.

1988. Umro Roj Orbison, jedna od najvećih zvijezda američke pop i kantri muzike, autor hitova "Only the Lonely", "Pretty Woman", "Running Scared".

1989. Masakr u Montrealu u politehničkoj školi (École Polytechnique): Mark Lepen je iz automatske puške pucao na devojke i žene oko sebe. Ubio 14 studentkinja i ranio još 13, a zatim izvršio samoubistvo.

1989. Slobodan Milošević, na sjednici Skupštine Srbije je proglašen za predsednika Predsedništva Srbije, poslije referenduma na kojem je dobio 86 odsto glasova.

1992. Hindu ekstremisti su uništili džamiju u Ajođi na sejveru Indije, koju su, kako se veruje, muslimanski osvajači izgradili u srednjem vijeku na zgarištu velikog hindu hrama. U jednomjesečnim sukobima Hindu vjernika i Muslimana poginulo je oko 2.000 ljudi.

1997. Ruski transportni avion "Antonov-124" koji je nosio dva borbena aviona, srušio se na stambeno naselje blizu Irkutska. Poginulo je 85 ljudi.

1999. Sud UN za ratne zločine u Ruandi osudio je na doživotni zatvor Džordža Rutagandu, lidera naoružanih grupa Huta, za genocid počinjen 1994. u Ruandi.

2001. Naziv kanadske provincije Njufaundlend (Newfoundland) je promijenjen u 'Njufaundlend i Labrador' (Newfoundland and Labrador).

2002. U napadu na izbjeglički kamp Bureij u oblasti Gaza izraelske snage ubile su deset Palestinaca, među kojima su i dva službenika Agencije UN za pomoć i rad (UNRWA).


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

7. decembar

7. decembar je Medjunarodni dan civilnog vazduhoplovstva, a u Armeniji je Dan sjećanja na zemljotres.

U Crnoj Gori:

1784. Vladika Petar I je uputio pismo Ruskom sinodu u kome obavjestava da su ga Crnogorci izabrali za upravitelja crkvenih i narodnih poslova.

1834. U Cavtatu je rođen pravnik i naučni radnik Valtazar Bogišić. 1872. godine, pozvao ga je knjaz Nikola da, izradi građanski zakonik za Crnu Goru. Kako se s tim pozivom složio i car Aleksandar II, Bogišić, kome su crnogorski običaji bili poznati, je odmah krenuo u Pariz da tamo izradi nacrt zakonika. 25. marta 1888. godine knjaz Nikola je potpisao Bogišićev nacrt i proglasio ga kao Opšti imovinski zakonik za knjaževinu Crnu Goru, s tim da se primjenjuje od 1. jula iste godine. Godine 1893. postavio ga je knjaz Nikola za crnogorskog ministra pravde da bi nadzirao sprovođenje novog Zakonika i predložio izmjene koje su se u praksi pokazale potrebnima. I tako je na Bogišićev prijedlog izrađeno novo izdanje s nekim izmjenama i usvojeno 14. januara 1898. godine. Pošto je 1899. godine napustio ministarski položaj, Bogišić je otišao u Pariz, gdje je živio kao privatni naučnik sve do pred svoju smrt koja ga je zatekla na Rijeci, na povratku za rodni Cavtat.

1872. U Krusima, nadomak Podgorice, rođen je Nikola Racković, učitelj, prosvjetar i publicista, jedan od najspremnijih i najsavjesnijih prosvjetara svoga vremena. Školovao se na Cetinju i u Beogradu, a učiteljevao u više mjesta Crne Gore. Bio je nagrađen Zlatnom medaljom za revnost. Zalagao se za širenje pismenosti i kulture naroda, za otvaranje večernjih škola i kurseva, biblioteka i čitaonica.

1918. Prva vlada Kraljevine SHS - Formiranjem vlade na čijem je čelu bio Stojan Protić, smanjena je mogućnost da kralj Nikola i emigrantska vlada utiču na rješavanje „crnogorskog pitanja” u novoj državi. U vladu je ušao i jedan poslanik Podgoričke skupštine, Milosav Raičević, raniji ministar prosvjete u crnogorskoj vladi (1906–07) i učesnik u „Bombaškoj aferi” 1908. godine.

1955. formiran Zavod za unaprijedjenje školstva.

1961. osnovano preduzeće Crnagora put - Preduzeće za puteve, koje osnovnu djelatnost obavlja preko sektora građenja i sektora za održavanje puteva, izgrađujući, rekonstruišući i modernizujući više stotina kilometara magistralnih, regionalnih puteva i drugih objekata iz domena niskogradnje, sa posebno razvijenim kapacitetima u proizvodnji asfalta i mineralnih agregata. Sektor za održavanje brine o zaštiti i održavanju 1.860 km magistralnih i regionalnih puteva u republici.

1961. osnovan Zavod za zastitu prirode, najstarija institucija u oblasti zaštite prirode u Crnoj Gori, čija je osnovna djelatnost zaštita prirode Crne Gore u cjelini, a posebno prostora koji imaju nacionalni i međunarodni značaj. Njegov kapitalan doprinos sastoji se u inicijativama i pripremi dokumentacije za osnivanje crnogorskih nacionalnih parkova, kao i predloga za upis u listu svjetske prirodne baštine i međunarodnu zaštitu Kotorsko-risanskog zaliva, Durmitora i kanjona Tare.

1995. Umro Vojislav – Vojo Đukanović - Istaknuti ljekar, ekspert Svjetske zdravstvene organizacije iz oblasti socijalne medicine, ministar zdravlja u vladi FNRJ i direktor Saveznog zavoda za zdravstvenu zaštitu. Rođen je 12. avgusta 1912. na Velimlju, kod Nikšića. Specijalizaciju iz socijalne medicine završio je u Beogradu. Priključio se 1941. NOR-u, organizovao sanitetsku službu u Crnoj Gori i Hercegovini, obavljajući odgovorne dužnosti u domenu saniteta u ratu. Demobilisan je 1947, u činu pukovnika. Doktorirao je 1962, na temu o organizaciji jugoslovenske zdravstvene službe, koju je sa grupom stručnjaka reorganizovao učinivši je dostupnom svakom građaninu. Objavio je preko 100 naučnih i stručnih radova. Dobitnik je značajnih stručnih i društvenih priznanja.

2002. umro Pavle Đonović, crnogorski pisac, sakupljač narodnog humora. Rođen je 1934. u Tomićima kod Cetinja, školovao se na Cetinju i u Beogradu. Pisao je pjesme, kozerije, recenzije i prevodio sa mađarskog, rumunskog i slovenačkog jezika. Poznate su njegove zbirke: Umrli šetač, Ružni bogovi i Mornarske elegije, knjiga kozerije "Drače" i zbirka crnogorskog humora "Dim u dim" koja je imala tri izdanja.

2006. Crnogorski predsjednik je pozvan da 14. decembra formalno potpiše Sporazum o priključivanju NATO programu Partnerstvo za mir (PzM). Poziv Crnoj Gori uputio je generalni sekretar NATO-a Jap de Hop Shefer. "Pristupanje Crne Gore PzM određuje njenu evroatlantsku budućnost, navodi se u Sheferovom pismu Vujanoviću.

2007. Radnici nikšićkih Rudnika boksita probili su tunel "Ivica" kod Šavnika, čija je gradnja započeta 1997. godine. Radovi su tri puta prekidani, zbog nedostatka novca, da bi se 2004. intenzivirali i od tada je probijena polovina tunela, od čega ove godine oko 700 metara. Tunel je na nadmorskoj visini između 1430 do 1480 metara. Dug je 2200 metara, a iz iskopa 60 kvadratnih metara u profilu izbačeno je oko 130 hiljada kubika materijala - i kamena i zemlje. To je jedan od najtežih objekata na trasi magistrale Risan - Žabljak.

u svijetu:

43. p.n.e. Umro Marko Tulije Ciceron, rimski političar, pisac i govornik.

1815. Strijeljan Mišel Nej, Napoleonov maršal. Za zasluge u odbrani Francuske, u vrijeme restauracije Luja XVIII, dobio titulu pera.

1863. Rođen je Pjetro Maskanji, italijanski kompozitor, poznat po svojoj popularnoj operi Kavalerija Rustikana ('Cavalleria Rusticana').

1894. Umro Ferdinand d Leseps, francuski diplomata i preduzetnik, konstruktor i graditelj Sueckog kanala.

1924. Rođena Jovanka Budisavljević Broz, supruga Josipa Broza Tita.

1928. Rođen Avram Noam Čomski, američki lingvista i publicista, profesor Univerziteta u Masačusetsu.

1941. Japan je bez objave rata, napao pomorsku bazu Perl Harbur na Havajima. Pet podmornica ušlo je u luku i počelo razorna dejstva na američke brodove, za nepun sat uništeno je 20-ak velikih brodova i 180 aviona.

1941. Velika Britanija u II svjetskom ratu objavila rat Mađarskoj, Rumuniji i Finskoj, zemljama koje su kao članice Trojnog pakta učestvovale u agresiji na SSSR.

1946. Skupština Jugoslavije izglasala je Zakon o nacionalizaciji.

1947. U Veloj Luci, na Korčuli, rođen hrvatski muzičar Oliver Dragojević.

1965. Vaseljenski patrijarh Atenagora I i papa Pavle VI ukinuli međusobnu ekskomunikaciju dvije crkve kojom je 1054. počeo raskoldvije hrišćanske crkve.

1970. Ubjedljiva pobjeda Avamilige, pobornika autonomije Bengala, kasnije Bangladeša, na izborima u Istočnom Pakistanu dovela do duboke krize između Istočnog i Zapadnog Pakistana, koja se naredne godine pretvorila u građanski rat.

1971. Sovjetska vasionska kapsula počela da šalje radio i televizijske signale sa Marsa.

1974. Predsjednik Kipra, arhiepiskop Makarios III, trijumfalno dočekan na Kipru, koji je napustio 15. jula. 1974, poslije državnog udara. Prevrat na Kipru organizovali grčki oficiri, ali nijesu uspjeli da zadrže vlast.

1975. Indonežanska armija ušla u Istočni Timor gdje je, po ukidanju trovjekovne portugalske kolonijalne vlasti, izbio građanski rat.

1985. Umro engleski pisac Robert Grejvs, istraživač grčke i jevrejske mitologije.

1988. Predsjednik SSSR Mihail Gorbačov objavio u Ujedinjenim nacijama unilateralno smanjenje sovjetskih trupa, tenkova, borbenih aviona i artiljerije.

1988. U zemljotresu u Jermeniji poginulo više od 25.000 ljudi, 12.000 povrijeđeno, pola miliona ostalo bez domova. Uništeno 10 odsto industrije.

1993. Umro Blaže Koneski, makedonski književnik.

1995. Sonda sa američkog vasionskog broda Galilej ušla u atmosferu Jupitera i 75 minuta slala podatke prije no što se raspala.

1996. Predsjednik Alžira Liamin Zerual potpisom ozakonio ustavne reforme kojima se zabranjuju političke partije zasnovane na religiji.

2001. U građanskom ratu u Avganistanu Talibani predali posljednje uporište, Kandahar.

2002. Irak inspektorima UN predao dokument o iračkom oružju za masovno uništenje i o vojnoj industriji, što je zahtijevano novembarskom rezolucijom Savjeta bezbjednosti.

2003. Bivši predsjednik Nikaragve Arnoldo Aleman proglašen krivim za prevaru, pranje novca i zloupotrebu javnih fondova i osuđen na 20 godina zatvora.

2004. Hamid Karzai položio zakletvu, kao prvi predsjednik Avganistana izabran na slobodnim izborima.

2005. Haški bjegunac, hrvatski general Ante Gotovina, uhapšen u Španiji, na Kanarskim ostrvima. Bio u bjekstvu od jula 2001. zbog optužbi Haškog tribunala za zločine protiv čovječnosti nad Srbima tokom vojne operacije Oluja, 1995.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

8. decembar

1326. na današnji dan je datiran dokument iz Kotorskog arhiva koji se tice pomorstva.- U jednom od najstarijih dokumenata Istorijskog arhiva Kotora koji se odnose na oblast pomorstva riječ je o trgovačkoj transakciji u kojoj Kotoranin Nikola Cuffecti svoju konduru, lađu „Sveti Marko”, sa svom opremom, prodaje Franu Fumadi iz Zadra za 540 perpera mletačkih groša.

1924. U Bijeloj Marsenici kod Berana rođen je Radonja Vešović, pjesnik i novinar. Bio je novinar na Cetinju i u Beogradu, urednik u Izdavačkom preduzeću "Kultura" i savjetnik u Savjetu Federacije. Inspirisali su ga revolucija i crnogorski pejzaž. Poznate su njegove zbirke pjesama "Viorenje", "Gajtan vode u dolini", "Krčag na vjetru", "Buđenje svijetla", "Kolone i vidici". Dobio je 13-julsku nagradu 1973. godine.

1944. Umro Petar – Pero Vučković - Ministar prosvjete i crkvenih djela u crnogorskoj vladi prije i tokom njenog egzila. Rođen je 11. novembra 1873. u Ljubotinju. Gimnaziju i Bogoslovsko-učiteljsku školu završio je na Cetinju, filozofske nauke u Moskvi. Bio je profesor i direktor Cetinjske gimnazije, rektor Bogoslovsko-učiteljske škole, član Prosvjetnog savjeta. Bavio se književnim radom i pisanjem udžbenika. Napustivši ujediniteljski koncept Andrije Radovića, do 1925. aktivno se angažovao u emigraciji. Poslije političke amnestije vratio se u Crnu Goru i, premda je pripadao Crnogorskoj stranci i biran u njeno privremeno vođstvo, nije se politički angažovao.

1945. Na Cetinju rođen Luka Lagator, slikar i karikaturista. Član je Udruženja likovnih umjetnika Crne Gore i Udruženja karikaturista od njegovog osnivanja 1996.godine. Boravio je i radio u brojnim likovnim kolonijama u zemlji i u inostranstvu. Do sada je imao mnogo samostalnih i kolektivnih izložbi slika i karikatura širom svijeta. U raznim listovima i časopisima objavio je nekoliko hiljada karikatura. Objavio je tri knjige karikature, od kojih je »Slično« prva knjiga stripa objavljena u Crnoj Gori. Autor je dva kratka umjetnička filma: «Sizifov put« i »Sizifov trud«. Dobitnik je brojnih nagrada i priznanja, kako domaćih tako i u stranoj konkurenciji, od nagrade Zlatni Pjer 98. u Beogradu, preko nagrade na Festivalu karikature u Seulu, zatim u Japanu, Italiji, Belgiji, Indiji, Kini, Francuskoj...

1956. poceo sa radom pogon Hladna valjaonica u niksickoj zeljezari - Puštanjem u rad Hladne valjaonice, prvog proizvodnog pogona u Željezari „Boris Kidrič”, zvanično je počeo proces proizvodnje u fabrici, iz koje su ubrzo izašle prve tone čelika. Nikšićka željezara osnovana je 1951, rješenjem vlade FNRJ koje je potpisao Josip Broz Tito. Građena je od 1951. do 1956, nakon čega je, tokom sljedećih šest godina, u rad pušteno još devet proizvodnih pogona. Dan kada su u pogonu Hladne valjaonice proizvedene prve količine hladno valjanih traka Željezara obilježava kao dan fabrike.

1989. Nesrećnim slučajem život je izgubio Ćamil Sijarić, crnogorski književnik i član CANU. Završio je Pravni fakultet u Beogradu, a živio je i radio u Sarajevu, kao urednik literarne redakcije Radio Sarajeva. Još kao student pisao je pjesme, a tek poslije Drugog svjetskog rata počeo je da piše i romane, pripovjetke i eseje. Prevođen je na albanski, bugarski, ruski i njemački jezik.

2001. u Beranama osnovana Matica crnogorska, ogranak Berane, na skupštini koju su inicirali Radivoje Merdović, Gojko Kastratović, Vukadin Babović, Budimir Barjaktarević i drugi, sa ciljem da se pomogne obogaćenju društvenog i kulturnog života u opštini i susjedstvu i poboljšaju prosvjetne i naučne prilike, uz korišćenje velikog intelektualnog potencijala tog podneblja, oslanjanjem na višegodišnje organizaciono iskustvo Matice crnogorske. Za predsjednika Ogranka izabran je dr Vukota Babović, a za sekretara profesor Jovan Mališić.

u svijetu:

1542. Rođena je Meri Stjuart, škotska kraljica od 1560. Zbog prokatoličke politike bila je primorana da abdicira 1567. i da se skloni u Englesku, gdje je dospjela u zatvor i poslije 18 godina zatočeništva pogubljena (1587) pod optužbom da je pripremala zavjeru protiv engleske kraljice Elizabete I.

1626. Rođena je švedska kraljica Kristina Augusta. Kraljica u šestoj godini (1632), krunisana 12 godina kasnije, jedna od najobrazovanijih žena Evrope, bila je mecena nauke i književnosti i na dvoru je okupljala učene ljude, među kojima i francuskog filozofa Dekarta. Prisiljena da abdicira 1654, prešla je u katoličanstvo i živjela po evropskim gradovima. Sahranjena je u crkvi Svetog Petra u Rimu.

1638. Umro je dubrovački barokni pesnik Ivan Gundulić, najznačajniji pesnik južnoslovenskog područja u XVII vijeku. Pisao je mitološke drame i romantične tragikomedije, a najvrjednija njegova djela su lirski ep "Suze sina razmetnoga", junački ep "Osman" i pastirska igra "Dubravka", koja završava čuvenom himnom slobodi.

1832. Rođen je norveški pisac Bjernstjerne Martinius Bjernson, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1903, vodeća ličnost norveškog i nordijskog kulturnog života u 19. vijeku. Književnu slavu stekao je pripovjetkama "Sineve Sulbaken", "Arne", "Srećan dječak", "Otac", kojima je otvorio novu epohu norveške proze.

1854. Papa Pije IX proglasio je dogmu o bezgrješnom začeću Bogorodice.

1863. Britanski bokser Tom King postao je prvi svjetski šampion u teškoj kategoriji, pobjedom nad Amerikancem Džonom Hinanom.

1865. Rođen je finski kompozitor Jan Sibelijus, čije djelo je inspirisano finskim folklorom, posebno epom "Kalevala" (simfonijska pjesma "Finlandija", uvertira "Karelija", "Tužni valcer", violinski koncert).

1925. Objavljena je knjiga Adolfa Hitlera "Majn Kampf", u kojoj je izložena koncepcija "novog poretka" i rasne supremacije Njemaca.

1941. SAD i Velika Britanija su objavile rat Japanu, dan poslije japanskog napada na američku bazu u Perl Harburu na Havajima. Njemačka i Italija, u skladu sa obavezama iz Trojnog pakta, objavile su rat SAD.

1949. Generalna skupština UN zatražila je od svjetskih sila da priznaju nezavisnost Kine poslije bjekstva Čang Kaj-šeka na Tajvan.

1954. Srpski i hrvatski pisci i lingvisti postigli su Novosadski dogovor o srpsko-hrvatskom književnom jeziku, koji je potpisalo 25 uglednih stručnjaka za jezik. Zaključeno je da je narodni jezik Srba, Hrvata i Crnogoraca jedan jezik s dva izgovora, da su oba pisma - ćirilica i latinica - ravnopravna i da jezik ima zajednički pravopis.

1955. Savjet Evropske Unije utvrdio zastavu Evropske unije.

1956. Završene XVI Olimpijske igre u Melburnu, koje su bile prve Olimpijske igre održane na južnoj polulopti.

1966. Sporazum o zabrani nuklearnog oružja u kosmosu potpisalo je 28 zemalja, uključujući SSSR i SAD.

1966. Prilikom havarije grčkog feribota "Heraklion", koji je potonuo tokom nevremena kod ostrva Melos, poginula su 234 putnika i člana posade.

1974. Grci su na referendumu velikom većinom glasali za republiku, a protiv restauracije monarhije.

1978. Umrla izraelska državnica Golda Meir, prva žena premijer Izraela (1969-74).

1980. U Njujorku je ubijen bivši član "Bitlsa" Džon Lenon, a ubio ga je mentalno poremećeni obožavalac Mark Dejvid Čepmen, koji je kasnije osuđen na doživotni zatvor.

1991. Lideri Rusije, Bjelorusije i Ukrajine Boris Jeljcin, Leonid Kravčuk i Stanislav Šuškevič, potpisali su u Minsku Belovežski sporazum o formiranju Zajednice Nezavisnih Država. Time je prestao da postoji Sovjetski Savez.

1995. U Londonu je počela dvodnevna Konferencija na kojoj je, umjesto ženevske Mirovne konferencije za bivšu Jugoslaviju, osnovan Savjet za sprovođenje mira. U radu Konferencije učestvovali su ministri inostranih poslova 40 zemalja i predstavnici brojnih međunarodnih organizacija. Švedski diplomata Karl Bilt imenovan je za Visokog predstavnika međunarodne zajednice u Bosni.

2000. U Otavi je održan prvi svjetski samit posvećen kulturi i umjetnosti na kojem je osnovana Međunarodna federacija agencija za podršku umjetnosti.

2000. Umro je srpski slikar nadrealista Milić Stanković, poznat kao Milić od Mačve.

2001. Umrla je Frensis Elizabet Snajder Holberton (84), jedna od pionira kompjuterskog programiranja. Ranih četrdesetih godina programirala je revolucionarni ENIAC digitalni kompjuter za američku vojsku, a kasnije je učestvovala u kreiranju kompjuterskog jezika COBOL i FORTRAN.

2001. U Sarajevu je preminuo Mirza Delibašić, najbolji bosanskhercegovački sportista svih vremena, jedan od najvećih košarkaša na Balkanu, član proslavljene reprezentacije SFRJ, svjetski i olimpijski šampion. Smrt ga je zatekla na mjestu sportskog direktora Košarkaškog kluba u kom je jedno vrijeme i igrao, a bio je i igrač Reala iz Madrida. Imao je 20-ak medalja sa evropskih i svjetskih šampionata i olimpijskih igara.

2005. Norveška je usvojila zakon kojim se norveške firme obavezuju da do 2008. godine najmanje 40 odsto članova upravnih odbora moraju da budu žene. U suprotnom, kompanije će se suočiti sa opasnošću od zatvaranja. Ovo je prvi zakon ove vrste u svijetu.


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

9. decembar

9. decembra se obilježava Međunarodni dan borbe protiv korupcije. Ujedinjene nacije su 9. decembra 2003. godine usvojile Konvenciju protiv korupcije, čiji su ciljevi unapređenje i jačanje mjera za efikasnije i uspješnije sprječavanje i borbu protiv korupcije.

1910. umro Laza Kostić, srpski književnik i prevodilac. U Crnu Goru je došao 1871. godine, gdje je obavljao više dužnosti, bio je član prve glumačke ekipe u tek osnovanom pozorištu na Cetinju, uređivao je Glas Crnogorca, Crnogorku i Zetu. Pisao je lirske pjesme, balade, tragidije i rasprave.

