14. oktobar

1807. Na sastanku ugovorenom na Napoleonovu inicijativu, u grbaljskom manastiru Podlastva pregovarali su francuski general Loriston i Petar I Petrović. Saglasili su se da pri crnogorskom Vladikatu, a ne unutar njega, bude postavljen francuski konzul čija bi osnovna dužnost bila da se poslovi od zajedničkog interesa obavljaju na najbolji način. Ovakav dogovor ipak nije bio po Napoleonovoj želji jer je imperator zahtijevao da konzul bude na Cetinju, kako bi preko njega mogao da kontaktira sa vladikom i istovremeno suzbije uticaj ruskog cara na crnogorske prilike.

1852. Izvanjac na mitropolitskoj stolici - Za arhimandrita Cetinjskog manastira u vrijeme uspostavljanja svjetovne vlasti u Crnoj Gori, knjaz Danilo i Crnogorski senat postavili su Dalmatinca Nikanora Ivanovića. Austrijski državljanin, Srbin porijeklom, koji se bez osnova predstavljao kao Crnogorac sa Njeguša, na Cetinje je stigao u junu iste godine. Prethodno se, nakon školovanja u Zadru i Šibeniku, zamonašio u manastiru Savina. Nakon što je šest godina bio iguman Cetinjskog manastira, 1858. hirotonisan je u Rusiji za mitropolita Crnogorske pravoslavne crkve.

1912. crnogorska vojska, pod komandom Janka Vukotica, je pobijedila tursku vojsku u bici kod Berana.

1914. rodjen Djani Ivo Popovic poznati ljekar i pionir moderne grudne hirurgije u Jugoslaviji, licni ljekar J. Broza. Izuzetan medicinski stručnjak, redovni profesor Medicinskog fakulteta u Beogradu, redovni član CANU, mnogih međunarodnih stručnih zdravstvenih asocijacija, član Savjeta SR Crne Gore. Rođen je u Arizoni (SAD), medicinski fakultet studirao je u Zagrebu i Beogradu, gdje je i diplomirao. Učestvovao je u organizovanju Trinaestojulskog ustanka i tokom rata obavljao značajne funkcije u sanitetu. Nakon oslobođenja bio je i lični ljekar Josipa Broza Tita. Specijalizirao je opštu hirurgiju i urologiju, potom grudnu i kardiovaskularnu hirurgiju u SAD. Jedan je od pionira moderne hirurgije grudnog koša kod nas. Uveo je niz novih dijagnostičkih i terapeutskih metoda. Osnovao je hirurško odjeljenje bolnice „Dragiša Mišović”, čiji je bio načelnik, a potom i direktor Onkološkog instituta. Objavio je 70 naučnih i stručnih radova u domaćim i stranim časopisima i zbornicima. Nosilac je „Partizanske spomenice 1941”, ordena za hrabrost i niza drugih visokih stručnih i društvenih priznaja i nagrada, među kojima i AVNOJ-a. Umro je 23. decembra 1986.

1924. U Podgorici rođen prof. dr Dragutin Drago Vukotić. Nakon završenog medicinskog fakulteta specijalizirao je na Urološkoj klinici u Beogradu. Doktorirao 1976. godine. Za redovnog profesora univerziteta izabran je 1986. godine. Osnovao je prvo Urološko odjeljenje u Crnoj Gori 1957. godine u Nikšiću, a zatim u Titogradu 1968. Član je Internacionalnog, zatim udruženja urologa Francuske i Evropskog urološkog društva. Internacionalni biografski centar u Kembridžu imenovao ga je za međunarodnog naučnika 2001. godine. Bio je predsjednik Društva ljekara Crne Gore. Za doprinos razvoju struke i nauke dobio je brojna priznanja i nagrade: Plaketu Dr Petar Miljanić Društva ljekara Crne Gore, Povelju Saveza ljekarskih društava Jugoslavije, Plaketu Univerziteta Crne Gore, Trinaestojulsku nagradu Crne Gore 1967. godine i Nagradu AVNOJ-a. Bio je predsjednik Crnogorske akademije nauka i umjetnosti od 1989. do 2001. godine.

u svijetu:

 322. p.n.e. najveći govornik staroga vijeka Demosten izvršio je samoubistvo ispivši otrov. Kao vođa antimakedonske stranke u Atini, proslavio se govorima protiv Filipa II Makedonskog (filipike). Njegovi govori, od kojih je sačuvano oko 40 i smatraju se obrascem govorničke vještine.