1942. poginula je narodni heroj Ljubica Popovic. -Jedna iz plejade Crnogorki – narodnih heroja i istaknutih boraca za prava radnika u monarhističkoj Jugoslaviji. Rođena je 9. januara 1921. na Medunu, u Kučima. Po završetku tgovačke akademije, uključila se u rad udruženja „Studentska samopomoć” koje je pomagalo rad naprednih studenata. Tokom rada u podgoričkom Monopolu duvana, isticala se sa Jelenom Ćetković i Đinom Vrbicom u odbrani prava radnika ugroženih teškim uslovima rada i niskim nadnicama. Učestvovala je, od prvih dana, u pripremama antifašističkog ustanka u Crnoj Gori. Kao ilegalka, uspješno je obavljala zadatke, uprkos stalnim progonima, prijetnjama, pretresima. Prilikom nailaska na četničku zasjedu, ranjeni od četnicke zasjede, ona i njen drug iz partizanskog pokreta, Radisav Rasko Božović, riješili su da živi ne smiju pasti u ruke četnicima. On je ubio nju, a poslije i sebe.

1944. Oslobođen Danilovgrad.

1952. osnovan je Biro za uredjenje šuma. - Osnovan je, rješenjem Vlade NR Crne Gore, kao privredna ustanova sa sjedištem u Titogradu, sa ciljem da vrši geodetski premjer šumskih površina, vodi i održava katastar državnih šuma, vrši taksacioni premjer šuma, izrađuje uređajne elaborate za šume i drugo. Prvi direktor Biroa bio je Petar Suđić, dipl. ing. šumarstva. Biro je kasnije transformisan u Institut za šumarstvo.

1976. osnovan Odbojkaški klub Budvanska rivijera - Jedna od najboljih odbojkaških ekipa u zemlji, koja za sobom ima osvojeno prvenstvo države i dva državna kupa. U svojim redovima ima niz reprezentativaca. Prvi odbojkaški mečevi u Budvi odigrani su 1950, a u posljednjih desetak godina taj grad je među ljubiteljima sporta poznat kao rasadnik odbojkaških talenata.

1990. Raspisani su u Crnoj Gori poslije više decenija jednopartijskog sistema. Birali su se predsjednik i članovi Predsjedništva Republike Crne Gore i poslanici Skupštine Crne Gore. Političko nadmetanje uglavnom se vodilo između Saveza komunista Crne Gore, Saveza reformskih snaga Jugoslavije za Crnu Goru i Narodne stranke. Najviše skupštinskih mandata (83 od 125) pripalo je SK Crne Gore, na listi za predsjednika Predsjedništva bili su mr Momir Bulatović, dr Ljubiša Stanković i dr Novak Kilibarda. Pošto ni jedan od kandidata nije dobio dovoljno glasova u drugi krug su ušli Momir Bulatović i Ljubiša Stanković. Za člana Predsjedništva SR CG od 14 kandidata dovoljan broj glasova u prvom krugu dobili su Svetozar Marović i Milica Pejanović Đurišić a u drugi krug ušli su Hazbo Nukanović, Slobodan Vujačić i Božo Kovač.

2007. Odjeljenje za humanu reprodukciju opšte bolnice "Danilo I" na Cetinju, prvo i jedino specijalizovano za vantjelesnu oplodnju u crnogorskom javnom zdravstvu, zvanično je počelo sa radom. Otvaranje Centra za vantjelesnu oplodnju u javnom zdravstvu omogućiće bolju i kontolisanu zdravstvenu zaštitu osiguranika koji imaju probleme steriliteta.

u svijetu:

1212. u Mainzu je Friderik II Hohenstauf krunisan za njemackog kralja.

1594. rođen švedski kralj Gustav II Adolf, veliki vojskovođa, vojni i državni reformator. Uspješno je okončao ratove s Danskom, Poljskom i Rusijom i osigurao dominaciju Švedske na Baltiku. U Tridesetogodišnjem ratu (od 1630) nanio je niz poraza katoličkim snagama grofa Tilija. Poginuo je novembra 1632. u bici kod Licena, u kojoj je njegova vojska potukla armiju njemačkog generala Valenštajna, a uoči njegove smrti Švedska je bila najjača sila u Evropi. Gustava II naslijedila je šćer Kristina.

1608. rođen Džon Milton, engleski pjesnik autor Izgubljenog raja, najvećeg epa na engleskom jeziku. Osim nekoliko soneta pisao je gotovo isključivo prozu, raspravljajući o različitim političkim i vjerskim pitanjima. Imao je izuzetno veliki uticaj na englesku i svjetsku književnost.

1641. umro flamanski slikar Anton van Dajk, čuveni portretista, dvorski slikar engleskog kralja Čarlsa I od 1632.

1824. U peruanskom ratu za nezavisnost snage južnoameričkog revolucionara Simona Bolivara porazile špansku armiju u bici kod Ajakuča. Bitka je bila presudna za sticanje nezavisnosti Perua.

1886. rođen američki pronalazač Klarens Birdsej poznat po pronalasku dubokog zamrzavanja kao načina za održavanje namirnica. Pretpostavlja se da je za svoj pronalazak koristio iskustvo domorodaca sa Aljaske.

1905. Francuska je donijela dekret o odvajanju države od crkve.

1916. u Njujorku je rođen američki glumac i producent jevrejskog porijekla Kirk Daglas. Istini za volju rodio se pod pod pravim imenom Issur Danielovitch Demsky.

1917. Turske trupe predale su Britancima u Prvom svjetskom ratu Jerusalim, koji je pod truskom dominacijom bio od 1517.

1926. rođen španski borac s bikovima Luis Migel Lukas "Domingin", koji se smatra najboljim borcem s bikovima XX vijeka. Njegova vještina inspirisala je američkog pisca Ernesta Hemingveja.

1941. Kina objavila rat Japanu, Njemačkoj i Italiji.

1961. Afrička država Tanganjika stekla je nezavisnost u okviru Britanskog komonvelta, s premijerom Džulijusom Njerereom.

1962. Tanganjika je postala republika.

1985. Generalna skupština UN je jednoglasno prihvatila rezoluciju kojom se svi akti terorizma osuđuju kao kriminal.

1985. Bivši predsjednik Argentine general Horhe Videla i njegov sljedbenik član vojne hunte admiral Emilio Masera osuđeni su na doživotnu robiju zbog učešća u "prljavom ratu" protiv gradske gerile i političkih protivnika (1976-82) tokom kojeg je nestalo 9.000 ljudi.

1987. Protestima na području Gaze počela je prva intifada - pobuna Palestinaca protiv izraelske okupacije. Ustanak je potom zahvatio Zapadnu obalu i Jerusalim.

1990. Leh Valesa, bivši lider sindikata "Solidarnost", pobijedio je na predsjedničkim izborima u Poljskoj.

1990. Na prvim višestranačkim izborima u Srbiji nakon 45 godina vladavine komunista, pobijedila Socijalistička partija Srbije, a za predsednika Srbije izabran je lider te partije Slobodan Milošević.

1992. Poštujući sankcije UN protiv SR Jugoslavije Svjetska fudbalska federacija zabranila je jugoslovenskoj reprezentaciji da učestvuje u kvalifikacijama za svetsko prvenstvo u SAD 1994.

1994. Partija "Šin fejn", političko krilo Irske republikanske armije, prvi put je poslije više od 70 godina počela mirovne razgovore s britanskom vladom.

1995. Vrhovni sud Poljske potvrdio je pobedu Aleksandra Kvaśnjevskog na novembarskim predsedničkim izborima i odbacio žalbu pristalica njegovog poraženog rivala Leha Valese.

1996. UN odobrile primjenu dugo odlaganog sporazuma s Irakom o prodaji ograničenih količina nafte za hranu, čime se Irak vratio na svjetsko tržište nafte prvi put od invazije na Kuvajt 1990.

1999. Srpske vlasti osudile predsjednicu Lige albanskih žena pjesnikinju Fljoru Brovinu na 12 godina zatvora. Brovina je puštena na slobodu 2000. po odlasku Slobodana Miloševića s vlasti.

2000. SR Jugoslavija i bivša jugoslovenska republika Slovenija uspostavile su diplomatske odnose.

2002. Američka avionska kompanija "Junajted Erlajns" podnijela zahtjev za bankrot, što je najveći slučaj bankrotstva u istoriji avioindustrije (dosad).

2002. Indonežanska vlada i predstavnici oslobodilačkog pokreta Aceh potpisali su primirje, u cilju okončanja nemira koji su 26 godina potresali provinciju Aceh, a u kojima je poginulo oko 30.000 ljudi.


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

10. decembar

Opšta deklaracija Ujedinjenih nacija o ljudskim pravima proglašena je 10. decembra 1948. zbog čega se ovaj datum obilježava kao Međunarodni dan ljudskih prava. "Svi ljudi rođeni su slobodni, sa jednakim dostojanstvom i pravima" kaže se u prvom članu.

1864. Kapitalom kojeg su prethodnog mjeseca uložili vojvoda Mirko i knjaz Nikola osnovana je Založionica crnogorska – prva crnogorska banka. Zajmove je davala uz zalogu (oružje, nakit, djelove crnogorskog odijela, vrlo rijetko i nekretnine) a uzimali su ih uglavnom poznati i imućniji ljudi.

1889. Umro Mitar P. Plamenac - Knjaževsko-crnogorski diplomatski otpravnik u Carigradu. Rođen je 1852. u Boljevićima, u Crmnici. Završio je pravni fakultet na Moskovskom univerzitetu. Po povratku iz Rusije, imenovan je za sekretara ministarstva inostranih djela na Cetinju. Učestvovao je u Crnogorsko-osmanskom ratu 1876–78. Kao potpredsjednik Cetinjske čitaonice, sakupljao je priloge za izgradnju Zetskog doma. Odlikovan je krstom Sv. Đorđa IV stepena.

1915. kralj Nikola je u posjetu primio Nikolu Pasica dok je crnogorska vojska branila ostupnicu srpskoj vojsci. Pasic je želio da crnogorskom suverenu ulije optimizam u sigurnu pobjedu saveznika. U tim trenucima Crna Gora je grčevito branila svoju teritoriju i gradila odstupnicu srpskoj vojsci. Nakon posjete unuka i Nikole Pašića, kralj se uveliko ponadao da će saveznici Crnoj Gori poslati materijalnu a možda i vojnu pomoć.

1944. U Tivatskom zalivu potopljen je putnički parobrod „Cetinje", čiji je zapovjednik bio kapetan Božo Paparele. Parobrod „Cetinje" je, ploveći sa putnicima-civilima, partizanima, zarobljenim njemačkim vojnicima i pripadnicima italijanske partizanske divizije „Garibaldi", naišao na njemačku minu u Tivatskom zalivu i potonuo. Preciznih podataka o žrtvama nema, ali se smatra da je u toj tragediji živote izgubilo blizu 250 ljudi, žena i djece. Posmrtni ostaci žrtava, uključujući i 15 italijanskih partizana, sahranjeni su u kolektivnu grobnicu u Donjoj Lastvi u Tivtu.

1946. Na Cetinje su stigle sestre franjevke, poznatije kao časne sestre. Jedina katolička crkva u staroj Crnoj Gori, do podizanja crkve posvećene Svetom Antunu Padavanskom, u kojoj se danas nalaze sestre franjevke, radila je na Cetinju u sastavu Austrougarskog poslanstva. Priča o putu sestara franjevki do crnogorske prijestonice, počinje prije više od 60 godina, u Sloveniji, na Golniku, gdje je postojao sanatorijum za plućnu tuberkulozu. Po završetku Drugog svjetskog rata nova vlast je dala otkaz i časnim sestrama. U to vrijeme u Sloveniji je na specijalizaciji bio ljekar iz Crne Gore, dr Cvetko Popović, koji je uspio da obezbijedi odlazak časnih sestara na Cetinje. Deset sestara krenulo je 4. decembra 1946. iz Slovenije preko Zagreba, Splita i Dubrovnika za Cetinje i nakon šest napornih dana stiglo u prijestonicu 10. decembra. Maja 1959. godine plućni bolesnici su preseljeni u novosagrađeni sanatorijum u Brezovik. Dio sestara je otišao u Brezovik sa bolesnicima, a dio zatražio zaposlenje od uprave bolnice Danilo I, dje sestre i danas rade.

1954. potpisan Novosadski dogovor o srpskohrvatskom jeziku - Dokument poznat kao Novosadski dogovor, potpisan od strane 25 akademika, univerzitetskih profesora i književnika, u 10 zaključaka definisao je osnove srpskohrvatskoga književnog jezika i pravopisa. Zaključeno je da je narodni jezik Srba, Hrvata i Crnogoraca jedan jezik sa dva izgovora – ijekavskim i ekavskim, da su oba pisma – ćirilica i latinica ravnopravna i da jezik ima zajednički pravopis. Primjenom Novosadskog dogovora značajno su redukovane posebnosti crnogorskog jezika i govora.

1957. Na Cetinju rođen crnogorski bokserski as Miodrag Perunović. Deset godina se baveći amaterskim boksom, Perunović je tri puta bio prvak Jugoslavije, osvajač zlatne omladinske i seniorske Zlatne rukavice, prvak Balkana, Mediterana i Evrope, vicešampion Evrope i svijeta. Interkontinentalni šampion svijeta u profesionalnom boksu u verziji IBF. Šest godina bio selektor seniorske reprezentacije Jugoslavije. Tri puta bio najbolji sportista Crne Gore i jednom Jugoslavije. Dobitnik je Trinaestojuske nagrade, Nagrade oslobođenja Podgorice i rodnog Cetinja, kao i brojnih drugih društvenih priznanja.

2007. Otvorena ambasada Bosne i Hercegovine u Podgorici. Nakon sticanja nezavisnosti ovo je 18. diplomatsko predstavništvo tog ranga u Crnoj Gori. Za prvog ambasadora BiH imenovan je Branimir Jukić.

2008. Otvorena ambasada Poljske u Crnoj Gori. To je 22 diplomatsko - konzularno predstavništvo u Crnoj Gori. Poljska je 11 zemlja Evropske unije koja je otvorila ambasadu u Podgorici.

u svijetu:

1508. Formirana je Kambrejska liga, savez protiv Venecije koji su sklopili papa Julije II, francuski kralj Luj XII, aragonski kralj Ferdinand II i rimsko-njemački car Maksimilijan I.

1520. Njemački crkveni reformator Martin Luter spalio je javno u Vitenbergu bulu u kojoj mu je papa Lav X zaprijetio prokletstvom ako se u roku od 60 dana ne odrekne jeresi. U januaru 1521. Luter je ekskomuniciran iz rimokatoličke crkve.

1603. umro Vilijam Gilbert, engleski ljekar i fizičar, lični ljekar kraljice Elizabete I. Dokazao je da je Zemlja veliki loptasti magnet i da se igla na kompasu ne upravlja prema nebu (kako se do tada vjerovalo), nego prema magnetnim polovima planete.

1810. Napoleon Bonaparta priključio je Francuskoj njemačke gradove Hanover, Bremen, Hamburg, Lauenburg i Libek.

1830. Rođena je američka književnica Emili Dikinson.

1848. Luj Napoleon je nadmoćnom većinom od preko četiri miliona glasova dobio izbore za predsjednika Francuske. Četiri godine kasnije izveo je državni udar i proglasio se carem Napoleonom III.

1851. Rođen je američki knjižar Melvil Đui, koji je 1870. izradio prvu decimalnu klasifikaciju, sistem klasifikacija knjiga koji se primjenjuje u bibliotekama u cijelom svijetu.

1868. Prvi semafori za regulisanje saobraćaja u svijetu počeli su da rade u Londonu, na trgu ispred zgrade parlamenta Velike Britanije.

1896. U San Remu je umro švajcarski hemičar Alfred Nobel, pronalazač dinamita, raznih eksploziva i bezdimnog baruta.

1902. Završena je izgradnja Asuanske brane u Egiptu, kojom je regulisan tok rijeke Nil.

1903. Marija Kiri je dobila Nobelovu nagradu za fiziku, kao prva žena od početka dodjeljivanja ove prestižne nagrade.

1926. Umro je Nikola Pašić, jedan od najznačajnijih političara u istoriji Srbije, osnivač i vođa Narodne radikalne stranke (1881-1926).

1936. Abdicirao je britanski kralj Edvard VIII, jer nije želio da se odrekne ženidbe sa Amerikankom Volis Simpson, kako je to od njega tražio premijer Stenli Boldvin. Poslije abdikacije dobio je titulu vojvode od Vindzora. Naslijedio ga je Džordž VI.

1946. Rodio se Fadil Redžić, bosanskohercegovački muzičar, basista legendarnih Indexa.

1948. Usvojena je Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima Ujedinjenih nacija. Ovim dokumentom kodifikovana su sva ljudska prava i slobode. Naglasak je stavljen na ravnopravnosti i nediskriminaciji kao temeljnim načelima demokratske države. Deklaracija je jedan od najviše citiranih i najviše ignorisanih međunarodnih akata jer je i nakon njenog usvajanja milionima ljudi i dalje uskraćivano osnovno pravo - pravo na život.

1964. Borac za građanska prava Crnaca Amerikanac Martin Luter King dobio je Nobelovu nagradu za mir.

1967. Prva komercijalna termonuklearna eksplozija izvršena je u Novom Meksiku (SAD) radi vađenja prirodnog gasa iz podzemlja.

1980. Milton Obote proglašen je predsjednikom Ugande, kao prvi afrički šef države koji se vratio na vlast poslije zbacivanja vojnim udarom. Vojska ga je 1985. drugi put zbacila s vlasti.

1991. Jugoslovenska narodna armija se povukla iz Zagreba i Hrvatske, ali su borbe između Srba i hrvatskih snaga nastavljene.

1998. Međunarodni sud za ratne zločine na prostoru bivše Jugoslavije u Hagu osudio je bosanskog Hrvata Antu Furundžiju na 10 godina zatvora zbog mučenja i silovanja zatočenika u bosanskom ratu. To je bila prva presuda kojom je silovanje označeno kao ratni zločin.

1999. Umro Franjo Tuđman, prvi predsjednik samostalne Republike Hrvatske.

2001. Generalni sekretar UN Kofi Anan dobitnik je Nobelove nagrade za mir.

2002. Bivši američki predsjednik Džimi Karter primio je Nobelovu nagradu za mir.

2003. Haški tribunal osudio je bivšeg oficira Vojske Republike Srpske Dragana Obrenovića, koji je priznao krivicu, na 17 godina zatvora zbog ratnih zločina nad Muslimanima u Srebrenici u julu 1995.

2004. Avion kompanije "Junajted erlajns" sletio je u vijetnamski grad Ho Ši Min i to je prvi američki putnički avion koji je sletio u tu zemlju od Vijetnamskog rata.

2006. Umro je bivši čileanski diktator Augusto Pinoče (91), koji je na vlast došao 1973. vojnim pučem zbacivši marksističkog predsjednika Salvadora Aljendea. Za vrijeme njegove 17-godišnje vladavine ubijeno je oko 3.000 ljudi, a oko 28.000 je bilo mučeno.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

11. decembar

Burkina Faso je proklamovala Republiku.

U Crnoj Gori:

1845. Petru II Petrovicu Njegosu iz Dubrovnika je stigao odgovor o koriscenju pretece fotoaparata ili "ustrojstva za skidanje obraza" kako su ga nazvali kasnije.

1864. Rođena knjaginja Zorka - Najstarija kći kralja Nikole i kraljice Milene. Na krštenju je dobila ime Ljubica. Udala se za Petra Karađorđevića, 30. juna 1883. U tom braku imala je petoro djece (posljednje umrlo odmah nakon nje). Aleksandar, njen drugi sin, postao je vladar Kraljevine SHS (1918 odnosno Jugoslavije (1921–1934). Umrla je 4. marta 1890.

1876. pocela Carigradska konferencija - Sazvana je, na prijedlog Velikih sila, u prvoj fazi Veljeg rata, nakon niza značajnih pobjeda Crne Gore, na jednoj, i vojnih neuspjeha Srbije, na drugoj strani, u cilju izrade uslova mira između Crne Gore i Srbije sa Osmanskim carstvom i obilježavanja demarkacionih linija na bojištima. Ni nakon devet sjednica nije pronađeno rješenje za sklapanje trajnog mira, jer osmanska vlada nije željela da razgovara o proširenju crnogorskih granica. Rok za primirje u Veljem ratu produžen je do marta iste godine. Crna Gora, koja nije pristala na neznatne teritorijalne ustupke, nastavila je vojne akcije već od aprila.

1887. Počela je da radi prva bolnica u Nikšiću, - Bolnica knjeginja Zorka. Bila je to prva stalna gradska bolnica. Ime je dobila po kćerki knjaza Nikole Zorki Karađorđević, koja je novcem od poklona koje je dobila na vjenčanju adaptirala i opremila bolnicu sa 15 kreveta.

1888. U selu Tušina rodjen Stojan Cerovic, profesor niksicke gimnazije, koja danas nosi njegovo ime. Publicista i novinar, profesor Nikšićke gimnazije, praunuk Novice Cerovića, poznatog crnogorskog vojvode i senatora iz Drobnjaka. Filozofski fakultet završio je u Beogradu, gdje je uređivao list „Pijemont”, a kao pristalica bezuslovnog ujedinjenja Srbije i Crne Gore pokrenuo je list „Jugoslovenski pijemont”. Od 1922. do 1941. u Nikšiću je uređivao list „Slobodna misao” i časopise „Razvršje” i „Valjci”. Uočavajući značaj razvoja turizma u Crnoj Gori, objavio je više turističkih publikacija o Durmitoru. Napisao je i tri knjige anegdota, pod naslovom „Crnogorci o sebi i životu”. Bio je pripadnik Srpske zemljoradničke stranke, ali je sarađivao sa komunistima. Poslije okupacije 1941, kratko vrijeme je bio interniran u Albaniju, a nakon povratka u Nikšić prešao na oslobođenu teritoriju. Umro je od rana zadobijenih u bici na Neretvi, 22. marta 1943. u Odžacima kod Nevesinja.

1961. Skupština Crne Gore donijela je odluku o osnivanju Zavoda za biologiju mora - Zavod se bavio naučno istraživačkim radom iz oblasti zaštite korišćenja i unapređivanja priobalnog pojasa na Crnogorskom primorju. Osnovan je uredbom Narodne skupštine NR Crne Gore, sa sjedištem u Kotoru. Prvi direktor Zavoda bio je akademik dr Vladimir Lepetić. Zavod, današnji Institut za biologiju mora, kao samostalna naučna ustanova i jedan od suosnivača i članica Univerziteta Crne Gore, obavljao je naučnoistraživački rad iz oblasti zaštite, korišćenja i unapređenja priobalnog mora Crnogorskog primorja, neurobiološka istraživanja na modelima morskih organizama, okeanografska i istraživanja bioaktivnih jedinjenja ekstrakata flore i faune, a u domen njegove djelatnosti spada i zaštita životne sredine, organizacija morskog ribarstva i marikulture, kao i osposobljavanje i usavršavanje kadrova za naučni i stručni rad.

1975. završena izgradnja HE Mratinje koja je trajala punih 10 godina. Toga dana spušteni su zatvarači džinovske betonske brane i počelo je punjenje jezera dugog 42 kilometra i zapremine oko milijardu kubnih metara vode. Ovim je završeno jedno od tada najvećih i najtežih gradilišta u Evropi koje je upošljavalo veliki broj renomiranih preduzeća ondašnje SFRJ: Hidrotehnika, Geosonda, Goša, Mostogradnja, Litostroj, Metalna, Rade Končar, GP Crna Gora, GP Titograd... Uporedo sa izgradnjom elektrane građeni su: novo naselje Plužine, novi put, džinovska brana i most, izmješten je Pivski manastir...

2006. Poznati makedonski i crnogorski novinar, književnik i publicista, Dragan Nikolić (73), iznenada preminuo u Skoplju. Rođen je 1933.godine u Ozrinićima kod Nikšića. Objavio je romane Spasenje, Dim i Ulište. Scenarista je više igranih filmova sa tematikom iz crnogorskog života, zajedno sa bratom Živkom Nikolićem. Član je Matice crnogorske, Društva nezavisnih crnogorskih književnika, Crnogorskog PEN centra. Doajen makedonskog novinarstva, dugo godina je bio dopisnik ,,Borbe" i ,,Naše Borbe" iz Makedonije, kao i mnogih crnogorskih medija, među kojima ,,Pobjede" i "Monitora".

2007. Viši državni tužilac u Bijelom Polju podnio je Višem sudu u Bijelom Polju zahtjev za sprovođenje istrage protiv sedam lica u slučaju "Bukovica", vezanog za progon Muslimana 1992. i 1993. godinu.

2008. Vlada Crne Gore usvojila je Odluku o podnošenju zahtjeva za članstvo Crne Gore u Evropskoj uniji.

u svijetu:

361. Julian Apostata ili Flavius Claudius Iulianus, usao je s vojskom u Konstantinopolj i postao vladar cijele imperije rimske.

1282. umro car Mihailo VIII, osnivač poslednje vizantijske dinastije Paleologa (1259) i obnovitelj carstva nakon 57 godina latinske okupacije.

1475. rođen italijanski sveštenik Đovani de Mediči, papa Lav X. Kao veliki zaštitnik umjetnosti učinio je Rim centrom evropske kulture.

1803. rođen francuski kompozitor Hektor Berlioz.

1810. rođen francuski pisac Alfred de Mise. Nesrećna ljubav s književnicom Žorž Sand inspirisala ga je za pjesme "Noći" i "Ne šali se s ljubavlju".

1843. rođen Robert Koh, njemački bakteriolog, jedan od osnivača bakteriologije, koji je 1882. godine otkrio bacil tuberkuloze. Dobio je Nobelovu nagradu za medicinu 1905. godine.

1858. Svetoandrejska skupština izvršila je smjenu dinastije u Srbiji zbacivši kneza Aleksandra Karađorđevića. Na prijesto je vraćen Miloš Obrenović, a za njegovog nasljednka proglašen njegov sin Mihailo.

1886. F.C. Arsenal (koji je tada nastupao kao "Dial Square") u prvom mecu je pobijedio 6:0 Eastern Wanderers.

1888. Skupština Srbije prihvatila je ustav koji je predložila Narodna radikalna stranka. Ustavom, koji je pisan po uzoru na belgijski ustav od 1831, u Srbiji je prvi put uvedena parlamentarna demokratija.

1894. U Parizu, je otvorena prva svjetska automobilska izložba na kojoj se predstavilo devet proizvođača.

1918. rođen ruski pisac Aleksandar Solženjicin. Dobitnik je Nobelove nagrade za književnost 1970. ("Odjel za rak", "U prvom krugu", "Arhipelag gulag").

1937. Fašističko Veliko vijeće donijelo odluku da se Italija povuče iz Lige naroda.

1941. Njemačka i Italija su objavile rat SAD, a Kongres SAD je istog dana objavio rat njima. Poljska je objavila rat Japanu, a Kuba, Kostarika, Nikaragva, Dominikanska Republika i Gvatemala Nemačkoj i Italiji.

1946. Generalna skupština UN osnovala je UNICEF - Međunarodni fond Ujedinjenih nacija za pomoć djeci u zemljama razorenim ratom.

1972. Američki astronauti iz broda "Apolo 17" Eugen Kernon i Harison Smit spustili su se na Mjesec, u posljednjoj misiji u okviru programa "Apolo".

1973. Zapadnonjemački kancelar Vili Brant i čehoslovački premijer Lubomir Štrougal potpisali su ugovor kojim je formalno poništen Minhenski pakt iz 1938, kojim su Velika Britanija i Francuska prepustile nacističkoj Njemačkoj oblast Sudeta u Čehoslovačkoj.

1991. U Mastrihtu je postignut dogovor o monetarnoj i političkoj uniji članova Evropske zajednice. U tri faze do 1998. u zemljama članicama evropske konetarne unije trebalo je uvesti novi evropski novac, a zemlje članice prethodno su morale zadovoljiti veoma oštre parlamentarne i pravne konvergencije.

1992. Savjet bezbjednosti UN je, na zahtjev Makedonije, odobrio upućivanje 800 vojnika UN u tu bivšu jugoslovensku republiku.

1996. U Kjotu je posle maratonskih pregovora potpisan Protokol o zaštiti životne sredine koji predviđa i smanjenje proizvodnje ugljen dioksida i drugih štetnih gasova za koje se smatra da izazivaju efekte "staklene bašte" i globalno zagrijevanje. SAD nisu stavile svoj potpis uz objašnjenje da bi to nanijelo štetu njihovoj privredi. Protokol iz Kjota, koji je potpisala 141 država, stupio je na snagu 16. februara 2005. godine.

2000. Izrael i Palestina obnovili su kontakte na višem nivou u cilju okončanja sukoba i pronalaženja načina za obnavljanje mirovnih pregovora.

2001. Vrhovni sud SAD osudio je Francuza Zakariasa Musauia za učešće u terorističkim napadima 11. septembra, što je prva kazna u SAD koja se direktno odnosi na te napade.

2001. Kina postala clan WTO.

2002. Prva evropska svemirska letilica "Ariana-5" eksplodirala je odmah pošto je lansirana iz Francuske Gvajane, nakon čega su se dva satelita, vrijedna 600 miliona dolara, srušila u Atlantik.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

12. decembar

1539. u Veneciji umro Božidar Vuković Podgoričanin. Bio je visoki državni činovnik i rukovodilac Državne kancelarije na Dvoru Crnojevića na Cetinju, a nakon pada Zete pod tursku vlast otišao je u Veneciju. U Veneciji je 1519. U tom gradu stekao je veliku popularnost i izuzetan ugled, zbog čega je dobio titulu plemića svetog Rimskog carstva. Inovacijama u grafičkom postupku, stvorio je osoben i prepoznatljiv stil prihvaćen od brojnih majstora grafičke vještine. U tom poslu naslijedio ga je sin Vićenco Vuković i njegova štamparija je trajala do 1527. godine, najduže u to vrijeme. Izašlo je devet knjiga u više izdanja rađenih u duhu humanističkog kruga zapadne Evrope. Prva knjiga koju je štampao bila je Službenik, a štampao je i Psaltire posljedovanjem, Molitvenik, Oktoih petoglasnik, Trebnik, Praznični minej. Jedino je on radio knjige na pergamentu i malog formata. Izvršio je veliki uticaj na ruske i grčke štampare. Naslijedio ga je sin Vinćenco, koji je uglavnom preštampavao knjige koje je već bio izdao njegov otac. Po njegovoj želji sljedeće godine njegovi posmrtni ostaci preneseni su u domovinu i sahranjeni u crkvu Starčeve gorice na ostrvu Starčevo na Skadarskom jezeru.

1784. u Perazica dolu rodjen je Dimitrije Perazic. Od 1810. postao je nastojitelj Manastira Rezevici ali zbog aktivnog ucesca na prisajedinjenju Boke Crnoj Gori morao je pobjeci i poslije izvjesnog vremena obreo se u Rusiji. Zahvaljujuci njegovom zalaganju i poznanstvu sa ruskim carem obezbjedjivao je pomoc za Manastir, a dramatom carskom ta pomoc je bila stalna. Bio je licni prijatelj ruskog pjesnika A. S. Puskina i odrzao je opijelo na njegovoj sahrani. Po povratku u Rezevice sve svoje imanje i ustedjevinu poklonio je Manastaru Rezevici, a umro je 1864. godine.

1890. u Nudolu kod Grahova rođen Nikola Kovačević, crnogorski političar, narodni heroj i novinar. Završio je gimnaziju i Bogoslovsko učiteljsku školu na Cetinju, učestvovao je u balkanskim ratovima i Prvom svjetskom ratu. Bio je član Komunističke partije još od 1920. i aktivan borac radničkog pokreta i novinar - dopisnik iz Kanade od 1937. g. Poslije rata radio je odgovorne državne i partijske poslove za Jugoslaviju i Crnu Goru: bio je ambasador Jugoslavije u Bugarskoj, predsjednik Prezidijuma Narodne Skupštine CG, predsjednik Republičkog vijeća Skupštine CG, dva puta potpredsjednik Skupštine CG. Umro je 24. avgusta 1964.

1907. Na Vrelima pod Durmitorom rođen Ljubomir Durković Jakšić, teolog istoričar. Doktorirao je 1937. g. na tezi o Njegošu. Bio je lektor srpskohrvatskog jezika na Istočnom institutu u Varšavi od 1934. do 1939. godine i profesor pravoslavnog kanonskog prava u Varšavi. Po povratku u domovinu u Beogradu bio je bibliotekar Patrijaršijske biblioteke i predavač na Bogoslovskom fakultetu.

1915. Prvi put od početka Prvog svjetskog rata u Crnoj Gori je sazvana Narodna skupština radi iznalaženja političkih rješenja za Crnu Goru i njenu vojsku. Na Skupštini je zastupano mišljenje vojvode Gavra Vukovića da Crna Gora zaključi mir sa Austrijom pošto je izvršila obavezu prema Srbiji i pošto je napuštena od svojih saveznika, ima pravo da se brine o svom spasavanju, ukoliko je to moguće. Skupština se složila sa tim da Crna Gora treba da sa okrene svojim problemima.

1931. Pušten je u saobraćaj put Cetinje-Budva, dužine 32 kilometra. Izgrađen je za samo pet mjeseci.

1975. Na Urološkom odjeljenju Medicinskog centra u Nikšiću počela je da radi Hemodijaliza. Bila je to prva primjena vještačkih bubrega u Crnoj Gori.

u svijetu:

1586. Umro Ištvan Batori, knez Transilvanije od 1571. i poljski kralj od 1575, koji je tokom vladavine uspio da konsoliduje prilike u zemlji i da osigura poljsku prevlast na Baltiku. 1579. osnovao je univerzitet u Vilnjusu.

1821. Rođen Gistav Flober, klasik francuskog realističnog romana, autor diela "Gospođa Bovari" zbog kojeg je bio optužen za povredu javnog morala ("Buvar i Pekiše", "Sentimentalno vaspitanje", "Salambo", "Iskušenja svetog Antonija").

1863. Rođen norveški slikar Edvard Munk, jedan o začetnika ekspresionističkog likovnog izraza. Radio je portrete (Ibzen, Strindberg, Malarme) i pejsaže, a najpoznatija njegova slika je "Krik".

1873. U Srbiji je uveden dinar kao novčana jedinica, čime je otklonjen monetarni haos i upotreba više od 40 vrsta tuđeg metalnog novca - dukata, forinti, talira.

1894. Japanske trupe su počele invaziju Koreje.

1896. Đuljielmo Markoni je u Londonu prvi put javno prikazao bežičnu radiotelegrafiju.

1913. Slika Leonarda da Vinčija "Mona Liza" pronađena je u Firenci, dvije godine pošto je ukradena iz pariskog muzeja "Luvr".

1915. Rođen američki pjevač i filmski glumac Frenk Sinatra, koji je svjetsku slavu stekao nizom muzičkih hitova poput pjesama "Stranci u noći" i "Njujork, Njujork". Dobitnik je Oskara za film "Odavde do vječnosti".

1915. Poletio je prvi avion načinjen u potpunosti od metala, koji je konstruisao Njemac Hugo Junkers.

1917. Dogodila se jedna od najvećih željezničkih nesreća u istoriji, u Modanu u Francuskoj poginulo je 543 ljudi.

1918. Srpska vojska je po završetku Prvog svjetskog rata ušla u Zemun, čime je okončana dvovjekovna vladavina Habsburške monarhije u tom gradu.

1920. Konstituisana je Ustavotvorna skupština Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Rad skupštine, kojom je predsjedavao hrvatski političar Ivan Ribar, trajao je više od šest mjeseci i okončan je donošenjem Vidovdanskog ustava 28. juna 1921.

1940. Kraljevina Jugoslavija je u Drugom svjetskom ratu potpisala s Mađarskom pakt o vječnom prijateljstvu, u nameri da poboljša odnose s Njemačkom.

1958. Umro srpski pravnik i istoričar Slobodan Jovanović, profesor Beogradskog univerziteta, predsjednik Srpske kraljevske akademije, najznačajniji srpski pravni pisac i teoretičar države u XX vijeku. Tokom Drugog svjetskog rata bio je predsjednik jugoslovenske vlade u emigraciji u Londonu (1942-43), a poslije rata u odsustvu osuđen na 20 godina zatvora na procesu Draži Mihailoviću. Umro u emigraciji u Velikoj Britaniji.

1958. Umro srpski matematičar, astronom i geofizičar Milutin Milanković, osnivač katedre nebeske mehanike na Beogradskom univerzitetu, tvorac teorije o pomeranju Zemljinih polova. Napisao je više od 700 monografija, studija, udžbenika i popularnih dela.

1960. Rodjen Emerson Fittipaldi, brazilski automobilski trkač, vozač formule 1.

1963. Kenija postala nezavisna država u okviru Britanskog komonvelta s Džomom Kenijatom kao premijerom. Na isti dan 1964. postala je republika, a Kenijata prvi predsednik.

1969. Grčka se povukla iz Savjeta Evrope i time izbjegla da zbog vojnog režima i kršenja ljudskih prava bude izbačena iz te evropske institucije.

1979. Grupa generala izvršila vojni udar u Južnoj Koreji i preuzela vlast.

1983. Šiitski ekstremisti aktivirali automobil-bombe ispred američke i francuske ambasade u Kuvajtu. Pet osoba je poginulo, a 86 ranjeno.

1992. Na indonežanskim ostrvima Flores i Babi u zemljotresu je poginulo najmanje 2.200 ljudi.

1993. Rusi su na referendumu, prvom slobodnom izjašnjavanju od 1917. izglasali novi ustav kojim je predsjednik Boris Jeljcin dobio široka ovlašćenja. Spor oko ustava doveo je početkom oktobra do tragičnog konflikta sa komunistima i ekstremnim nacionalistima u kojem je poginulo više od 150 ljudi.

2000. Eritreja i Etiopija potpisale u Alžiru mirovni sporazum kojim je okončan dvogodišnji rat oko granica.

2000. Umro Ndabaningi Sitole, jedan od vodećih crnačkih lidera 60-tih i 70-tih godina prošlog vijeka. Bio je osnivač i predsjednik Afričke nacionalne unije Zimbabvea, koju je osnovao 1963. godine.

2002. U Beču je Stalni savjet OEBS-a odlučio da produži mandate svojih misija na prostoru bivše Jugoslavije.

2003. Umro bivši predsjednik Azerbejdžana, Hajdar Alijev, koji se na političkoj sceni te zemlje nalazio više od 30 godina.

2005. Američki predsjednik Džordž Buš izjavio je da je oko 30.000 građana Iraka poginulo u ratu u toj zemlji, od početka invazije 20. marta 2003. godine.


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

13. decembar

1608. Na sastanku u manastiru Morača, glavari južne Hercegovine, Crne Gore, Brda, Zadrime (Zadrimlja) i Metohije proglasili su za svog jedinog zemaljskog kralja i gospodina španskog kralja, Karla I Emanuela Savojskog. Taj čin bio je rezultat ranije iskazanih težnji i očekivanja hrišćanskog stanovništva sa pomenutih teritorija koje su bile pod osmanskom vlašću da se, desetak godina nakon neuspjelog ustanka nikšićkog vojvode Grdana i neostvarenih pokušaja oslanjanja na Rim i papu u dobijanju podrške u stvaranju antiosmanske lige, pronađe novi pokrovitelj i partner u borbi za oslobođenje. Nešto ranije, u martu iste godine, glavari Hercegovine uputili su tim povodom pismo španskom kralju, u znak podrške njegovim planovima za borbu protiv Osmanlija. Potom su se, u aprilu, obratili i papi Pavlu V kako bi Rim podržao španski dvor u njegovim namjerama. Očekivani angažman španskog kralja izostao je zbog njegove zauzetosti planovima prema zapadu i prijetnji osmanske i mletačke flote.

1830. Ruski vicekonzul Jeremija Gagić pokušao je da ubijedi Petra II Petrovića Njegoša u ispravnost austrijskih zahtjeva da Crnogorci izmjeste pokretnu imovinu iz manastira Stanjevići i Maine, koji su se, po odredbama Bečkog ugovora, tada nalazili na austrijskoj teritoriji. Raniji vlasnik, Mletačka republika, dala ih je na korišćenje crnogorskim mitropolitima koji su imali vjersku jurisdikciju nad pravoslavcima na tom dijelu Primorja. Prestankom te ingerencije, saopštio je Gagić tek ustoličenom crnogorskom gospodaru, Vladikat neće moći da uživa pravo posjedovanja tih objekata. Pošto su Crnogorci bili spremni da ih silom brane, Austrija je privremeno odustala od tog zahtjeva.

1852. U Župi Nikšićkoj Turci su razorili staru crkvu i konak . Na njenim temeljima 1881. godine knjaz Nikola je podigao današnju "za dušu svome stricu knjazu Danilu". Crkva je sagrađena u vidu krsta, ima dvije pijevice, a nad amavanom ima kube sa četiri prozora. Nema zvonika ni manastirske kule.

1877. u toku oslobadjanja primorskih gradova crnogorska vojska je granatirana na Volujici kod Bara ali je zadrzala polozaje. U tom napadu nijedan od crnogorskih vojnika nije ostao neozlijeđen, ali je crnogorska vojska uspjela da očuva svoje položaje. Kao svjedočanstvo siline kanonade sa osmanskih brodova, ostali su polusrušeni bedemi na Volujici.

1885. Povodom porodične tragedije koja je zadesila Jovana Sundečića, knjaz Nikola je pokušao da ohrabri svog sekretara saopštiviši mu: „...Ja neću danas da te tješim ucvijeljena i tužna za tvojim dragim sinom Velimirom s obilatim frazama, nego ću te prosto zamoliti, dragi Popo, da pobožno i junački podneseš žalost koja ti se dogodila; žalost koju dijele s tobom svi tvoji prijatelji i znanci. Popo, bog ti bio u pomoći”. Te godine, Sundečić je izgubio i drugog sina, Pera, doktoranta moskovskog Medicinskog fakulteta.

1915. Janko Vukotic kao preśednik Vlade podnio ostavku.

2007. Evropski parlament ratifikovao Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju (SSP) Crne Gore i Evropske unije i usvojio Rezoluciju, nakon debate u kojoj su poslanici iznijeli viđenje napretka i problema u najmlađoj evropskoj državi.

U svijetu:

1545. Počeo sa radom Tridentski koncil koji je u maju 1542. sazvao papa Pavle III. Ekumenski koncil, na kojem je do kraja izgrađen status katoličke crkve kao dogmatske, protivreformacijske, militantne ustanove s papom-autokratom na čelu, s prekidima je zasjedao do 1563. Na osnovu zaključka ovog skupa vođen je protivreformacijski pokret koji je doveo do Tridesetogodišnjeg rata između prokatoličkih i protestantskih snaga u Evropi.

1553. Rođen francuski kralj Anri IV, prvi monarh iz dinastije Burbona. Idejni vođa hugenota (protestanata) kasnije prešao na katolicizam, ali je Nantskim ediktom 1598. osigurao hugenotima vjerske slobode i okončao vjerske ratove.

1570. Mirom u Šćećinu Danska priznala nezavisnost Švedske.

1642. Holandski moreplovac Abel Tasman otkrio Novi Zeland, ali se nije iskrcao iz straha od ratobornih domorodaca, pa je zasluga za otkriće pripala Englezu Džejmsu Kuku, koji se 1769. iskrcao na jedno od novozelandskih ostrva.

1577. Engleski moreplovac i istraživač, Frensis Drejk isplovio na jedrenjaku 'Golden Hind' iz engleske luke Plimut na svoje dugo putovanje oko svijeta.

1797. Rođen njemački pjesnik Hajnrih Hajne, jedan od najvećih liričara romantičara 19. vijeka.

1847. Engleska književnica Emili Bronte objavila roman Orkanski visovi pod pseudonimom Elis Bel.

1904. U Londonu pušten u rad sistem podzemne željeznice koji je radio na električnu struju.

1921. SAD, Velika Britanija, Francuska i Japan potpisali Vašingtonski ugovor o međusobnom poštovanju ostrvskih posjeda u Pacifiku.

1937. Japanske trupe okupirale kineski grad Nanking i u narednih šest sedmica pobile oko 200.000 Kineza, mahom civila, a krvoproliće ušlo u istoriju pod nazivom "silovanje Nankinga".

1939. U prvoj velikoj pomorskoj bici u Drugom svjetskom ratu britanske krstarice "Eksiter", "Ajaks" i "Ahil" kod zaliva La Plata u Atlantskom okeanu teško oštetile i onesposobile njemački bojni brod "Graf Špe", koji je tokom gusarskog krstarenja u južnom Atlantiku i Indijskom okeanu prethodno potopio devet trgovačkih brodova.

1944. Umro Vasilij Kandinski, ruski slikar, jedan od značajnijih predstavnika apstraktne umjetnosti.

1944. Japanski avion napunjen eksplozivom, kojim je upravljao pilot-samoubica (kamikaza), u Drugom svjetskom ratu udario u američku krstaricu "Nešvil" i usmrtio 133 člana posade.

1967. Vojna hunta u Grčkoj spriječila kontraudar, a kralj Konstantin, primoran da napusti Grčku, pobjegao sa porodicom u Rim.

1976. Novi tip Boinga 747 poznat kao "Džambo Džet" postavio je svjetski rekord u dužini leta komercijalnog aviona. Od Sidneja do San Franciska, bez slijetanja, letio je 13 sati i 15 minuta, preletjevši pri tom 11 hiljada 956 kilometara - hiljadu i 600 kilometara više od dotadašnjeg rekorda.

1981. General Vojćeh Jaruzelski zaveo ratno stanje u Poljskoj, zabranjen rad nezavisnog sindikata "Solidarnost", a hiljade sindikalnih aktivista pritvoreno.

1991. Bivše sovjetske republike Kazahstan, Kirgizija, Tadžikistan, Turkmenistan i Uzbekistan odlučile da se priključe Zajednici Nezavisnih Država.

1999. U Ljubljani u 75. godini umro slovenački političar Stane Dolanc, visoki komunistički i državni funkcioner u bivšoj Jugoslaviji.

2000. Predsjednik Rusije Vladimir Putin došao na Kubu u prvu posjetu jednog ruskog državnika Fidelu Kastru od raspada SSSR-a 1991.

2002. Na samitu u Kopenhagenu Evropska unija odlučila da se proširi za još 10 novih država članica: Poljsku, Češku, Mađarsku, Sloveniju, Slovačku, Estoniju, Letoniju, Litvaniju, Kipar i Maltu, počev od 1. maja 2004. godine.

2003. Američke snage uhapsile svrgnutog iračkog predsjednika Sadama Huseina, koji se skrivao u podzemnom skloništu u blizini svog rodnog grada Tikrita. Potraga za njim trajala je skoro devet mjeseci od kada su američko-britanske snage izvršile invaziju na Irak.

2004. Na predsjedničkim izborima u Rumuniji pobijedio gradonačelnik Bukurešta i kandidat reformskih opozicionih snaga Trajan Basesku, čime je okončana dekada vladavine nasljednika bivšeg komunističkog režima.

2007. U 76 godini, u svojoj kući u San Dijegu, umro jedan od pionira rokenrola Ajk Tarner, bivši partner i muž Tine Tarner.

2007. Potpisan Lisabonski ugovor, kao pokušaj da se nadomjesti propali Ustav Evropske unije. Bilo predviđeno da se process njegove ratifikacije u zemljama članicama Unije završi do 1. januara 2009. Godine, ali je, zbog blokada u pojedinim zemljama, stupio na snagu tek početkom decembra 2009.


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

14. decembar

Na danasnji dan je u Indiji National Energy Conservation Day, a u Crnoj Gori, Crnogorski simfonijski orkestar 2009. slavi prvi rođendan pa je u tu čast održan koncert na velikoj sceni Crnogorskog narodnog pozorišta u Podgorici. Na programu svečanog koncerta bila su djela Mocarta, Vebera, Maskanjija, Smetane i Dvoržaka. Solističku dionicu u Mocartovom koncertu tumačio poznati austrijski čembalista Ingomar Rojner. Prije tačno godinu dana orkestar je priredio prvi koncert na Cetinju, a od tada je nastupio 25 puta u gotovo svim gradovima Crne Gore, ukuljučujući učešće u praizvedbi prve nacionalne opere Balkanska carica.


1896. Glas Crnogorca je prenio vijest da je Pavle Rovinski darivao 80 knjiga.

1906. U Podgoru - Crmnica rođen Jovan Vukmanović, etnolog. Antropogeografiju i etnologiju završio je u Beogradu, gdje je i doktorirao. Bio je upravnik Etnografskog muzeja na Cetinju, objavio niz vrijednih radova o tradiciji i kulturi Crne Gore i drugih krajeva.

1908. Nakon Labuda Gojnića, drugog po redu predsjednika Crnogorske narodne skupštine, u mandatnom periodu 1907–1911. za njenog novog predsjednika izabran je inženjer Marko Đukanović. Na toj dužnosti bio je do 1. decembra 1910. kada je za novog predsjednika Skupštine izabran Milo Dožić.

1918. Izvršni narodni odbor za ujedinjenje obratio se crnogorskoj javnosti opširnim proglasom, naglašavajući istorijski značaj odluka Podgoričke skupštine, istakavši pri tom i zadatke Odbora u njihovom sprovođenju. Uporedo sa političkim radom, Odbor je radio na organizaciji vlasti, saobraćaja, a naročito opskrbljivanju naroda, jer je smatrao da uspješno rješavanje tih problema može najbolje parirati aktivnostima protivnika bezuslovnog ujedinjenja Crne Gore Srbiji, odnosno – kako je u proglasu navedeno – „raznih neprijatelja, koji su djelovali sve aktivnije”.

1921. rodjen je Milosav Babović, poznati slavista i prevodilac sa ruskog jezika. Objavio je 30 knjiga i preko 300 eseja. Umro je 5. novembra 1997. godine.

1947. formirano preduzece Bojana Cetinje - Jedno od najstarijih transportnih preduzeća u Crnoj Gori nastalo je odlukom Narodnog odbora grada Cetinja. U početku je imalo lokalni karakter, jer se bavilo snabdijevanjem Cetinja prehrambenim proizvodima i građevinskim materijalom. Od skromnog voznog parka – pet kamiona na početku rada – „Bojana” se 70-ih godina razvila u moćnu transportnu organizaciju, sa blizu stotinu savremenih vozila namijenjenih raznim transportima. Danas je od nje ostalo samo ime.

1950. Formirano Naučno društvo Crne Gore - Iz te asocijacije 1973. izraslo je Društvo za nauku i umjetnost, preteča Crnogorske akademije nauka i umjetnosti.

2006. Crna Gora postala punopravna članica Partnerstva za mir, što je dio NATO programa i uslov za ulazak u Sjevernoatlantsku alijansu. Dokument je u Briselu potpisao predsjednik CG Filip Vujanović. Odluka o prijemu Crne Gore u PZM, donijeta u NATO alijansi 29. novembra, značila je priznanje crnogorskom ubrzanom demokratskom napretku i kvalitetu reformi u sektoru odbrane i bezbjednosti, koje su sprovedene u saradnji sa ekspertima NATO, koje su rezultirale punom civilnom i demokratskom kontrolom oružanih snaga,rekao je prilikom potpisivanja dokumenta predsjednik Vujanovic. Značaj članstva u PZM ogleda se ne samo u jačanju bezbjednosti već i u učvršćivanju ekonomske stabilnosti, a biće i snažan podstrek za nove investicije, ekonomska partnerstva i sveukupni razvoj.

u svijetu:

1502. Porta je ratifikovala mirovni ugovor, kojim je završen rat između Turske i Mletačke republike na području Boke.

1503. rođen Mišel de Notr Dam, francuski astrolog, poznat kao Nostradamus. Bio je lični ljekar kralja Šarla IX i najpoznatiji prorok u istoriji. U knjizi Proročanstva na zagonetan i nejasan način proricao je događaje u budućnosti.

1542. Marija I Stuart postala kraljica Skota.

1799. umro Džordž Vašington, prvi predsjednik SAD (1789-97), koji je u ratu za nezavisnost od Engleske (1775-83) komandovao vojskom kolonista. Odbivši da se treći put kandiduje za predsjednika uputio je Amerikacima "Oproštajnu besjedu" (Farewell address).

1822. U Veroni je završen Kongres Svete Alijanse na kojem je odlučeno da se interveniše protiv građanske revolucije u Španiji, dok pomoć Grčkoj u borbi za oslobođenje od Turske nije prihvaćena.

1900. Njemački fizičar Maks Plank objavio je "kvantnu teoriju", prema kojoj energija radijacije potiče iz nevidljivih djelića, kvanta, i nije kontinuirana, kako se ranije mislilo.

1911. Norveški istraživač Rual Amundsen postao je prvi čovjek koji je stigao na Južni pol, pretekavši engleskog polarnog istraživača Roberta Skota, koji je na Južni pol stigao 18. januara 1912.

1916. Danci glasali da se Danska Zapadna Indija proda SAD za 25 miliona dolara.

1918. U Velikoj Britaniji su prvi put na izborima glasale žene i dobile su pravo da se kandiduju za parlament. Prva žena koja je izabrana bila je grofica Markiević, irski nacionalista, ali nije mogla da zauzme svoje mjesto u Parlamentu jer je bila u zatvoru.

1927. Velika Britanija je priznala nezavisnost Iraka i podržala prijem te zemlje u Ligu naroda.

1935. Prvi predsjednik Čehoslovačke Tomaš Masarik podnio je ostavku, a na položaj šefa države četiri dana kasnije izabran je dotadašnji šef diplomatije Eduard Beneš.

1937. Japan je uspostavio marionetsku kinesku vladu u Pekingu.

1939. Liga naroda je isključila SSSR zbog agresije na Finsku.

1940. umro američki književnik Frensis Skot Ficdžerald. Popularnost je doživio prvim svojim romanom "S ove strane raja", u kom je opisao duhovno dezorijentisanu studentsku omladinu, zahvaćenu poslijeratnim dobom džeza. Poslije romana "Lijepi i prokleti" napisao je "Veliki Geczbi", jedno od remek-djela, u kom je naslikao razuzdanost bogataša.

1959. Arhiepiskop Makarios III postao je prvi predsjednik Kipra.

1960. Potpisana je Pariska konvencija o osnivanju Organizacije za ekonomsku saradnju i razvoj (OECD). Konvencija je stupila na snagu u septembru 1961.

1962. Kenet Kaunda formirao je u Severnoj Rodeziji (Zambiji) prvu vladu kojom su dominirali Afrikanci.

1981. Izrael anektirao Golansku visoravan koju je preoteo od Sirije u ratu 1967.

1989. Opozicioni lider Patrisio Ajlvin je izabran za predsjednika Čilea na prvim slobodnim izborima u toj zemlji od 1970. Prethodni demokratski izabrani šef države socijalista Salvador Aljende ubijen je u vojnom puču 1973, a na vlast je došao general Avgusto Pinoče.

1989. umro ruski nuklearni fizičar Andrej Dmitrijevič Saharov, borac za političke slobode i ljudska prava i protivnik nuklearnih eksperimenata. Dobitnik je Nobelove nagrade za mir 1975.

1994. predsjednik Republike Srpske Radovan Karadžić zatražio je od bivšeg predsjednika SAD Džimija Kartera da posreduje u postizanju mira u Bosni i Hercegovini.

1995. U Jelisejskoj palati u Parizu Slobodan Milošević, predsjednik Srbije, Franjo Tuđman, predsjednik Hrvatske i Alija Izetbegović, lider bosanskih Muslimana, potpisali mirovni sporazum o BiH postignut u Dejtonu 21. novembra iste godine. Sporazumom su prekinuti krvavi obračuni u BiH koja je podijeljena na dva entiteta, - Federaciju BiH i Republiku Srpsku.

2000. Visoki komesarijat UN za izbeglice (UNHCR) obiležio je 50 godina postojanja. Osnovan 1950. sa 33 zaposlena i budžetom od 300.000 dolara, Komeserijat je imao zadatak da zbrine dva miliona izbjeglica poslije Drugog svjetskog rata. Pola vijeka kasnije za UNHCR radi 5.000 ljudi u 120 zemalja koji brinu o 22 miliona raseljenih lica, a godišnji budžet iznosi oko milijardu dolara.

2001. Tužilaštvo Međunarodnog suda za ratne zločine u Hagu objavilo je optužnicu protiv generala Vojske Republike Srpske Vinka Pandurevića. General Pandurević je optužen za genocid nad bosanskim muslimanima u Srebrenici 1995.

2001. Pisac njemačkog porijekla, britanski akademik Vinfrif Georg "Maks" Sebald (57), poginuo je u saobraćajnoj nesreći. Poznat je po knjigama koje su se uglavnom bazirale na tragičnim događajima proteklih 200 godina.

2004. Francuski predsjednik Žak Širak otvorio je najviši most na svijetu - Milo viadukt, visok 343 metra i dugačak 2,5 kilometara. Istog dana srpski biznismen Bogoljub Karić izabran je za predsjednika stranke Pokreta snaga Srbije (PSS), koju je osnovao 27. maja.

2005. Njemac Kristijan Švarc-Šiling imenovan je za novog visokog pedstavnika međunarodne zajednice (OHR) u Bosni i Hercegovini.

2010. Umro Ričard Holbruk, američki diplomata (69), koji je pripremio zaključenje Dejtonskog sporazuma, kojim je 1995. godine okončan rat u Bosni i Hercegovini. Preminuo je Univerzitetskoj bolnici Džordž Vašington u Vašingtonu, gdje je bio operisan nakon pucanja aorte.


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

15. decembar

1790. Prva pobjeda na vodi izvojevana je tokom napada na utvrđeni Žabljak Crnojevića, koji je bio pod osmanskom kontrolom, kada se osam crnogorskih lađa pod vođstvom Petra Đukanova sukobilo sa 16 osmanskih i oko 600 ljudi koje je za odbranu utvrđenja poslao skadarski paša. U toj bici zaplijenjeno je pet osmanskih lađa.

1876. Oslobođeni su svi turski vojnici i starješine zarobljeni u bici na Vučjem Dolu.

1910. umro vojskovodja i barjaktar Mijajlo Vučinić, a barjak mu je predao Jole Piletic, perjanik Kralja Nikole, divizijar i preśednik suda na Kolašinskom procesu.

1916. Na sjednici Kraljevske vlade Srbije razmatrano je tzv. "crnogorsko pitanje" i usvojena koncepcija "sjedinjenja Crne Gore sa Srbijom". Pašić je podnio referat "O crnogorskom pitanju", u kom je razradio plan rada na sjedinjenju kojim je predviđeno: rušenje ugleda i sprječavanje uticaja kralja Nikole, njegovo odvajanje od uticajnih prvaka i naroda, razbijanje crnogorske vlade u čemu je imao priličnog uspjeha.

1921. u Herceg Novom je rodjen Stevo Lepetic, fotograf i autor poznatih fotografija iz NOB-a, prvog dokumentarnog zurnala iz Crne Gore i filma Kompas fiskulturni. Autor je 37 dokumentarnih i asistent na 17 igranih filmova. Umro je 4. decembra 2007. g.

1941. Izasao prvi broj Omladinskog pokreta, lista crnogorske omladine u II svjetskom ratu, u Gostilju. Kao organ PK SKOJ-a, isticao je značaj uloge i jedinstva narodne omladine u oslobodilačkoj borbi. Pored političkih članaka, donosio je i literarne priloge, a kasnije je imao i rubriku za pionire. Urednik lista je bio Budo Tomovic

1966. osnovana galerija Josip Bepo Benkovic, u Herceg Novom, sa ciljem da prezentira i prati aktuelna likovna dešavanja u Crnoj Gori i SFRJ. Tokom višedecenijskog djelovanja organizovala je nekoliko stotina kolektivnih i samostalnih izložbi eminentnih likovnih stvaralaca. Galerija ima i stalnu postavku značajnih umjetničkih djela stvaralaca sa prostora bivše Jugoslavije. Od 1967. djeluje u sklopu Zavičajnog muzeja Herceg Novi, a od 1968. organizuje Zimski salon, kao smotru aktuelnih likovnih ostvarenja

1966. umro Risto Dragicevic, istaknuti crnogorski naučnik, kulturni i prosvjetni radnik. Rođen je 19. avgusta 1901. u piperskom selu Potpeće. Bio je profesor srednjih škola na Cetinju, a od 1937. do penzionisanja radio je u Državnom muzeju na Cetinju. Njegovo bogato stvaralaštvo karakterišu studioznost, metodičnost, objektivnost i pedantnost, a mnoga pitanja iz crnogorske istorije ne bi se mogla temeljno proučavati bez njegovih radova. Od velikog broja monografija, studija i rasprava, treba izdvojiti djela: „Guvernadurstvo u Crnoj Gori (1717–1830)”, „Vasojevići i Cetinje 1863. g.”, „Ugovor Svete stolice sa Crnom Gorom 1886”, „Malisorske bune 1910. i 1911”. U raspravi „Tajni ugovor Crne Gore i Austrije” dokazao je ništavnost navodnog ugovora pisanog s ciljem političke diskvalifikacije kralja Nikole. Za svoj doprinos na naučnom i kulturnom planu, dobio je visoka priznanja i odlikovanja.

2008. Crnogorski premijer Milo Đukanović predao je zahtjev Crne Gore za status kandidata za članstvo u EU Nikoli Sarkoziju, prvom čovjeku Francuske, predsjedavajuće Evropskom unijom.

u svijetu:

37. rođen rimski car Neron, čija se umjerena vladavina od 54. pretvorila kasnije u nečuveni teror koji je kulminirao požarom Rima (64). Izvršio je samoubistvo 68. nakon što ga je Senat proglasio neprijateljem rimskog naroda i osudio na smrt.

1640. Grof od Braganza krunisan je kao Huan IV, prvi portugalski kralj poslije 60-godišnje španske vladavine i prvi iz dinastije Braganza koja je vladala Portugalom do 1910.

1675. umro holanski slikar Jan Vermer (Vermeer), jedan od najvećih holandskih majstora XVII vijeka. Nepriznat i neshvaćen za života, dva vijeka kasnije svrstan je među najveće umjetnike u istoriji slikarstva, a njegove slike dostigle su astronomske cijene ("Pogled na Delft", "Žena s pismom", "Djevojka s đerdanom").

1711. U Kopenhagenu je izbila epidemija kuge, od koje je umrlo više hiljada ljudi.

1801. Odmetnuti janičari, koje su predvodili četvorica beogradskih dahija, Aganlija, Kučuk Alija, Fočić Mehmed-aga i Mula Jusuf ubili su beogradskog valiju Hadži Mustafa pašu i zaveli teror u Beogradskom pašaluku. Nasilje je ubrzalo izbijanje Prvog srpskog ustanka 1804.

1832. Rodjen je Aleksaned Gistav Ajfel (Alexandre Gustave Eiffel), francuski inženjer koji je bio glavni konstruktor metalnog tornja u Parizu.

1840. Kovčeg s posmrtnim ostacima francuskog cara Napoleona I položen je u "Dom invalida" u Parizu, 19 godina poslije njegove smrti u izgnanstvu na ostrvu Sveta Jelena.

1859. rođen Zamenhof Lazar Ludvig, poljski ljekar i filolog, tvorac međunarodnog jezika Esperanto. Prvi udžbenik toga jezika objavio je 1887. godine, rječnik je uzeo od korjena germanskih i romanskih jezika, a sintaksa je bila uglavnom slovenska.

1875. U Engleskom gradu Četarmu obavljen je prvi let aviona. Kako je štampa zabilježila "leteća mašina, - čudna kombinacija kišobrana i zmaja, preletjela je nekoliko stotina metara u visini od 30 metara".

1890. Policija je u američkoj državi Južna Dakota, ubila legendarnog poglavicu indijanskog plemena Siuks, Bika koji śedi (Tatanka Iyotake), koji se opirao nezakonitom hapšenju. Bik koji śedi je predvodio indijanska plemena u bici kod Litl Big Horna 1876. protiv američke Sedme konjičke divizije pod komandom Džordža Kastera.

1914. Oslobađanjem Beograda u Prvom svetskom ratu završena je Kolubarska bitka. Pobjeda za koju izuzetne zasluge pripadaju komandantu Prve armije generalu Živojinu Mišiću, podigla je ugled Srbije među saveznicima i učvrstila samopouzdanje srpske vojske i naroda.

1938. Isprobavajući nov tip lovačkog aviona, poginuo je ruski pilot Valerij Čkalov svjetski rekorder leta na daljinu.

1945. Američki general Daglas Mekartur, zapovijednik okupacionih snaga u Japanu, naredio je da se 'šinto' kao državna religija u Japanu ukine.

1961. Bivši nacistički funkcioner Adolf Ajhman, organizator i izvršilac genocida nad Jevrejima u Drugom svjetskom ratu, osuđen je na smrt u Jerusalimu, a potom obješen. Poslije rata živio je pod lažnim imenom u Argentini do 1960, kada su ga otkrili i uhapsili pripadnici izraelske tajne službe.

1961. Generalna skupština UN odbacila je sovjetski predlog o prijemu Kine u svjetsku organizaciju.

1964. Kanadski parlament je zvanično usvojio javorov list kao simbol na službenoj zastavi Kanade.

1965. Američki svemirski brodovi "Džemini 6" i "Džemini 7" ostvarili su prvi kosmički susret i napravili dvije kružne putanje leteći jedan pored drugog.

1966. umro Volt Dizni, američki grafičar, autor stripova, filmski animator i producent, tvorac legendarnih junaka Paje Patke i Miki Mauza. Dobitnik je više Oskara, a poznati njegovi crtaći su: Snežana sa sedam patuljaka, Pinokio, Bambi, Alisa u zemlji čuda, Petar Pan...

1970. U Beogradu umro srpski slikar Leonid Šejka. Bio je član grupe "Mediala", bavio se i likovnom eseistikom.

1970. Sovjetski vasionski brod "Venera 7" spustio se na planetu Veneru i počeo da šalje signale.

1982. Na stari hrast u Šervudskoj šumi u Engleskoj, koji je poznat kao 'Veliki hrast' i po legendi se vezuje za junaka-odmetnika Robina Huda, instaliran je alarm protiv požara, da bi ga sačuvali od vatre.

1991. Oko 500 ljudi je izgubilo život kada je feribot "Salem Ekspres" udario ispred egipatske luke Safaga u koralni greben i potonuo.

1994. Prva zvanična verzija programa za pregledanje sadržaja na Internetu, web browser, pod imenom Netscape Navigator 1.0, je ponudjena korisnicima svjetske računarske mreže. Bio je to značajan korak ka širenju pristupa ogromnoj riznici ljudskog znanja koje je sačuvano na računarima širom svijeta.

1996. Pod snažnim pritiskom svakodnevnih protesta građana zbog falsifikovanja izbornih rezultata, opštinski sud u Nišu potvrdio je pobjedu opozicione koalicije "Zajedno" u drugom krugu izbora za lokalne organe uprave održanom 17. novembra 1996.


1999. Šef UNMIK-a Bernar Kušner potpisao je u Prištini sporazum s predstavnicima kosovskih Albanaca o formiranju Prelaznog administrativnog vijeća Kosova. Srbi sa Kosova su odbili da potpišu sporazum, ali su kasnije delegirali svog predstavnika u to tijelo.

2000. Zatvorena je ukrajinska nuklearna elektrana Černobilj, u kojoj je krajem aprila 1986. godine eksplodirao četvrti energetski blok zbog čega je ozračena gotovo čitava planeta.

2001. Krivi toranj u Pizi ponovo je otvoren za posjetioce, nakon 12 godina pauze, koliko je trajala njegova sanacija.

2002. Posmatrači UN su zvanično okončali svoju misiju na Prevlaci, započetu u martu 1992. i predali hrvatskim vlastima kontrolu nad tim poluostrvom.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

16. decembar

1326. Prvi pomen apotekara u IAK - U jednom dokumentu Arhiva notirano je ime Albergeta iz Venecije, kotorskog apotekara, u kontekstu podmirivanja duga od 96,5 perpera, koji je prema njemu imao Junije Vasiljev iz Kotora. Ljekare i apotekare Kotora, koji su do pretkraj 14. vijeka bili mahom Italijani, svake godine na Đurđevdan biralo je Veliko vijeće.

1888. u Lihtenbergu, Braunšvajg, rodjen je Gerhard Gezeman (1888-1948 ) ugledni njemački slavista i utemeljivač moderne njemačke jugoslavistike, višestruko je zadužio našu naučnu i širu javnost s obzirom da je sa rijetkom pronicljivošću i studioznošću opisao crnogorskog čovjeka u minulom i svom vremenu, u studiji „Crnogorski čovjek”, čije se pravo izdanje 1934. vezuje za Prag gdje je autor 1922. godine i izabran za profesora slavistike na Karlovom univerzitetu. ČOJSTVO I JUNAŠTVO STARIH CRNOGORACA izdao je Obod Cetinje, 1968. godine.

1905. Na Cetinju su se okupili poslanici prve Narodne skupštine Crne Gore. Pošto je Zetski dom bio u rekonstrukciji Skupština je održana u sali Ministarstva vojnog, a na njoj se razgovaralo o stanju u narodu, o prilikama u zemlji, kako vršiti izbor narodnih poslanika i slično.

1915. kralj Nikola je uputio pismo Vasojevicima u kojem ih pohvaljuje na hrabrom drzanju i pomoci.
U pismu vojvodi Lakiću Vojvodiću, komandantu vasojevićkog odreda, kralj Nikola je izrazio, kako je napisao, „mojim hrabrim Vasojevićima kraljevsku blagodarnost, kako na hrabrom i neustrašivom držanju u borbama protiv nadmoćnijeg neprijatelja, tako isto i na humanim i bratskim postupcima, ishranjivajući ne samo vojnike iz vasojevićkih brigada, već i ostale vojnike crnogorske i srpske vojske, koji dejstvuju i prolaze preko njihove teritorije”.

1918. Na Cetinju se sastao nepotpuni Sveti Sinod Crnogorske pravoslavne crkve u sastavu: Mitrofan Ban, Kiril Mitrović, Gavrilo Dožić i Ivo Kaluđerović i donio rješenje u kojem piše: "Pošto je Velika narodna skupština u Podgorici donijela rješenje da se nezavisna Crna Gora ujedini sa Srbijom to i Sveti Sinod nalazi cjelishodnim i opravdanim da se i Sveta Autokefalna crkva Crne Gore ujedini s nezavisnom Pravoslavnom crkvom Kraljevine Srbije, a zajedno sa ovom i sa cijelom Svetom srpskom pravoslavnom crkvom u novoj državi SHS." Odluka je u formi rješenja koje, kao pravni akt, nije moglo da proizvodi nikakva pravna dejstva. Nastala je u nenormalnom stanju u Crnoj Gori i za njeno donošenje nije niti traženo niti dobijeno odobrenje Vlade Crne Gore i njenog suverena, niti je pri tom poštovan Ustav Svetog Sinoda Crnogorske pravoslavne crkve.

1916. rodjen Ratko Vijović Coce, spanski borac - Narodni heroj, vojni i politički funkcioner. Školovao se u rodnom Nikšiću i na Cetinju, a potom u Pragu počeo studije agronomije. Odatle je, pod rukovodstvom Veljka Vlahovića, sa grupom studenata otišao u Španiju da bi se borio u redovima dobrovoljačkih internacionalnih brigada protiv diktatora Franka. Poslije pada Španske republike, sa grupom ranjenih i bolesnih boraca obreo se u francuskom logoru kod Perepinjana. Po direktivi KPJ, 1941. otišao je u Njemačku. Sredinom 1941. uspio je da se ilegalno prebaci u Jugoslaviju i uključi u NOR, tokom kojeg je obavljao visoke vojne i političke dužnosti i učestvovao u velikim vojnim operacijama. Po oslobođenju, nastavio je aktivan društveni i politički rad, posebno se angažujući u savezu izviđačkih organizacija. Umro je 29. oktobra 1977.

1992. u Nikšiću je izasao prvi broj lista Onogost Standard, u okviru privatnog preduzeća ANIZ. Kao nezavisno glasilo, uz gradske aktuelnosti, donosio je i teme iz političkog života na širem planu. Glavni i odgovorni urednik bio je Rajko Zorić.

2008. U Danilovgradu otvoren Forenzički centar Uprave policije. Za izgradnju, opremanje i edukaciju službenika utrošeno je oko 6,5 miliona eura. Vlada je obezbijedila oko četiri miliona eura, a ostatak vlade Sjedinjenih Američkih Država, Norveške, Švedske kao i Evropska agencija za rekonstrukciju. Centar je kadrovski i tehnički osposobljen da obavlja poslove iz oblasti balističkog, daktiloskopskog, grafološkog, mehanoskopskog, hemijskog i fizičko-hemijskog istraživanja i vještačenja.

u svijetu:

1653. Vođa engleskih parlamentarista u građanskom ratu protiv monarhista Oliver Kromvel proglašen je doživotnim lordom protektorom Engleske, Škotske i Irske.

1687. umro Vilijam Peti, engleski ekonomista, tvorac teorije radne vrijednosti. Smatrao je da vrijednost robe određuje količina rada utrošena u njenoj proizvodnji.

1770. U Bonu rođen Ludvig van Betoven, najveći majstor muzičke klasike. Napisao samo jednu operu, Fidelio, ali napravio mnogo kompozicija većeg ili manjeg opsega. Posebno poznata je njegova 9. simfonija. Umro 26. marta 1827. god.

1773. Nezadovoljna visokim uvoznim carinama i britanskom kolonijalnom vlašću, grupa američkih kolonista, maskirana u Indijance, pobacala je u bostonskoj luci u more sanduke čaja s jednog britanskog broda. Taj događaj, kasnije nazvan "bostonska čajanka", nagovijestio je američki rat za nezavisnost započet 1775.

1775. Rođena je engleska književnica Džejn Ostin, čije je djelo početkom XX vijeka svrstano među pisce "velike tradicije". Smatra se najčitanijim romanopiscem među autorima koji su stvarali prije viktorijanskog perioda ("Razbor i osećanje", "Gordost i predrasuda", "Mensfildski park", "Ema", "Nortagentska opatija", "Nagovaranje").

1809. Razveden je brak izmedju francuskog imperatora Napoleona Bonaparte i njegove žene Džozefine, poslije trinaest godina.

1835. U velikom požaru koji je zahvatio Njujork uništeno je 600 građevina.

1838. Buri su se, tokom Velike seobe, bježeći od britanske kolonijalne vlasti, sukobili sa plemenom Zulu i u bici na Krvavoj Rijeci pobili 3.000 pripadnika tog južnoafričkog plemena.

1859. umro Vilhem Grim, njemački naučnik. Proučavao je njemačka junačka predanja, a najpoznatiji je kao sakupljač i objavljivač njemačkih narodnih bajki koje je obrađivao zajedno sa svojim bratom Jakobom.

1888. Rođen je, na Cetinju, Aleksandar Karađorđević, mlađi sin srpskog kralja Petra i crnogorske kneginje Zorke, regent od 1914. a kralj Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca od 1921. U novoj državi zaveo je lični režim u januaru 1929, a u septembru 1931. nametnuo je Oktroisani ustav. Ubijen je u atentatu u Marseju 9. oktobra 1934.

1899. Osnovan italijanski fudbalski klub AC Milan iz Milana.

1914. U Zagrebu je umro Ivan Zajc, hravtski kompozitor i osnivač Zagrebačke opere. Učio je na Milanskom konzvervatoriju, prvu operu komponovao je u 12. godini života. U Beču je bio jedan od najomiljenijih operskih kompozitora.

1916. Ubijen je ruski monah i pustolov Grigorij Raspućin, koji je, kao tobožnji vidovnjak i čudotvorac uspio da se nametne za osobu od povjerenja posljednjem ruskom caru Nikoli II i njegovoj ženi carici Aleksandri. Ubila ga je grupa oficira da bi spasili ugled monarhije.

1917. Rođen je engleski pisac Artur Čarls Klark, popularizator astronautike i autor čuvenih naučno-fantastičnih romana, među kojima su najpoznatiji "2001: odiseja u svemiru", "3001: konačna odiseja", "Kraj djetinjstva".

1920. U jednom od najtežih zemljotresa u svijetu, u kineskoj provinciji Gansu poginulo je oko 180.000 ljudi.

1921. Umro je francuski kompozitor Kamij Sen Sans.

1944. U avionskoj nesreći iznad Lamanša poginuo je američki džez-muzičar Glen Miler.

1944. Njemci su u Drugom svjetskom ratu probili u Ardenima savezničke linije odbrane, iznenadivši američke snage i počeli kontraofanzivu na zapadnom frontu. U borbama okončanim njemačkim porazom, saveznici su izgubili 77.000 vojnika, a Njemci 130.000.

1949. Vođa borbe za nezavisnost Ahmed Sukarno izabran je zaprvog predsjednika Indonezije poslije sticanja nezavisnosti zemlje od Holandije.

1965. Umro je u Nici, u Francuskoj, u 91. godini, engleski književnik Vilijam Somerset Mom, jedan od najčitanijih prozaista 20. vijeka.

1966. Savjet bezbjednosti UN je na predlog Velike Britanije jednoglasno izglasao ekonomske sankcije protiv režima bijele manjine u Rodeziji.

1971. Pakistanske trupe predale su se indijskoj vojsci i Oslobodilačkoj armiji Istočnog Bengala. Time je okončan indijsko-pakistanski sukob i sačuvana nezavisnost novostvorene države Bangladeš koja je proklamovana u martu 1971.

1993. Šest zemalja članica Evropske unije (Velika Britanija, Njemačka, Francuska, Italija, Holandija i Danska), uprkos protivljenju Grčke, priznalo je Bivšu Jugoslovensku Republiku Makedoniju.

1995. Savjet bezbjednosti UN dao je NATO snagama ovlašćenje da preuzmu nadležnost nad mirovnim operacijama u Bosni.

2001. Prvi američki brod od 1962, kada su SAD uvele embargo protiv Kube, stigao je u luku u Havani, noseći oko 500 tona smrznute hrane.

2002. Pred Tribunalom u Hagu počela je trodnevna rasprava o presudi bivšoj predsjednici RS Biljani Plavšić, koja je priznala krivicu za zločine protiv čovječnosti tokom rata u BiH. Osuđena je 27. februara 2003. na 11 godina zatvora i upućena na izdržavanje kazne u švedski zatvor Hinseberji.

2003. Švajcarski parlament prihvatio je rezoluciju kojom se ubijanje Jermena u otomanskom carstvu tokom I svjetskog rata izjednačava sa genocidom.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

17. decembar

1849. Državna pomorska škola - Osnovana je u Kotoru, carskim ukazom, kao jednogodišnja nautička škola. Počela je rad 27. marta 1850. Imala je jedno odjeljenje sa sedam učenika, a predavač je bio Vicko Jelčić. Poslije više reorganizacija, 1896/7. prerasla je u petorazrednu (dva pripravna i tri stručna), da bi 1921/22. prerasla u Pomorsku akademiju sa četiri stručna razreda, uz prethodnu spremu od četiri razreda srednje škole.

1869. Nakon što je snimio teren na kom je trebalo izgraditi novu varoš - Danilovgrad, arhitekta Dragutin Milutinović na Cetinju se susrio sa knjazom Nikolom. Razgovarali su o projektu i budućoj varoši koju je knjaz Danilo želio da izgradi.

1874. umro Djuzepe Valnteni, koji je u knjizi "Biblliografski pogled na Dalmaciju i Crnu Goru", napisao prve bibliografske podatke o Crnoj Gori. Istaknuti italijanski bibliograf, bibliotekar i istoričar. Rođen je 22. maja 1805. Prvi je dao bibliografski popis knjiga o Crnoj Gori, u vrijeme kada je ova država za evropsku nauku i kulturu bila nepoznata zemlja. Prilikom putovanja po Dalmaciji i Crnoj Gori (1839) nastalo je njegovo najznačajnije djelo „Bibliografski ogled o Dalmaciji i Crnoj Gori” koje je dorađivano nekoliko puta.

1891. donesen Ustav Barske citaonice.

1912. U Londonu, na prvoj konferenciji ambasadora velikih sila odlučeno je da se obrazuje autonomna Albanija. Time je nedvosmisleno stavljeno na znanje Srbiji da preko Albanije ne može imati izlaz na more a Crnoj Gori da Skadar sa okolinom neće biti njeni.

1916. u Plavu je rodjen Esad Mekuli, dopisni clan CANU. Poslije rata doktorirao je iz oblasti parazitologije, a bio je i prvi urednik lista na Albanskom jeziku, Rilindije. - Stručnjak iz domena veterine, redovni profesor Univerziteta u Prištini, pjesnik, prevodilac, dopisni član CANU i Slovenske akademije znanosti in umetnosti. Iz rodnog Plava, gimnazijsko školovanje nastavio je u Peći. Studije veterine završio je u Beogradu, gdje je i doktorirao, nakon specijalizacije iz parazitologije u Zagrebu. Učesnik je predratnih studentskih akcija i demonstracija, kao i NOB-a. Poslije oslobođenja, bio je prvi urednik „Rilindije”, prvog lista na albanskom jeziku na Kosovu i Metohiji. Dobitnik je Nagrade AVNOJ-a za književnost i Trinaestojulske nagrade. Umro je 6. avgusta 1993.

1918. Na noge regentu - Aleksandar Karađorđević primio je u Beogradu delegaciju od 18 članova Podgoričke skupštine, na čelu sa mitropolitom Gavrilom Dožićem, koja mu je tom prilikom predala odluke Skupštine. Prema svjedočenju Marka Rakočevića, jednog od članova, delegacija je audijenciju kod regenta čekala 28 dana. Pored skupštinskih odluka, prezentiran je i izvještaj Svetozara Tomića, u kojem je tražena hitna ekonomska i finansijska pomoć kako bi se u Crnoj Gori bezbolnije prihvatile odluke Podgoričke skupštine.

1920. u Tivtu rođen Aleksandar Prijić, crnogorski slikar, likovni kritičar i vanredni član CANU. Školovao se u Herceg Novom, Beranama i Nikšiću jer je zbog revolucionarnih aktivnosti često isključivan iz škole. Drugi svjetski rat proveo je u logorima, slikarski zanat pekao je kod Petra Lubarde i studijama u Italiji, Grčkoj i Francuskoj. Radio je u Umjetničkom ateljeu Ministarstva kulture Crne Gore, bio je direktor Muzeja NOR Cetinja, pa direktor Moderne galerije u Titogradu. Izlagao je i u zemlji i u inostranstvu, a njegovi radovi su uglavnom u privatnim zbirkama i galerijama. Dobio je brojna društvena i umjetnička priznanja, među kojim dvije 13-julske, Nagradu oslobođenja Titograda i Nagradu AVNOJ-a. Umro 6. februara 1986.

1939. u zgradi Narodnog pozorista na Cetinju odrzan Zbor zena koje su pocele borbu za pravo glasa.

u svijetu:

1531. Po naređenju pape Klementa VII ustanovljena je inkvizicija u portugalskoj prijestonici Lisabonu.

1538. Papa Pavle III isključio je iz rimokatoličke crkve engleskog kralja Henrija VIII, koji je prethodno sebe proglasio poglavarom anglikanske crkve.

1778. Rođen je engleski hemičar Hamfri Dejvi, izumitelj rudarske sigurnosne lampe (1816). Otkrio je anestetičko djelovanje rajskog gasa, a pomoću elektrolize prvi je izdvojio natrijum, kalijum i kalcijum u elementarnom obliku.

1830. Umro je južnoamerički revolucionar, vojskovođa i državnik Simon Bolivar. Vođa borbe za nezavisnost Južne Amerike od Španije, "El Libertador", nije uspio da ostvari svoje težnje da ujedini južnoameričke zemlje u jaku i nezavisnu državu. Oslobodio je Venecuelu, Ekvador, Panamu i Peru i bio je predsjednik Kolumbije i Bolivije koja je po njemu dobila ime. Optužen da je htio da se proglasi monarhom, povukao se s vlasti 1830. i ubrzo je umro.

1903. Obavljen je prvi let avionom sa ljudskom posadom, braća Rajt, Orvil i Vilbur, preletjeli su 280 metara za 59 sekundi.

1908. Nakon pobjede mladoturske revolucije, održana je prva sjednica parlamenta Otomanskog carstva.
1909. Umro je belgijski kralj Leopold II, koji je 1885. formirao Slobodnu državu Kongo, a 1908. je anektirao kao Belgijski Kongo. Naslijedio ga je nećak Albert I.

1939. U zalivu La Plata, kod Montevidea, u Drugom svetskom ratu potonuo je nemački bojni brod "Admiral Graf fon Špe", koji je prethodno bio oštećen u bici s britanskim krstaricama. Kapetan broda Hans Langsdorf je potom izvršio samoubistvo.

1948. U pokušaju da ponovo uspostavi vlast u Indoneziji, koja je 1945. proglasila nezavisnost, Holandija je napala Indoneziju, njene trupe su upale u glavni grad Džakartu i uhapsile predsjednika Sukarna i druge indonežanske lidere. Sporazumom u Hagu 1949. Holandija je priznala suverenitet Indonezije.

1965. Izašle su najobimnije novine - "Sunday New York Times" na 946 strana.

1973. Arapski ekstremisti ubili su 32 osobe na aerodromu u Rimu kada su bacili bombu na avion kompanije "Pan Ameriken" i iz mitraljeza izrešetali zgradu terminala.

1989. Prva epizoda crtane serije Simpsoni (The Simpsons) je emitovana na američkoj TV mreži FOX.

1989. U Rumunskim gradovima Temišvar i Arad izbile su demonstracije protiv diktatorskog režima Nikolaje Čaušeskua. Nemiri su se ubrzo proširili na cijelu zemlju. Vojska i politička policija Sekuritate u početku su se krvavo obračunavale sa demonstrantima. Poslije nekoliko dana vojska je stala na stranu naroda i svrgnula Čaušeskua sa vlasti. Njemu i njegovoj supruzi Eleni na brzinu je suđeno i strijeljani su u dvorištu jedne kasarne u Trgovištu.

1990. Na prvim demokratskim izborima u Haitiju za predsjednika je izabran populistički svještenik Žan Bertran Aristid.

1991. Savjet ministara EU usvajanjem nove Deklaracije o Jugoslaviji odlučio je da prizna nezavisnost svim jugoslovenskim republikama koje prihvate kriterijume za priznavanje novih država u istočnoj Evropi i SSSR-u.

1991. Najubjedljivija pobjeda u NBA ligi - Klivlend je porazio ekipu Majamija rezultatom 148:80.

1992. Skupština Republike Srpske na Palama izabrala je Radovana Karadžića za prvog predsjednika Republike.

1995. Vođa delegacije bosanskih Srba na mirovnim pregovorima u Dejtonu Slobodan Milošević odbio je da poslanicima Skupštine Republike Srpske podnese izvještaj o mirovnim pregovorima na kojim je postignut sporazum o okončanju bosanskog rata.

1996. Pobunjenici peruanskog ljevičarskog gerilskog pokreta "Tupak Amaru" zauzeli su japansku ambasadu u Limi, zaprijetivši da će pobiti 490 talaca ukoliko vlasti Perua ne oslobode iz zatvora 300 pripadnika njihovog pokreta. Tupak Amaru II je bio vođa ustanka kečua Indijanaca protiv Španaca koji je izbio u 1780. godine i bio je prvi veliki ustanak sa independističkim težnjama u Vicekraljevstvu Peruu. Rođen je u Tinti, u Peruu, 19. marta 1742, a pogubljen je u Kusku, 18. maja 1781. Iako je ustanak bio ugušen u krvi, Tupak je kasnije postao mitska figura u borbi Peruanaca za nezavisnost, kao i u pokretu za prava kečua domorodaca u Peruu.

1997. Minski centar UN objavio je da u Bosni i Hercegovini ima još 750.000 do milion nagaznih mina i da je tokom 1996. i 1997. od eksplozija mina povrijeđeno oko 1.000 ljudi, među kojima je veliki broj djece.

1999. Njemački, američki i istočnoevropski zvaničnici zaključili su istorijski sporazum o nadoknadi za prinudni rad za vrijeme nacističke Njemačke, 54 godine poslije Drugog svjetskog rata.

2000. U Ženevi je održana konferencija o novom programu zaštite prava glumaca i njihovog rada u filmskoj i TV industriji, muzičkim spotovima i na Internetu, kojoj su prisustvovali delegati iz oko 90 zemalja.

2001. Naoružani komandosi upali su u Nacionalnu palatu na Haitiju, u mjestu Port-o-Prens, ubivši dva policajca i dva prolaznika prije nego što je policija uspjela da zauzme zgradu.

2002. Skupština SR Jugoslavije ratifikovala je Dejtonski sporazum, potpisan 1995. kojim je okončan rat u Bosni.

2003. Francuska je zabranila isticanje religijskih obilježja (nošenje feredža, jevrejskih kapica, hrišćanskih krstova) u državnim školama.

2005. Evropska unija odobrila je Makedoniji status kandidata za članstvo u EU.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

18. decembar

1706. U rodnom Kotoru, umro Ivan Zano Bolica, vojni komandant i crnogorski gubernator. U narodnim pjesmama poznat je pod imenom Zane Grbičić, a pominje ga i Njegoš u Gorskom vijencu. Po nalogu mletačke vlasti, postao je prvi gubernator Boke Kotorske sa sjedištem na Cetinju. Poznata su njegova junaštva u komandovanju bokeljsko-crnogorskom vojskom protiv Sulejman paše 1692. godine.

1909. Francuska ratna flota uplovila je u barsku Luku. Bila je to prva strana flota koja je uplovila u slobodnu barsku luku. U dvorcu na Topolici kod Bara, knjaz Nikola primio je u posjetu francuskog admirala Pivea, zapovjednika ratne flote koja je tih dana uplovila u barsko pristanište. Bio je to prvi ulazak ratne flote jedne strane države u slobodno barsko pristanište, koje je sporazumom Velikih sila bilo otvoreno ratnim brodovima svih zemalja. U zdravici admiralu, knjaz je istakao: „Milo mi je što mogu zahvaliti vladi Francuske Republike na ukazanoj pažnji mojoj zemlji i meni odašiljanjem triju gordih ubojnih brodova čija me sama imena potsjećaju na uzvišeni patriotizam i književnu slavu Francuske, da me pozdrave u mojoj jubilarnoj godini”. Istog dana, knjaz je uputio pismo Armandu Folijeru, predsjedniku Francuske, ističući zadovoljstvo što ima priliku da pozdravi slavnu francusku trobojku.

1913. u Šipovici kod Bijelog Polja rođen Ćamil Sijarić crnogorski književnik, član Akademije nauka BiH i CANU. Završio je Pravni fakultet u Beogradu, a živio i radio u Sarajevu. Pripovjedač, romansijer, pjesnik. Poezijom se počeo baviti tokom studentskih dana, a nakon II svjetskog rata se orijentisao na prozu, objavljujući pripovijetke u časopisima širom Jugoslavije. Svojom prozom, u literaturu je uveo Sandžak, do tada malo poznati kraj i njegov svijet. Poznate su mu pripovijetke „Ram-Bulja” Zelen prsten na vodi, Sablja, roman Mojkovačka bitka, Konak, Carska vojska, Bihorci koji u sebi nosi osobenu aromu ambijenta u kome se žestoko sudaraju zaostalost i moderna vremena. U njegovim djelima došli su do izražaja osobenost stila i metoda, sa sugestivnom atmosferom i psihološkom prodornošću. Bio je redovni član Akademije nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine i redovni član Društva za nauku i umjetnost Crne Gore, od 1973. Prevođen je na albanski, bugarski, ruski i njemački jezik.Umro je 7. decembra 1989.

1918. Nakon što je početkom septembra data dozvola za otvaranje crnogorskog konzulata u Njujorku, vlada SAD dekretom je za počasnog konzula Kraljevine Crne Gore postavila Vilijama Frederika Diksa, američkog državljanina. Time je jasno stavljeno na znanje da odluke Podgoričke skupštine nijesu priznate. Diks je na tom položaju ostao do 21. januara 1921. kada su raskinuti svi diplomatski odnosi sa Crnom Gorom.

1993. osnovan Crnogorski Olimpijski Komitet. Centralna nacionalna sportska organizacija koja okuplja crnogorske sportske saveze olimpijskih sportova. U nju su udružena 32 republička sportska saveza, sa preko 750 registrovanih sportskih organizacija, u kojima povremeno ili stalno trenira ili se takmiči oko 35.000 sportista. COK svojim djelovanjem, između ostalog, brine o širenju olimpijskih načela i etičkih normi u sportu, doprinosi razvoju i afirmaciji olimpijskih i drugih sportova u Crnoj Gori i učestvuje u obezbjeđivanju uslova za pripremanje i nastup crnogorskih sportista na olimpijskim i drugim međunarodnim takmičenjima.

2006. Ministarstvo inostranih poslova Crne Gore je zvanično obaviješteno da je Sveta Stolica dala agreman za imenovanje Antuna Sbutege za izvanrednog i opunomoćenog ambasadora Republike Crne Gore pri Svetoj Stolici.

U svijetu:

1398. Tatarski vojskovođa Timur Lenk (Tamerlan) zauzeo je indijski grad Delhi.

1737. umro Antonio Stradivari, najpoznatiji graditelj violina i drugih gudačkih instrumenata svijetu. Napravio je oko 1.100 violina, viola i gitara, a do danas je sačuvano oko 500 violina, 12 viola i 50 violončela.

1786. Rođen je Karl Marija fon Veber, njemački kompozitor, tvorac njemačke romantične opere. Komponovao je i orkestarske kompozicije, horove, kamernu muziku, kantate i dr.

1796. "Baltimore Monitor" su prve američke novine koje su počele da izlaze i nedjeljom.

1865. Ratifikovanjem 13. amandmana ukinuto je ropstvo u Americi.

1879. Rođen je švajcarski slikar Paul Kle, koji je prvi u ekspresionističko slikarstvo unio irealni svijet i predstave iz podsvijesti i sna, anticipirajući time nadrealizam.

1903. Američko-panamskim ugovorom zona Panamskog kanala stavljena je pod kontrolu SAD, uz godišnju rentu.

1913. Rođen je njemački državnik Vili Brant, popularni gradonačelnik Berlina (1957-1966), kancelar Zapadne Njemačke (1969-1974), lider Socijaldemokratske stranke. Njegova "istočna politika sporazumijevanja" sa SSSR-om i drugim istočnoevropskim zemljama doprinijela je stabilizaciji prilika u Evropi, za šta je dobio Nobelovu nagradu za mir 1971. Svjetsko javno mnjenje zadivio je 1970, kada je kleknuo pred spomenikom žrtvama nacizma u Varšavi i zamolio za oproštaj u ime njemačkog naroda. Zbog špijunske afere, u kojoj je otkriveno da je njegov blizak saradnik istočnonjemački špijun, podnio je 1974. ostavku na mjesto saveznog kancelara.

1916. Pobedom Francuza završena je desetomjesečna bitka kod Verdena u Prvom svjetskom ratu, u kojoj su obje strane imale ogromne gubitke. Poginulo je 543.000 Francuza i 434.000 Njemaca.

1935. Edvard Beneš izabran je za predsjednika Čehoslovačke, četiri dana poslije ostavke prvog šefa te države Tomaša Masarika.

1940. Vođa nacističke Njemačke Adolf Hitler naredio je u Drugom svjetskom ratu generalštabu njemačke armije da pripremi invaziju na Rusiju prema tajnom planu pod šifrom "Operacija Barbarosa".

1956. Japan je primljen u Organizaciju Ujedinjenih nacija.

1961. Igrač Filadelfije, Vil Čembrlen, postigao je u utakmici protiva Los Anđelesa rekordnih 78 poena.

1963. Rođen Bred Pit (William Bradley "Brad" Pitt), američki filmski glumac, producent i aktivista. Postao je slavan sredinom 90-tih. Od filmova najznačajnije uloge: „Intervju s vampirom" , „Legenda o padu", „Sedam", „Dvanaest majmuna (Zlatni globus za najboljeg sporednog glumca), „Spavači", „Sedam godina na Tibetu", „Upoznajte Džoa Bleka" , „Okeanovih jedanaest", „Troja"...

1964. Prvi put je prikazan crtać o Pink Panteru.

1969. U Velikoj Britaniji je u pravnom sistemu ukinuta mogućnost smrtne kazne.

1970. U Italiji je stupio na snagu zakon o razvodu braka, uprkos protivljenju Rimokatoličke crkve.

1972. SAD su u Vijetnamskom ratu počele masovno bombardovanje glavnog grada Hanoja, koje je trajalo neprekidno 12 dana i noći.

1979. Stenli Beret je 'probio zvučni zid' na zemlji, vozeći automobil na raketni pogon brzinom većom od 1000 km/h (739.6mp/h) na pisti u Kaliforniji.

1999. Predsjednica Šri Lanke Čandrika Kumaratunga povrijeđena je u eksploziji bombe, u kojoj je poginulo 33 i ranjeno 137 ljudi. Vlasti u Kolombu optužile su tamilske separatiste za podmetanje bombe.

2000. U Briselu su obnovljeni pregovori o sukcesiji bivše SFR Jugoslavije, nakon što su nove jugoslovenske vlasti odustale od stava da je SR Jugoslavija jedini nasljednik bivše države, koji je tvrdo zastupao bivši predsjednik SRJ Slobodan Milošević. Pregovori su uspješno završeni u maju 2001.

2001. U Parizu je u 75. godini umro Žilber Beko, jedan od najuspješnijih francuskih šansonjera u drugoj polovini 20. vijeka.

2003. Skupština Kosova usvojila je u načelu Zakon o saradnji sa Tribunalom u Hagu.

2003. Haški tribunal osudio je bosanskog Srbina Dragana Nikolića, zvanog Jenki, na 23 godine zatvora. On je priznao krivicu za ratne zločine počinjene nad muslimanskim zarobljenicima u logoru Sušica kod Vlasenice, čiji je komandant bio u ljeto 1992.


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

19. decembar 1944.
Dan oslobodjenja Podgorice


Na današnji dan, Podgorica je oslobođena od fašističkog okupatora. Grad stradao kao malo koji u Evropi, bio je bombardovan 72 puta i gotovo sravnjen sa zemljom.

Život u pećinama Cijevne

Strašno je i tužno svjedočiti o događajima koji su se zbili tog 5. maja 1944. godine, kada su saveznički avioni sručili tone bombi na Podgoricu. Sve je trajalo, u više navrata toga dana, oko jedan sat.

Stradao je najviše strogi centar grada-Nova Varoš, kao i dio Stare Varoši uz rijeku Ribnicu. Nastala je opšta panika, čitav grad je bio na nogama, i staro i mlado. Svi su panično žurili prema centru da spase zatrpane u ruševinama, što je trajalo do kasno u noć. Iz tog pakla je trebalo što prije izaći, naći neki izlaz, kako zbog porušenih kuća za stanovanje, tako i očekivanja nastavka bombardovanja.

Mnoge porodice su se smjestile u pećinama Ribnice i Morače, a druge su se uputile u pravcu okolnih sela. Najviše njih se uputilo u pravcu Zete i Tuzi. Neki i prema Kućama Rakića i smjestile se kod poznanika, mještana: Pavla Vukanovića, Dragutina, Ilije i Bogića Popovića. To su bile porodice: Ičević, Hajduković, Prelević i Brajović, dok su druge našle smještaj nizvodno, uz Cijevnu, u kuće Ujkića.

Dane smo provodili u pećinama rijeke Cijevne, a noći smo bivali u kućama, sve do druge polovine avgusta, a onda je nastupilo zatišje. Vratili smo se u Podgoricu, ali ne za dugo, jer su poslije deset dana počela bombardovanja "trojke" i "šestorke", tako da smo ponovo napustili grad. Mi i još neke porodice uputili smo se prema Gornjoj i Donjoj Zeti, a naša porodica našla je smještaj u kući Malja Baletića, selo Srpska. O tom uglednom domaćinu imamo samo riječi hvale. Za njegovo bezgranično gostoprimstvo, ne samo prema nama, već i prema svakom ko se našao u nevolji.

Uz sve ovo treba napomenuti da je čitava Zeta, kako se govorilo, za vrijeme rata bila sirotinjska majka, jer su mnogi ostali u životu-preživjeli, blagodareći njima. U većini domaćinstava bilo je više porodica izbjeglica. U vrijeme našeg boravka u Srpskoj, bili su česti upadi vasojevićkih i nikšićkih četnika, od kojih se nijesu mogli odbraniti, odnoseći sve što im se svidjelo. Slično su se ponašali i u drugim selima Zete.

Bližio se kraj takvom stanju i ponašanju tih okupatorskih slugu, koji su sve podredili svojim mračnim ciljevima, misleći da će rat još dugo trajati. U decembru 1944. stegla ciča zima, sjeverac nosi sve pred sobom. Upadi partizanskih trojki bili su vjesnici da je došao kraj narodnim patnjama, da je blizu sloboda, tome smo se svi radovali, istina sem onih koji su bili u službi okupatora.

Kuća Malja Baletića dominirala je selom. Iz nje su se mogla vidjeti sela Gornje Zete- Mahala, Mitrovići i Ljajkovići, a posebno most na rijeci Cijevi. Noću se čuo žagor i dozivanje u koloni koja je odstupala prema Podgorici. Preko dana smo u koloni-odstupnici primijetili dijelove motorizovane njemačke jedinice, a iza njih pješke odstupali su četnici.
Strašan je bio metež tada, zastrašivanje naroda, sve odrasle muškarce su mobilisali, kako mještane tako i mladiće izbjeglice, bez pogovora uključivali u kolonu.

Partizanske jedinice tih decembarskih dana nadirale su iz pravca Donje Zete do blizu mosta na Cijevni. Tu borbu - prepucavanjem sa jedne i druge strane, mogli smo posmatrati iznad sela Srpske, gdje nam je bilo bezbjedno.

Odjednom je odjeknula snažna eksplozija. Njemci su digli most u vazduh. Tada smo ispratili pogledom i posljednju odstupnicu njemačke jedinice. Već drugi- treći dan dobili smo vijest da je Podgorica 19. decembra oslobođena. Kroz selo su ušli partizani.

Nakon nekoliko dana odlučili smo da se vratimo svojoj kući u Podgoricu. I ostale porodice, iz drugih sela Zete, hitali su svojim kućama. I dalje su se mogli čuti odjeci borbe iz pravca Bjelopavlića. U tom pravcu su odstupali Njemci i domaći izdajnici.

U oslobođenoj Podgorici dočekao nas je stravičan prizor. Kad smo stigli kući, počela su pitanja o poginulim i ranjenim sugrađanima, o porušenim kućama u gradu, a posebno u našoj Pravoj kiš-mahali. U okruženju kuće bila su zgarišta bivših kuća Marka Ičevića, Miloša Rajkovića, Anta i Andrije Mrčarice. Na našoj kući bilo je neznatno oštećenje krova, što nije smetalo da se odmah uselimo.Tako smo konačno dočekali oslobođenje Podgorice.


Milan-Mišo Brajović

(Sjecanje na oslobodjenje Podgorice, postavio Hari Krisna.)

[zvoncica]

19. decembar

U Crnoj Gori:

1819. Ruski car Aleksandar povoljno je odgovorio Trebješanima - Nikšićima na ultimativni zahtjev da im prizna plemićko dostojanstvo. U Gramati ruskog cara, između ostalog, piše: "Uvažavajući da je rod ovih ljudi - Nikšići, u svim vremenima činio Rusiji velike usluge, od prolijevanja krvi za nju i žrtvovanja svoga bogatstva, Državni savjet je mišljenja da im zbog toga i zbog osobite blagonaklonosti ruskih careva prema njima, treba priznati plemićko dostojanstvo".

1856. rodjen je Aleksandar Divajn, novinar, publicista i prosvjetni radnik, u periodu 1916–23. jedan od najdosljednijih branilaca interesa Crne Gore u anglosaksonskom svijetu. Rođen je u Mančesteru, u bogatoj engleskoj porodici. Nakon sticanja visokog obrazovanja, bio je vlasnik i direktor škole u Vinčesteru. Osnovao je mnoge klubove za vaspitanje maloljetnika i brojna dobrotvorna društva. Zbog bliskosti sa crnogorskim krugovima u emigraciji, mnogi su ga smatrali neslužbenim crnogorskim diplomatskim predstavnikom u Velikoj Britaniji. Nastojao je da britanska vlada izmijeni svoj negativan odnos prema Crnoj Gori i njenoj vladi u završnici I svjetskog rata. Prikupljao je priloge za izbjeglice, zarobljene i internirane Crnogorce, i u Londonu inicirao osnivanje Crnogorskog potpornog udruženja. Cjelokupnu aktivnost finansirao je sopstvenim sredstvima. Napisao je veliki broj članaka, memoranduma, protesta, pisama, kao i knjiga i brošura političko-istorijskog sadržaja o Crnoj Gori. Umro je 26. XII 1931.

1900. U manastirskoj crkvi na Cetinju svečano je kralju Nikoli priznata titula "Kraljevsko visočanstvo". Sa tim su se složili svi evropski dvorovi osim Srbije, koja je to smatrala isključivim pravom srbijanskih kraljeva. Srpski zvaničnici su i ovo doživjeli kao jačanje crnogorske državnosti.

1905. na Nikoljdanskoj skupštini Crna Gora je dobila prvi oktroisani Ustav i postala ustavna ali ne i posve parlamentarna monarhija. U 222 člana Ustavom su prepisani: organizacija državne vlasti oblik vladavine, državni simboli, vjeroispovijest, izbor činovnika, vojna služba, građanska prava. Centralni organi vlasti bili su knjaz, narodna skupština, Vlada, Državni savjet, sudovi. Vlada nije zavisila od Skupštine nego od knjaza. Iako je sud kao institucija bio nezavistan, prvi crnogorski Ustav knjazu je ostavio neograničenu vlast. Njegov značaj bio je u tome što je započeo ustavni život u Crnoj Gori jer su parlament i građanske slobode ubrzali liberalni pokret. Za prvog predsjednika Ustavne vlade izabran je Lazar Mijušković koji je odmah raspustio Ustavotvornu i obrazovao Narodnu skupštinu.

1912. Rođen Veljko Kovačević, pisac, scenarista, dopisni član CANU, narodni heroj. Iz rodnog Grahova otišao je na Cetinje i 1937. završio učiteljsku školu, a potom upisao studije filozofije u Zagrebu, prekinuvši ih zbog učešća u španskom građanskom ratu. Uspio je da pobjegne iz francuskog logora i da se vrati u Zagreb. Početkom II svjetskog rata učestvovao je u organizaciji ustanka u Hrvatskom primorju i Gorskom Kotaru. Obavljao je rukovodeće vojne i političke funkcije. Napisao je nekoliko djela o događajima iz španskog građanskog i II svjetskog rata i sarađivao na izradi scenarija za filmove: „Neretva”, „Sutjeska” i „Užička Republika”. Umro je 24. maja 1994.

1919. Rođen Danilo Jauković , Narodni heroj, vojni istoričar, prekaljeni borac NOR-a, čija je ratna biografija prepuna izuzetno uzbudljivih stranica. Tri puta je ranjavan: prilikom napada na Pljevlja u decembru 1941, potom 1943, kada je zadobio pet teških rana po nogama, i 20. septembra 1944, kada je u napadu na Prijepolje ranjen u glavu i desnu ruku. Poslije rata nalazio se na visokim vojnim i političkim dužnostima. Objavio je veći broj naučnih i publicističkih radova iz istorije NOB-a. Umro je 9. jula 1977.

1944. Podgorica oslobođena od fašističkog okupatora. Između dva svjetska rata Podgorica je imala oko 15.000 stanovnika, ali je nakon rata brojka svedena na manje od pet, jer je grad stradao kao malo koji u Evropi: bio je bombardovan 72 puta i gotovo sravnjen sa zemljom. U ovom području naselja su postojala još u preistorijsko doba.
Najstariji ostaci materijalne kulture su iz mlađeg kamenog doba. U ilirskom razdoblju, na području zetsko-bjelopavlićke ravnice živjela su dva ilirska plemena, Labeati i Dokleati, koji su bili nastanjeni u dolini rijeke Zete. Dokleati su bilježili brz ekonomski uspon, a svoje naselje, Duklja, imali su na 3 kilometra sjeverozapadno od današnje Podgorice. Počev od petog vijeka ovdje se bilježe značajne promjene koje dovode do nastanka naselja Ribnica. Ime Podgorica prvi put se pominje 1326. godine, a turskom okupacijom 1474. prekinut je njen razvoj. Podgorica je pripojena Crnoj Gori na Berlinskom kongresu 1878. godine. Ime Titograd dobija 13. jula 1946. godine i postaje glavni grad Republike. Ime Podgorica vraćeno je 2. aprila 1992. godine.

1951. Održana proslava povodom sedme godišnjice oslobođenja Titograda. Pobjeda je izvijestila je je bilo vatrometa, svečana akademija i narodno veselje. Na velikom mitingu govorio je Savo Brković, član Politbiroa CKKP Crne Gore. Odbornik Periša Vujošević predložio je za počasne građane Titograda druga Tita, Milovana Đilasa i Mošu Pijade. Pošto je prijedlog oduševljeno prihvaćen, počasnim članovima upućena su pozdravna pisma.

1974. Osnovan Klinički centar Crne Gore.

2003. U Podgorici otkriven spomenik Vasilisu Mavromunjosu (Mavromunjo=Crna Gora, na grčkom), Vasu Brajoviću iz Bjelopavlića, koji se borio u Grčkom ustanku protiv Turaka 1829. godine. Grčka ga je proglasila narodnim herojem.

2005. U Podgorici otkriven spomenik Knjazu i Kralju Nikoli I, za 58 godina vladaru i Gospodaru Crne Gore, sedmom po redu dinastu iz besmrtne crnogorske kuće, Petrović- Njegoš.

2006. U Bukureštu potpisan sporazum o proširenju srednjoevropske zone slobodne trgovine (CEFTA) kojem je pristupila i Crna Gora.

2008. Svečano otven Moskovski most koji je izgrađen na mjestu starog pješačkog mosta i povezuje Hercegovačku ulicu sa spomenikom ruskog pjesnika, kantautora i boema Vladimira Visockog na desnoj obali Morače. Novi pješački most, dug 105 metara, vrijedan 2,2 miliona eura, poklon je glavnog grada Rusije.

2009. Građanima Crne Gore ukinute potrebne vize za putovanja u zemlje Šengen zone, odnosno najveći broj država Evropske unije, osim Velike Britanije i Irske.


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

19. decembar

U svijetu se na današnji dan dogodilo:

1154. Na engleski prijesto je došao Henri II, prvi vladar dinastije Plantagenet. Učvrstio je kraljevsku vlast i ograničio vlasti barona i sudsku vlast crkve, zbog čega je došao u sukob sa kanterberijskim nadbiskupom Tomasom Beketom, koji je po njegovom nalogu ubijen 1170. Započeo je osvajanje Irske 1171.

1741. Umro je ruski pomorac i istraživač danskog porijekla Vitus Bering, na dotad nepoznatom ostrvu koje je kasnije dobilo njegovo ime. Iste godine u avgustu Bering je otkrio poluostrvo Aljasku. Po njemu je sjeverni dio Tihog okeana nazvan Beringovo more, kao i prolaz koji spaja Sjeverno more s Tihim okeanom.

1793. General Napoleon Bonaparta dobio je prvu značajnu bitku kada je od Engleza preuzeo Tulon.

1842. SAD su priznale nezavisnost Havaja, ali američki uticaj ostao je dominantan. Havajska ostrva su anektirana 1898, a 31. avgusta 1959. postala su 50. država SAD.

1848. Umrla je književnica Emili Bronte, od tuberkuloze, u 30. godini života.

1851. Umro je engleski slikar Džozef Malord Vilijam Tarner, jedan od najvećih pejzažista u istoriji slikarstva. Tarnerov slikarski postupak oslobođen akademizma i njegovo otkriće pune svjetlosti i čiste boje značajno su uticali na francuske impresioniste i poentiliste.

1902. Rođen je glumac Ralf Ričardson, jedna od najznačajnijih ličnosti engleskog pozorišta. S jednako velikim uspjehom tumačio je uloge u Šekspirovim i modernim dramama, u komedijama i tagedijama, a proslavio se i na filmu ("Ričard III", "Naš čovjek u Havani", "Dr Živago", "Kartum", "Ana Karenjina").

1906. Rođen je ruski državnik Leonid Iljič Brežnjev, predsjednik Prezidijuma Vrhovnog sovjeta SSSR-a od 1960, a nakon smjenjivanja Nikite Hruščova 1964. generalni sekretar Komunističke partije SSSR-a i glavni protagonist sovjetske unutrašnje i spoljne politike do smrti 1982.

1915. Rodjena je u Parizu popularna francuska pevačica i filmska glumica, Edit Pjaf, pod pravim imenom Édith Giovanna Gassion. Francuska publika ju je obožavala, pretvorivši je u jedan od francuskih simbola. Zbog svog glasa i visine, zvali su je 'mali vrabac' (francuski: 'piaf').

1921. Rođen Blaže Koneski, makedonski pjesnik, prozaist, književni kritičar, prevodilac. Utemeljivač i jedan od kodifikatora makedonskog književnog jezika.Prvi je preveo Gorski vijenac na makedonski jezik.

1941. Poslije neuspjele ofanzive na Moskvu u Drugom svjetskom ratu, Adolf Hitler je smijenio komandanta njemačkih kopnenih trupa feldmaršala Valtera fon Brauhiča i lično preuzeo komandu nad armijom.

1946. U Indokini je izbio rat između vojske pod vođstvom Ho Ši Mina i francuskih kolonijalnih trupa.

1950. Savjet NATO-a imenovao je američkog generala Dvajta Ajzenhauera vrhovnim komandantom snaga NATO-a u Evropi. Ajzenhauer je bio jedan od najznačajnijih savezničkih komandanata u Drugom svjetskom ratu i predsjednik SAD 1952. i 1956.

1957. Uvedena je putnička avionska linija London-Moskva.

1958. Predsjednik SAD, Ajzenhauer, uputio je, prvi put u svijetu, božične čestitke preko satelita.

1965. Sa 54,5 procenata glasova birača Šarl de Gol je pobijedio na predsjedničkim izborima u Francuskoj Fransoa Miterana.

1972. Južnokorejski tanker "Južna zvijezda" ispustio je više odsto hiljada tona nafte pored Omana.

1972. Kapsula vasionskog broda "Apolo 17" spustila se u Tihi okean. Time je okončan američki program "Apolo" letova na Mjesec sa ljudskom posadom.

1984. Britanski i kineski premijeri Margaret Tačer i Džao Cijang potpisali su u Pekingu sporazum prema kojem Hongkong od 1. jula 1997, poslije 99 godina britanske uprave, prelazi pod suverenitet Kine.

1987. Gari Kasparov je postao svjetski prvak u šahu.

1991. Tzv. Republika Srpska Krajina proglasila je Knin za glavni grad, a Milan Babić, dotadašnji predsjednik vlade, preuzeo je funkciju predsjednika Republike. Time su ujedinjene dvije teritorijalno nepovezane jedinice u Hrvatskoj pod kontrolom Srba - Krajina i Srpska oblast Slavonija, Baranja i Zapadni Srem. RSK je prestala da postoji u avgustu 1995, kada su hrvatske snage zauzele te teritorije, a oko 250.000 Srba izbjeglo je u Bosnu i SR Jugoslaviju.

1995. Prvi vojnici iz Rusije stigli su u Bosnu gdje će seuključiti u misiju očuvanja mira (IFOR), koja je po odluci Savjeta bezbjednosti UN povjerena snagama NATO-a.

1996. Umro je Marčelo Mastrojani, zvijezda italijanske kinematografije ("Djevojke sa Španskog trga", "Sladak život", "Osam i po", "Privatan život", Leo posljednji").

2001. U socijalnim nemirima koji su zahvatili Argentinu na hiljade ljudi širom zemlje opljačkalo je oko 100 samoposluga. Protesti u kojima je poginulo više od 20, a ranjeno preko 100 ljudi, izbili su kada je vlada najavila da će uvesti strožije ekonomske mjere kako bi otplatila strani dug od 132 milijarde dolara.

2002. Hrvatska vlada usvojila je Rezoluciju o pristupanju EU.

2002. Slovenija je dobila novu vladu čiji je premijer Anton Rop.

2003. U Zagrebu je umro profesor Ekonomskog fakulteta i poznati hrvatski ekonomista Branko Horvat (76).

2003. Predsjednik Libije Moamer Gadafi prihvatio je da njegova zemlja odustane od programa za razvoj oružja za masovne uništenje i pristao na poštovanje Sporazuma o neširenju nuklearnog naoružanja.

2004. Umrla je slavna italijanska operska pjevačica RenataTebaldi (83), za koju je čuveni dirigent Arturo Toskanini rekao da ima "glas anđela".

2005. U Avganistanu je konstituisan parlament, po prvi put,nakon više od 30 godina i poslije desetina godina krvoprolića.

2006. Umro je Džo Barbera, član čuvenog animatorskog dvojca Hana-Barbera, koji je stvorio neke od najpoznatijih likova crtanih filmova poput "Tom i Džeri", "Medvjed Jogi", "Porodica Kremenko" i "Skubi du". Prve legendarne epizode o mišu i mački koji se nadmudruju osvojile su sedam Oskara. Barbera i Vilijam Hana udružili su se 30-ih godina prošlog vijeka dok su radili za Metro Goldvin Majer (MGM).


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

20. decembar

1309. nadjen je najstariji dokumenat u Kotorskom arhivu. Pisao ga je Petar Vitin, zakleti notar kotorske komune. Iako je dokumenat veoma oštećen, ipak se jasno vidi da se radi o pravnom poslu, odnosno kupoprodajnom ugovoru.

1834. u Cavtatu je rođen Valtazar Bogišić, pravni pisac, prvi crnogorski ministar pravde, autor Opšteg imovnog zakonika Knjaževine Crne Gore. Prava je studirao u više evropskih gradova, a doktorirao je filozofiju i prava. Bio je profesor prava u Kijevu i Odesi, a crnogorski ministar pravde od 1883-99. Najviši dio svog naučnog rada posvetio je proučavanju narodnih, naročito jugoslovenskih shvatanja, običaja i ustanova. Pored "Opšteg imovnog zakonika Knjaževine Crne Gore" napisao je i Pravne običaje kod Slovena, Pisane zakone na slovenskom jugu... i veliki broj rasprava na francuskom i njemačkom jeziku. Bio je jedan od najvećih bibliografa na slovenskom jugu - oko 18 hiljada njegovih svezaka danas se čuvaju u arhivu u Cavtatu. Slavu mu je donio Opšti imovni zakonik Knjaževine Crne Gore koji je, kao primjer regulisanja imovinskog prava, preveden na više jezika.

1933. U Denveru je umro Vasilije Vaso Cukovic iz Risna. Jedan od najbogatijih gradjana Denvera, 1920. godine osnovao je fond za skolovanje siromasne djece iz Crne Gore, finansirao gradnju puteva, skola, a od njegove zaostavstine izgradjena je i bolnica u Risnu koja nosi njegovo ime.

1947. Donošenjem Uredbe o formiranju Hidrometerološke službe u Crnoj Gori, od strane Vlade NRCG, počeo je rad Hidrometerološkog zavoda, kao državnog organa pri Vladi RCG. Dotadašnje padavinske, pomorske meteorološke, klimatološke, sinoptičke, agrometeorološke i hidrološke stanice, koje su se nalazile do tada pod nadzorom i u sastavu Vojske, prelaze u nadležnost Hidrometerološkog zavoda. Prva sistematska mjerenja u slobodnoj Crnoj Gori počela su 1. septembra 1882. godine, u Podgorici, koju je organizovao dr Petar Miljanić. To su bila mjerenja osnovnih klimatskih elemenata - temperature vazduha, padavina, vlažnosti vazduha, vazdušnog pritiska i pravca vjetra. U isto vrijeme, tokom 1882. godine, otpočela su meteorološka mjerenja, za potrebe pomorstva u Baru i Ulcinju, da bi se, od 1887. godine, počelo sa mjerenjima u Cetinju i Nikšiću, a kasnije i u ostalim gradskim naseljima Knjaževine Crne Gore.

1974. umro je jedan od najvecih umjetnika Crne Gore, Risto Stijovic, poznati crnogorski vajar, rođen 20. oktobra 1894. Školovanje je započeo kod uglednog vajara Đorđa Jovanovića. Stijović, čiji je talenat uočio i Meštrović, 1922. otišao je u Pariz, gdje je boravio do 1928, ostvarujući stalni umjetnički uspon. Tokom 60 godina plodnog djelovanja, Stijović je isklesao u drvetu, mramoru, gipsu i izlio u bronzi stotine figura, čitav jedan svijet. Bio je originalan po svome vajanju životinja, najznačajniji po fino stilizovanim ženskim aktovima u drvetu, koje odlikuje jedinstvo volumena i mase, zbijenost i zatvorenost forme. Za obimno i vrijedno stvaralaštvo dobio je niz priznanja.

1992. Prijevremeni izbori - Na parlamentarnim i predsjedničkim izborima učestvovalo je 19 političkih partija i udruženja građana, a za mjesto predsjednika Crne Gore devet kandidata. Od 951 kandidata, za republički parlament birano ih je 85. Po proporcionalnom izbornom modelu glasalo se ne za pojedince već za stranačke liste. Najviše mandata osvojila je DPS (46). Slijede: Narodna stranka (14), LSCG (13), SRS (8 i SDPR (4). Prvi krug izbora za predsjednika Republike, u kom su najviše glasova osvojili Momir Bulatović, Branko Kostić, Slavko Perović i Novak Kilibarda, nije dao konačnog pobjednika. U drugom, najviše glasova dobio je Momir Bulatović.

1996. osnovan Centar za ekotoksikoloska istrazivanja - Javna ustanova formirana u cilju vršenja kontrole kvaliteta životne sredine za potrebe Crne Gore. Kao referentna ustanova za kontrolu hrane i drugih proizvoda i dijagnostiku toksikanata, ovlašćena je za kontrolu kvaliteta i zdravstvene ispravnosti životnih namirnica. Savremeno je opremljena za rad, u laboratorijskim uslovima i na terenu.

u svijetu:

1582. U Francuskoj je prihvaćen Gregorijanski kalendar.

1795. Rođen je njemački istoričar Leopold fon Ranke, osnivač moderne građanske istoriografije.

1912. U Londonu je počela mirovna konferencija Turske i balkanskih zemalja, poslije pobjede balkanskih saveznika i osvajanja gotovo svih turskih posjeda u Evropi. Konferencija je završena potpisivanjem Londonskog mirovnog ugovora 30. maja 1913, kojim se Turska odrekla evropskih provincija do linije Enos-Midija, ali su sukobi među balkanskim saveznicima oko razgraničenja vodili u novi rat.

1917. Osnovana prva sovjetska tajna policija, pod nazivom Čeka.

1918. Formirana je prva vlada Kraljevine SHS. Na njenom čelu bio je Stojan M. Protić, prvak srpske Narodne radikalne stranke a potpredsjednik dr Anton Korošec, lider Slovenačke ljudske stranke. Do 1941. u Jugoslaviji je formirano 39 vlada sa 819 ministara. Na njihovom čelu bili su uglavnom Radikali, a jedina vlada na čijem čelu nije bio Srbin bila je vlada dr Antona Korošeca koja je imala mandat od 27. jula 1928. do 6. januara 1929. g. U svih 39 vlada CG je imala samo pet ministara od ukupno 819 njih.

1937. Umro je njemački general Erih Ludendorf, jedan od ključnih njemačkih komandanata u Prvom svjetskom ratu.

1945. Karl Rener je izabran za prvog predsjednika austrijske Druge republike.

1960. Osnovan je Front nacionalnog oslobođenja Južnog Vijetnama, komunističko političko krilo antiameričkih gerilskih snaga Vijetkong.

1968. Umro je američki pisac Džon Stajnbek, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1962. ("Plodovi gnijeva" "Zima našeg nezadovoljstva", "Istočno od raja").

1970. Pod pritiskom radničkih nemira i štrajkova, ostavku je podnio šef vladajuće Poljske Ujedinjene radničke partije (komunisti) Vladislav Gomulka. Naslijedio ga je Edvard Gjerek.

1971. Predsjednik Pakistana Aga Mohamed Jahja Kan podnio je ostavku poslije poraza pakistanskih trupa u ratu s Indijom u Istočnom Pakistanu (Bangladeš) i predao je vlast Zulfikaru Ali Butu.

1973. U Madridu je ubijen španski premijer i blizak saradnik generala Franka, Luis Karero Blanko, u eksploziji bombe aktivirane kad je naišao njegov automobil.

1982. U 95. godini umro je Artur Rubinštajn, američki pijanista poljskog porijekla, jedan od najčuvenijih u 20. vijeku, posebno poznat po interpretacijama Šopena i novije španske klavirske muzike.

1986. U najvećim demonstracijama od početka Kulturne revolucije u Kini, preko 30.000 studenata protestovalo je u Šangaju tražeći demokratske slobode.

1987. U najtežoj mirnodopskoj nesreći na moru, sudar filipinskog feribota "Dona Paz" i jednog tankera preživjelo je samo 11 od 4.397 putnika i članova posade feribota.

1989. SAD su počele invaziju Paname s 12.000 vojnika, radi zbacivanja bivšeg američkog štićenika, premijera Manuela Antonija Norijege.

1990. Šef sovjetske diplomatije Eduard Ševardnadze, ključna ličnost sovjetskih reformi koje su dovele do okončanja Hladnog rata, podnio je ostavku upozorivši parlament na opasnost uspostavljanja diktatorskog poretka u zemlji.

1991. Predsjednik reformske vlade SFR Jugoslavije Ante Marković podnio je ostavku, zbog opstrukcije reformskog programa savezne vlade koju su sprovodili republički politički lideri. Marković nije želio da prihvati savezni budžet koji je nazvao "ratnim budžetom". Nakon njegove ostavke reforme su zaustavljene, a Jugoslavija se ubrzo raspala u krvavom ratu.

1992. Za predsjednika Srbije, od sedam kandidata, najviše glasova dobio je Slobodan Milošević, koji je izabran u prvom krugu.

1995. U skladu sa Dejtonskim sporazumom, međunarodne snage IFOR preuzele su od Ujedinjenih nacija sprovođenje mira u BiH.

1995. Američki avion "boing 757" sa 164 putnika i člana posade, koji je letio od Majamija ka kolumbijskom gradu Kali, srušio se u planinama jugozapadne Kolumbije. Nesreću je preživjelo četvoro ljudi i jedan pas.

1996. U Beograd je doputovala komisija OEBS-a na čelu sa bivšim španskim premijerom Felipeom Gonzalesom da ispita regularnost lokalnih izbora u Srbiji, nakon što je, pod pritiskom inostrane javnosti i svakodnevnih protesta širom Srbije, predsjednik Slobodan Milošević bio prisiljen da prihvati arbitražu OEBS-a.

1998. Amerikanka nigerijskog porijekla Nkem Čukvu rodila je osmorke, što je bio prvi takav poznat slučaj. Najmanja beba umrla je sedam dana kasnije.

1999. Na osnovu optužnice Međunarodnog suda za ratne zločine, pripadnici mirovnih snaga u Bosni (SFOR) uhapsili su general-potpukovnika Vojske Republike Srpske Stanislava Galića, komandanta Sarajevsko-romanijskog korpusa od oktobra 1992.

1999. Portugal je vratio Makao Kini.

2001. Savjet bezbjednosti UN usvojio je rezoluciju o slanju "Međunarodnih bezbjednosnih snaga za pomoć Avganistanu" (ISAF) pod komandom Velike Britanije, kao podršku privremenoj antitalibanskoj vladi.

2001. U 95. godini umro je bivši predsjednik Senegala (1960-80) Leopold Sedar Sengor.

2002. U Njemačkoj je, na osnovu potjernice Interpola, uhapšena vlasnica propale piramidalne "Dafiment banke" Dafina Milanović i izručena Beogradu, gdje je optužena za pronevjeru oko 19 miliona njemačkih maraka.


Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

21. decembar

Jevreji od danas do 28. decembra slave praznik Hanuka ili Hag haurim, koji se slavi kao praznik slobode i svjetlosti. Hanuka se slavi u znak sjećanja na trogodišnji oslobodilački rat i oslobođenje Jerusalima 165. godine prije nove ere, kada je "ponovo upaljeno kandilo, a idoli izbačeni iz Hrama". Svečanost traje osam dana i za to vrijeme u jevrejskim porodicama se pali osmokraki svjećnjak, koji liči na menoru, sa osam glavnih i jednim pomoćnim krakom.

1821. Razlučivanje odgovornosti - Povodom sukoba koji su se često dešavali između crnogorskih plemena nastanjenih na teritoriji crnogorskog Vladikata sa onima na područjima koja su bila pod vlašću Austrije, vladika Petar I uputio je poslanicu zavađenim sunarodnicima, u namjeri da ih odvrati od daljih obračuna koji su remetili pogranični mir. Neposredan povod za vladičin apel bio je obračun Brčeljana iz Crmničke nahije sa Paštrovićima, u koji su bili upleteni i neki od stanovnika Riječke nahije iz Građana i Ljubotinja. Znajući da takvi akti nasilja mogu biti povod austrijskim vlastima da zatvore Crnogorcima pazare na Primorju, vladika je insistirao kod pomenutih plemena da se jasno odrede da li su pružali podršku inicijatorima sukoba sa crnogorske strane (Brčeljanima) ili to nijesu činili, kako bi u komunikaciji sa predstavnivcima austrijskih vlasti mogao u tom slučaju da ima precizan stav. Stoga je naglasio da bi radije bio za to da ćesarski guverner „jedno pleme neposlušno ćera, nego li da cijeli narod za zlodejstvo tog plemena gone”.

1905. na Cetinju je potpisan sporazum za izgradnju Barskog pristanista i zeljeznicke pruge do Skadra.
Sporazum o uslovima ostvarivanja koncesije za izgradnju i eksploataciju barskog pristaništa i željeznice od Bara do Skadarskog jezera potpisan je na Cetinju, između crnogorske vlade i Barskog društva (odnosno Italo-crnogorskog udruženja). Tim sporazumom dogovoreno je da barsko pristanište bude ustanovljeno kao slobodno, sa dodatnom slobodnom zonom, a da radovi na građenju željeznice počnu kada se Vlada i Društvo sporazumiju o trasi, te da Društvo ima pravo plovidbe po jezeru isključivo mehaničkim sredstvima, sa obavezom izgradnje pristupnih skela.

1918. formirana prva vlada SHS u kojoj je jedan ministar bio iz Crne Gore.

1918. U mjestima u okolini Cetinja počelo je organizovanje protivnika bezuslovnog ujedinjenja Crne Gore sa Srbijom, koji su namjeravali da se na Božić suprotstave sprovođenju odluka Velike podgoričke skupštine. Ne mireći se sa odlukom o prisajedinjenju Srbiji, koja je označila nacionalno i državno obezličenje Crne Gore u Kraljevini SHS, zelenaši i jedan broj pristalica i najistaknutijih saradnika kralja Nikole organizovali su se kako bi pokrenuli političku i vojnu akciju protiv nezavidnog ekonomskog položaja Crne Gore u Kraljevini i nasilja novih vlasti i srpske vojske nad brojnim građanima koji nijesu podržavali bezuslovno ujedinjenje. Komandantu srpskih trupa na Rijeci Crnojevića Marko Šoć sa Bajica uputio je pismo u kom su izneseni uslovi crnogorskih ustanika, protivnika odluka Podgoričke skupštine. U pismu je iznesena spremnost "crnogorskog naroda, onog koji poštuje svoje svetinje i svoju tradiciju, svoj barjak i svoja suverena prava da crnogorske varoši brani, i od vašeg nebratskog nasilja oslobodi", istaknuto je na kraju pisma. U borbama oko Cetinja i Nikšića tokom decembra poginulo je 29 boraca, a ubijeno 81 njih.

1927. Papa Pije XI dozvolio je javno i crkveno poštovanje blažene Ozane. Tako je nekadašnja crnogorska služavka u Kotoru, pa dominikanska trećoretkinja, postala prva južnoslovenska svetica u Rimokatoličkoj crkvi. Rođena 1493. godine u Relezima, u Lješanskoj nahiji, Katarina Kosić došla je u Kotor u svojoj 14. godini, bila najprije služavka u jednoj vlastelinskoj porodici, pa se posvetila redovničkom pozivu, prilazeći trećem redu Svetog Dominika. Položila je zavjete siromaštva, čistoće i poniznosti i promijenila ime u Ozana, na uspomenu blažene Ozane iz Mantove, koju je uzela za uzor.

1989. umro slikar Gojko Brkuljan, jedan od clanova likovne grupe Trojica. Rodjen je 6. januara 1923. u Niksicu.

u svijetu:

604. Saraceni su zauzeli Aleksandriju, dvije godine nakon početka invazije na Egipat.

1118. rođen Tomas Beket, kanterberijski nadbiskup od
1162. Zbog protivljenja namjeri kralja Henrija II da ograniči vlast crkve, kraljeve pristalice ubile su ga 1170. u Kenterberijskoj katedrali. Papa Aleksandar III proglasio ga je 1173. svecem.

1375. umro italijanski pisac i humanista Đovani Bokačo. Pisao je pjesme, romane i novele, a najpoznatije njegovo djelo "Dekameron" je remek djelo italijanske proze.

1781. Austrijski car Josif II priznao je Ediktom o toleranciji slobodu vjeroispovesti i oduzeo katoličkoj crkvi položaj državne crkve.

1804. rođen engleski državnik i pisac Bendžamin Dizraeli, osnivač i vođa konzervativaca, premijer (1868. i 1874-80), jedan od tvoraca britanskog imperijalizma.

1879. rođen Josif Visarionovič Džugašvili - Staljin, sovjetski državnik i političar. Poslije Lenjinove smrti 1924. godine, metodom "čistki" i montiranjem političkih procesa u političkom i partijskom vrhu eleminisao je sve ljude za koje je pretpostavljao da bi mogli da mu stanu na put. Sistemom terora, zatvora i koncentracionih logora upravljao je SSSR-om punih 29 godina izgradivši kult ličnosti.

1881. U Beogradu je osnovano Društvo novinara Srbije, jedno od najstarijih u Evropi. U Beogradu su tada izlazila 22 lista i časopisa. Predsjednik prvog Upravnog odbora Društva bio je pisac Laza Kostić, tada urednik "Srpske nezavisnosti".

1892. Rođena engleska književnica Cecily Isabel Fairfield, poznata kao Rebeka Vest koja je poslije boravka u Jugoslaviji 1937. i 1941. napisala opsežno putopisno-istorijsko djelo "Crno jagnje i sivi soko".

1917. rođen nemački pisac Hajnrih Teodor Bel dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1972, majstor kratke priče i najprevođeniji njemački pisac poslije Drugog svjetskog rata.

1937. U Holivudu održana premijera filma Volta Diznija "Snežana i sedam patuljaka", prvog cjelovečernjeg crtanog filma u filmskoj istoriji.

1940. umro američki pisac Frensis Skot Ficdžerald. Proslavio se već prvim djelima u kojima je opisao "godine džeza", a njegov roman "Veliki Getsbi" smatra se jednim od remek djela o "izgubljenoj generaciji".

1945. umro američki general Džordž Smit Paton poslije saobraćajne nesreće u Njemačkoj. U Drugom svjetskom ratu istakao se kao briljantan komandant oklopnih jedinica u bitkama u sjevernoj Africi, na Siciliji, u Ardenima. Posmrtno je objavljen njegov dnevnik "Rat kako sam ga ja vidio".

1948. U Irskoj je potpisan zakon o konstituisanju Irske Republike. Irska je 1949. proglasila punu nezavisnost od Velike Britanije i istupila je iz Komonvelta.

1958. General Šarl de Gol izabran je za prvog predsjednika Pete republike.

1967. Luis Vaškanski (Louis Washkansky), prvi čovjek kojem je presađeno tuđe srce, umro u južnoafričkom gradu Kejptaun 18 dana poslije operacije.

1972. Istočna i Zapadna Njemačka potpisale ugovor o dobrosusedskim odnosima i uspostavile diplomatske veze, formalno okončavši neprijateljstvo koje \je trajalo više od dvije decenije. Time je otvoren put i za međunarodno priznanje Istočne Njemačke.

1973. U Ženevi je otvorena prva mirovna konferencija posvećena Izraelu i njegovim arapskim susjedima. U radu konferencije učestovali su Jordan, Izrael, Egipat, SAD, SSSR i UN.

1979. U Velikoj Britaniji je potpisan mirovni ugovor kojim je okončan sedmogodišnji gerilski rat u Rodeziji i 15-godišnja pobuna protiv britanske krune.

1988. Avion američke kompanije "Pan Am" na liniji London-Njujork eksplodirao je iznad škotskog mjesta Lokerbi a u nesreći je poginulo svih 259 ljudi u "Boingu 747" i 11 na zemlji. Libija je kasnije optužena da je odgovorna za taj teroristički akt.

1990. Bas na njegov rodjendan albanska vlada naredila da se uklone sve statue Josifa Staljina i svi simboli koji nose njegovo ime.

1993. Predsednik Rusije Boris Jeljcin raspustio je Ministarstvo bezbjednosti (bivši KGB) jer ga nije blagovremeno upozorilo na opasan razvoj događaja u zemlji i zato što, kako je rekao, instituciju koja je decenijama zastrašivala građane, nije moguće reformisati.

1997. U drugom krugu predsedničkih izbora u Srbiji, na koje jeizašlo 50,98 odsto birača, pobijedio je sa 59,23 odsto glasova Milan Milutinović. Njegov rival Vojislav Šešelj dobio je 37,57 odsto glasova.

2001. Predsjednik Argentine Fernando de la Rua podnio ostavku, nakon žestokih sukoba demonstranata i policije u najvećim socijalnim nemirima u istoriji Argentine i nakon što je peronistička opozicija odbila da mu da podršku.

2002. umro Hoze Hiero, jedan od najcijenjenijih španskih pisaca, koji je 1988. dobio nagradu "Servantes", za knjigu "Njujork beleška" (Cuaderno de Nueva York).

2007. Grupa lopova upala u najveći muzej na tlu Latinske Amerike i ukrala djela Pabla Pikasa i brazilskog umjetnika Kandida Portinarija.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

22. decembar

1890. datiran je izvjestaj u Glasu Crnogorca u kom pise da Cetinjska citaonica ima 84 clana. Medju njima su bili i sinovi kralja Nikole.

1915. umro je Scepan Papic poznati hercegovacki junak koji je ucestvovao u bici na Vucjem Dolu, a kasnije i u oslobadjanju Niksica. Knjaz Danilo ga je odlikovao najvisim ordenima, a Kralj Nikola mu dodijelio titulu serdara.

1917. rodjen je Milovan Jovanović, profesor na Veterinarskom fakultetu u Beogradu i dopisni clan raznih Akademija nauke i umjetnosti. Istaknuti stručnjak iz oblasti veterinarskih nauka, redovni profesor Veterinarskog fakulteta u Beogradu, predsjednik Jugoslovenskog centra za primjenu nuklearne energije u poljoprivredi, redovni član SANU i dopisni član CANU. Doktorat iz veterinarskih nauka stekao je 1949. Usavršavao se na Pasterovom institutu i u Moskvi. Godine 1976. Organizacija ujedinjenih nacija imenovala ga je za eksperta, odgovornog za program pomoći koji je odobren Etiopiji. Po povratku u zemlju, izabran je za šefa Katedre za fiziologiju i biohemiju na Veterinarskom fakultetu u Beogradu. Objavio je oko 300 radova u domaćim i stranim časopisima, iz domena teorijskih i praktičnih problema ishrane domaćih životinja. Dobitnik je značajnih inostranih i domaćih priznanja. Objavio je preko 300 naucnih radova, a umro je 27. maja 1992. godine.

1918. Iz štaba sa Bajica, kapetan Krsto Zrnov Popović je u ime pobunjenika uputio pismo francuskom generalu Venelu, komandantu Jadranskih trupa na Cetinju, u kome se ističe: "odluke Podgoričke skupštine su protivustavne i protiv volje apsolutnog crnogorskog naroda i to je uzrok pobune naroda i opsade prijestonice, Rijeke Crnojevića, Nikšića, Podgorice i opšteg ustanka u Crnoj Gori". U pismu su data tri uslova da se izbjegne krvoproliće: "da Crna Gora uđe punopravna sa ostalijem pokrajinama u jednu veliku jugoslovensku državu bez ikakvih unutrašnjih političkih granica, da jedan narodni sud pronađe krivca za sve događaje koji su bacili ljagu na naše oružje i tek onda čista srca i vedra čela da pristupimo velikoj jugoslovenskoj zajednici, anuliranju skupštinske odluke u Podgorici i novim slobodnim izborima u Crnoj Gori".

1918. u Crnu Goru je dosao Andrija Radovic i ukinut je rad Crnogorskog Odbora - Nakon donošenja Odluka Podgoričke skupštine i povlačenja srpskog predstavnika sa Cetinja, prestao je da postoji Crnogorski odbor za narodno ujedinjenje, iniciran i finansiran od strane srpske vlade kako bi pripremio teren za prisajedinjenje Crne Gore Srbiji. Propagandne i druge slične poslove koje je vodio pomenuti Odbor preuzela su diplomatska predstavništva Kraljevine SHS. Uoči povratka iz Pariza na Cetinje, Andrija Radović, lider Odbora, naredio je da se spakuje štamparija lista „Ujedinjenje” koja se, kao vlasništvo Odbora, nalazila u Ženevi jer je prestala potreba popularisanja odluka Podgoričke skupštine u Crnoj Gori.

1941. Oformljena Prva Proleterska brigada - Na osnovu dan ranije donesene naredbe Vrhovnog štaba NOPOJ u Rudom, gradiću na Limu, okončano je konstituisanje prve operativne jedinice Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije, u čiji su sastav ušli, nakon Pljevaljske bitke, djelovi Crnogorskog partizanskog odreda formiranog za operacije u Sandžaku i partizanskih jedinica iz Srbije koje su se sa Vrhovnim štabom povukle sa tog područja i srele sa crnogorskim. Naredbom kojom je utvrđen njen bataljonski formacijski sastav, nazivi bataljona i raspored četa po bataljonima, bilo je naloženo da „formiranje brigade mora biti završeno do 22. 12. 1941. godine”. Za prvog komandanta brigade imenovan je Koča Popović, a za komesara Filip Kljajić.

1963. Članovi PSD Javorak iz Nikšića formirali su specijalnu ekipu za spasavanje unesrećenih i nevoljnih - Gorsku službu spasavanja - GSS. Obučavani su u Sloveniji nakon čega su polagali ispit za zvanje specijalca.

U svijetu:

1639. Rođen francuski pjesnik i dramski pisc Žan Rasin, istaknuti predstavnik klasicizma, koji je do savršenstva doveo francusku tragediju. Od 1667. bio je dvorski istoriograf Luja XIV ("Andromaha", "Fedra", "Britanikus", "Berenisa", "Mitridat", "Atalija").

1666. Umro italijanski slikar Gverčino, pripadnik bolonjske slikarske škole, vodeći barokni majstor. Posebno je poznat po kompoziciji "Aurora" rimskoj palati Kasino Ludovizi.

1790. Ruske trupe pod komandom Aleksandra Suvorova preuzele su od Turaka grad Ismail, važnu luku u delti Dunava.

1858. rođen Đakomo Pučini, italijanski kompozitor. Najpoznatije opere su Toska, Madam Baterflaj. Djevojka sa zapada, Turandot...

1880. Umrla engleska književnica Meri En Evans poznata kao Džordž Eliot, jedan od utemeljivača engleskog psihološko-socijalnog romana ("Sajlas Marner", "Mlin na Flosi").

1894. Francuski artiljerijski kapetan Alfred Drajfus osuđen na doživotnu robiju na osnovu lažne optužbe da je Njemcima prodavao vojne tajne i poslat u zatvor na Đavolska ostrva u Francuskoj Gijani. Pod pritiskom javnog mnjenja u koje je bio uključen i književnik Emil Zola rehabilitovan je 1906.

1917. U Brest-Litovsku su u Prvom svjetskom ratu otpočeli mirovni pregovori sila Osovine i nove ruske vlade uspostavljene Oktobarskom revolucijom. Sile Antante nijesu prihvatile poziv Rusije da učestvuju u tim pregovorima, koji su završeni u martu 1918. potpisivanjem veoma nepovoljnog mirovnog ugovora za Rusiju.

1941. U mjestu Rudo u Bosni osnovana je Prva proleterska brigada Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije. Poslije rata taj datum je slavljen kao Dan Jugoslovenske narodne armije.

1942. Američki bombarderi napali su glavni grad Burme Rangun, koji su u Drugom svetskom ratu okupirali Japanci.

1956. Posljednji britanski i francuski vojnici napustili su egipatski lučki grad Port Said nakon završetka Sueckog rata.

1968. Sjeverna Koreja je, nakon 11 mjeseci zarobljeništva, oslobodila 82 člana posade američkog špijunskog broda "Pueblo".

1969. Umro američki filmski režiser austrijskog porijekla Džozef fon Šternberg, poznat po filmu "Plavi anđeo" u kojem je svjetsku slavu stekla glumica Marlen Ditrih (Marlene Dietrić) ("Maroko", "Šangaj ekspres", "Makao").

1975. Nakon 20 časovne opsade sjedišta OPEC u Beču, palestinski teroristi su sa taocima odleteli avionom koji im je ustupila austrijska vlada u pravcu Bliskog Istoka.

1979. Umro američki filmski producent Deril Frensis Zanuk, osnivač filmske kompanije "Tventi senčeri foks" (1933) i producent niza značajnih filmova kao što su "Plodovi gnjeva", "Sve o Evi", "Viva Zapata!", "Najduži dan", "Korjeni neba", "Mladi gospodin Linkoln".

1988. Južna Afrika, Kuba i Angola potpisale su u UN sporazum kojim je Namibija, posljednja kolonija u Africi dobila nezavisnost. Ta bivša njemačka kolonija, od Prvog svjetskog rata bila je pod upravom Južne Afrike.

1989. Umro irski pisac Semjuel Beket, uz Joneska i Ženea najznačajniji predstavnik "teatra apsurda". Dramom Čekajući Godoa, najznačajnijim tekstom epohe, 1953. godine otvorio je eru "drame apsurda". Dobio je Nobelovu nagradu za književnost 1969. g. ("Čekajući Godoa", "Kraj igre", "Srećni dani").

1989. U strahu od pobunjenog naroda predsjednik Rumunije Nikolae Čaušesku pobjegao je sa suprugom Elenom helikopterom iz Bukurešta, čime je okončana njegova 24-godišnja diktatorska vladavina. Uhvaćeni su i tri dana kasnije streljani u mjestu Trgovište.

1990. Lider sindikalnog pokreta "Solidarnost" Leh Valensa preuzeo dužnost predsednika Poljske.

1990. Sabor Hrvatske usvojio je novi Ustav kojim je Republika Hrvatska proglašena "nacionalnom državom hrvatskog naroda".

1993. Južnoafrički parlament sastavljen od bijelaca okončao je eru aparthejda, izglasavši većinom od 237 prema 45 prelazni ustav zemlje, što je omogućilo održavanje prvih sverasnih izbora u Južnoj Africi.

1993. Alina Fernandes Revuelta kćerka kubanskog predsjednika Fidela Kastra napustila je Kubu i dobila politički azil u SAD.

1993. Umro je jugoslovenski pisac i likovni kritičar Oto Bihalji Merin, koji je s bratom Pavlom 1928. osnovao izdavačku kuću "Nolit" i uređivao književno-politički časopis "Nova literatura". (roman "Doviđenja u oktobru", eseji i umjetnička kritika "Osvajanje neba", "Graditelji moderne misli", "Prodori moderne umjetnosti").

1994. Italijanski premijer Silvio Berluskoni, zbog optužbi za korupciju, podnio ostavku sedam mjeseci nakon što je došao na čelo koalicione konzervativne vlade, 53. od Drugog svjetskog rata.

1996. Gerilci peruanskog ljevičarskog pokreta "Tupak Amaru" su "božićnjim gestom", kako su ga nazvali, oslobodili 225 taoca u japanskoj ambasadi u Limi, a zadržali još 140.

2000. Svjetska zdravstvena organizacija upozorla je na mogućnost širenja bolesti "ludih krava" izvan Evrope otkrivena je 1986. u Velikoj Britaniji.

2002. Umro Džo Stramer, frontmen britanske pank grupe "Kleš", čiji je najpoznatiji singl iz 1979. godine "London Calling".

2002. Umro Dezmond Hojt bivši predsednik Gvajane, koji je na čelu države bio od 1985 do 1992. i sproveo tranziciju u zemlji.

Uredio Hari Krisna

[zvoncica]

23. decembar

1670. U Perastu je rođen Vićenco Vicko Zmajević, barski nadbiskup i pisac - Nadbiskup barski i primas Srbije. Potekao je iz poznate porodice Zmajevića. Njegov otac Krsto bio je ugledni kapetan grada Kotora, a brat Matija proslavljeni ruski admiral. Dobio je ime po đedu, Vicku Nikolinu sa Njeguša. Po preporuci strica Andrije, iz rodnog Perasta otišao je u Rim, gdje je stekao doktorat iz filozofije i teologije. Po povratku u Perast, na prijedlog peraške opštine i uz pristanak mletačkih vlasti, 1695. postavljen je za opata samostana Sv. Jurja. Na toj dužnosti bio je do 1701, kada je imenovan za nadbiskupa barskog. Nosio je reputaciju dobrog teološkog pisca. Umro je 11. septembra 1745.

1846. Zagrebačko Društvo za povijesnice i starine odlučilo je da sve knjige koje su izašle o njegovom i trošku Matice hrvatske, kao i one kojih u Narodnom i Zagrebačkom muzeju ima u broju većem od potrebnog, pokloni Crnogorskoj narodnoj knjižnici.

1857. Buknuo je hercegovački ustanak. Na oružje su se digli Banjani, Pivljani, Golijani, Rudinjani, Šaranci i Drobnjaci što je uplašilo osmanske snage, naročito u Mostaru. I na Cetinju su počele ratne pripreme što je bilo dovoljan signal evropskim silama da će knjaz Danilo pokušati mačem da ostvari ono što nije uspio diplomatskim putem, da natjera Portu i Evropu da se Crnoj Gori odrede granice sa Turskom i Austrijom. Ustanak se munjevito širio. Grahovo je postalo centar odakle se upravljalo svim operacijama.

1864. Rodjena je crnogorska princeza Ljubica Petrović-Njegoš, poznatija kao Knjeginja Zorka. Bila je najstarija ćerka crnogorskog kralja Nikole Prvog i kraljice Milene rodom Vukotić. Udala za srpskog princa Petra Karadjordjevića, koji je postao Kralj Srba Hrvata i Slovenaca 1904. godine, mnogo poslije njene smrti. Umrla je 1890. godine.

1884. U štampariji Cetinjske čitaonice počele su opsežne pripreme za izlazak iz štampe godišnjaka „Orlić” – stari i novi za prostu 1885, koji je ponovo pokrenut poslije 15-godišnje pauze. Prvi „Orlić” izašao je 1865. pojavljivao se do 1870. pod uredništvom Jovana Sundečića

1986. umro Ivo Popović Đani, akademik, profesor doktor, jedan od najistaknutijih jugoslovenskih hirurga, profesor Medicinskog fakulteta u Beogradu, član CANU, nosilac Nagrade AVNOJ-a i počasni član Društva ljekara Crne Gore. Bio je dobrovoljac u Drugom svjetskom ratu i jedan od organizatora Trinaestojulskog ustanka. Prošao je pljevaljsku bitku, Igman, Neretvu, Sutjesku i sremski front. Stručnost u domenu grudne kardiovaskularne i bilierne hirurgije stekao je u Americi, Francuskoj i Engleskoj. Bio je član Hirurške sekcije Akademije nauka SAD, počasni član najpoznatije američke i svjetske klinike Mejo u Ročesteru i jedan od urednika međunarodnog časopisa Higijena.

1889. U Pragu je umro Jovan Ivanišević, kompozitor, rodom sa Cetinja. Završio je Učiteljsku školu u Beogradu, predavao je na Jevrejskoj školi i bio horovođa Radeničkog pevačkog društva. Studirao je na konzervatorijumu u Pragu i bavio se muzičkom publicistikom.

1963. Osnovana Gorska služba spasavanja - Nastala je u okrilju Planinarsko-smučarskog društva „Javorak” iz Nikšića, tada najboljeg planinarsko-smučarskog društva u Crnoj Gori, formiranog 1950. Brojnim uspješnim i požrtvovanim intervencijama u pružanju pomoći unesrećenima na mnogim nepristupačnim lokacijama, stekla je reputaciju specijalizovane, sposobne, odvažne, čak i za najteže poduhvate sposobne ekipe. Njeni članovi prvi su, u avgustu 1965, osvojili kanjon Nevidio, jedini do tada neosvojeni kanjon u Evropi. Tri godine ranije, krenuli su u osvajanje Monblana, da bi narednih godina organizovali pohode na druge poznate evropske i svjetske vrhove – Grosglokner, Tatre, Materhorn, Monterosa, Dolomite, Olimp, Akonkagvu, Pirin Rila, Pamir–Ararat i Mont Everest.

1991. Skupština Crne Gore, odbila je Deklaraciju Savjeta ministara inostranih poslova evropske zajednice o Jugoslaviji, poznatu kao predlog lorda Pitera Karingtona o stvaranju Saveza suverenih država od svih bivših jugoslovenskih republika. Predsjednici Crne Gore i Srbije Momir Bulatović i Slobodan Milošević, zauzeli su stav o očuvanju Jugoslavije kao jedinstvene federativne države ravnopravnih naroda i da Srbi i Crnogorci žele da žive zajedno u jednoj državi organizovanoj kao demokratska federacija.

u svijetu:

1588. Tokom zasijedanja Skupštine staleža u dvorcu Bloa, po nalogu francuskog kralja Anrija III (Henry), ubijene su vođe katoličke Lige vojvoda od Gize, njegov brat Luj i kardinal od Gize. Kardinal Burbonski uhapšen je i do kraja života bio je u zatočeništvu.

1732. Rođen engleski pronalazač i industrijalac Ričard Arkrajt, koji je usavršio i prvi u proizvodnji primijenio mehaničku predilicu, što je imalo presudan uticaj na procvat pamučne industrije u Engleskoj u XIX vijeku.

1777. rođen ruski car Aleksandar I Romanov, koji je tokom vladavine od 1801. sproveo liberalne reforme i teritorijalno proširio Rusiju pripojivši Finsku, velike djelove Poljske i Besarabiju. Nakon Napoleonovog neuspješnog pohoda na Rusiju 1812, uništio je njegovu vojsku u povlačenju, a 1814. trijumfalno je ušao u Pariz gdje su vođeni mirovni pregovori poslije Napoleonove kapitulacije.

1790. rođen francuski egiptolog Žan Fransoa Šampolion, osnivač egiptologije. Dešifrovao je 1822. hijeroglife s ploče pronađene 1799. i utvrdio da oni nisu samo simboličko nego i fonetsko pismo.

1810. rođen njemački egiptolog Karl Ričard Lepsijus koji se smatra osnivačem moderne arheologije.

1832. Francuska je zauzela Antverpen i prisilila Holandiju da prizna nezavisnost Belgije.

1861. Turska prihvatila ujedinjenje Vlaške i Moldavije, Dunavskih knježevina pod njenim suverenitetom, u jednu državu pod nazivom Rumunija.

1888. Čuveni holandski slikar Vinsent van Gog je odsjekao donji deo svog lijevog uva, odnio ga u burdel i dao prostitutki sa imenom Rahel.

1920. Francuska i Velika Britanija su odobrile konvenciju kojom su utvrđene granice Sirije i Palestine.

1933. rođen japanski car Akihito, koji je na presto stupio 1990, poslije smrti oca, cara Hirohita.

1943. Vrhovna komanda savezničkih snaga za Sredozemlje i Nacionalni komitet oslobođenja Jugoslavije postigli su u Drugom svjetskom ratu sporazum o prihvatanju jugoslovenskih izbjeglica i njihovom prebacivanju u sjevernu Afriku.

1947. U američkoj firmi Bel laboratorije prvi put je pokazana aktivna elektronska komponenta pod nazivom tranzistor, koja će napraviti revoluciju u svijetu elektronike.

1948. U Tokiju su pogubljeni bivši japanski premijer Hidekija Tođo (Tojo) i još šestorica bivših visokih funkcionera, koje je Međunarodni vojni sud osudio na smrt zbog zločina protiv čovječnosti u Drugom svjetskom ratu.

1953. Strijeljan bivši šef zloglasne sovjetske političke policije NKVD i potpredsjednik sovjetske vlade Lavrentije Berija.

1954. Izvršena je prva uspješna transplantacija ljudskog bubrega, koju je izveo američki hirurg, Dr. Džozef E. Marej u bolnici u Bostonu, savezna država Masačusets.

1964. ciklon na Cejlonu (Šri Lanka) prouzrokovao je smrt najmanje 2.000 ljudi.

1972. U zemljotresu koji je pogodio glavni grad Nikaragve Managvu poginulo je 7.000 ljudi.

1972. umro sovjetski konstruktor aviona Andrej Nikolajevič Tupoljev - konstruisao je putničke avione, među kojima i "TU-144", prvi supersonični avion u svijetu.

1986. Američki avion 'Vojadžer' je prvi put obletio cijelu zemaljsku kuglu bez dopunjavanja goriva.

1989. SAD su ojačale svoje trupe od 24.000 vojnika u Panami sa još 2.000

1990. Slovenci su se na plebiscitu izjasnili za izdvajanje iz SFR Jugoslavije.

1995. U indijskom gradu Dabali, severno od Nju Delhija, u požaru koji je izbio u svečanoj sali za vreme školske zabave život je izgubilo 538 ljudi, među kojima najveći broj djece između pet i 14 godina.

1997. umro japanski glumac Toširo Mifune, koji je svjetsku slavu stekao tumačenjem uloga samuraja, posebno u filmovima režisera Akire Kurosave ("Rašomon", "Sedam samuraja", "Legenda o Musašiju", "Šogun", "Krvavi presto").

2000. Na prvim parlamentarnim izborima u Srbiji nakon odlaska sa vlasti Slobodana Miloševića početkom oktobra, ubjedljivu pobjedu odnijela je Demokratska opozicija Srbije.

2001. Nigerijski državni tužilac, Bola Ige, ubijen je u svojoj kući u mjestu Ibadan u jugozapadnoj Nigeriji.

2003. U eksploziji prirodnog gasa, na jugozapadu Kine, poginulo je najmanje 198 osoba, a oko 16.000 ljudi je evakuisano, a istog dana u Americi, državi Vašington, otkriven prvi slučaj smrtonosnog kravljeg ludila.

2008. U Gvineji poslije smrti dugogodisnjeg predsjednika Lansana Conte izvrsena proba drzavnog udara.

Uredio Hari Krisna