1322. Vojska škotskog kralja Roberta I u bici kod Bilanda teško porazila engleske trupe kralja Edvarda II. Taj poraz prisilio Englesku da prizna nezavisnost Škotske.

1582. obzirom na reformu gregorijanskog kalendara u Italiji, Spaniji, Portugaliji.... 14. oktobar nije ni postojao.

1614. U Carigradu je umro pećki patrijarh Jovan. Borio se za jačanje oslobodilačke borbe slovenskih naroda na Balkanu protiv Turaka, sarađivao sa nikšićkim vojvodom Grdanom i hercegovačkim vladikom Visarionom, preko njih i sa pokretom u Crnoj Gori, Hercegovini i drugim krajevima. Svi njegovi planovi bili su bez uspjeha, a Turci su ga domamili u Carigrad i najvjerovatnije - tu su ga i umorili.

1806. Napoleonove trupe pobijedile Pruse i Saksonce u bitkama kod Jene i Auerštata. U narednih šest nedjelja Napoleon pokorio Prusku.

1809. Bečkim mirom Austrija prinuđena da Trst, dio Hrvatske i Dalmacije preda Napoleonovoj Francuskoj, Galiciju Poljskoj i Rusiji, a distrikt In Bavarskoj.

1882. Rođen irski državnik Emon de Valera, lider republikanskog pokreta Šin fejn od 1917. do 1926, predsjednik Irske od 1959. do 1973. Kao premijer, od 1937. do 1959, s dva kraća prekida, sporazumno riješio neka sporna ekonomska, politička i vojna pitanja s Velikom Britanijom. Predsjednik Lige naroda 1938. i 1939.

1890. Rođen general i državnik SAD Dvajt Dejvid Ajzenhauer, vrhovni komandant savezničkih snaga u II svjetskom ratu u Evropi, predsjednik SAD od 1953. do 1961, komandant NATO-a od 1950. do 1952, kada je dao ostavku zbog predsjedničkih izbora u SAD.

1894. U Beogradu, na liniji Kalemegdan-Slavija, pušten u saobraćaj prvi tramvaj na konjsku vuču.

1912. Na američkog predsjednika Teodora Ruzvelta pokušan je atentat. Preživio je zahvaljujući debelom kaputu i svežnju papira u unutrašnjem džepu kroz koji metak nije uspio da prođe.

1913. U najtežoj rudarskoj nesreći u Velikoj Britaniji, u rudniku uglja kod Glamorgena, u Velsu, poginulo 439 rudara.

1919. Rođen ekonomista Dragoslav Avramović, guverner Narodne banke Jugoslavije, čiji je program zaustavio stravičnu hiperinflaciju 1994. godine u SRJ.

1930. Rođen Žozef Dezire Mobutu, poznat kao Mobutu Sese Seko, predsjednik Zaira do maja 1997, kada je zbačen u pobuni koju je predvodio Loran Kabila. Vladao diktatorski od 1965, po okončanju petogodišnjeg građanskog rata u zemlji.

1933. Nacistička Njemačka napustila Ligu naroda i Konferenciju o razoružanju u Ženevi.

1939. Više od 800 britanskih mornara poginulo kada je, na početku II svjetskog rata, njemačka podmornica U47 uplovila u britansku ratnu luku i torpedima potopila brod Rojal ouk.

1941. Njemci su u Drugom svetskom ratu strijeljali oko 6.000 civila iz Kraljeva i okoline, zbog njihove podrške pokretu otpora.

1944. Njemački feldmaršal Ervin Romel, Pustinjska lisica, izvršio samoubistvo tabletom cijanida da bi izbjegao hapšenje zbog umiješanosti u zavjeru protiv Hitlera.

1944. Britanske i grčke snage oslobodile Atinu, pod njemačkom okupacijom od aprila 1941.

1947. Tokom probnog leta američkog vojnog aviona na mlazni pogon, kapetan Čarls Jeger postao prvi čovjek koji je probio zvučni zid.

1964. Nobelovu nagradu za mir dobio američki borac za ljudska prava crnaca Martin Luter King.

1964. Nikita Hruscov smijenjen i na celo SSSR-a dosao Leonid Breznjev.

1973. Na Tajlandu, vlada Tanoma Kitikačorna primorana da podnese ostavku pošto je armija odbacila njegov zahtjev da silom uguši studentske demonstracije.

1977. Umro američki pjevač i filmski glumac Hari Lilis Bing Krozbi, zvijezda holivudskog muzičkog filma, dobitnik Oskara za film "Idući svojim putem".

1988. Egipćanin Nagib Mahfuz postao prvi arapski pisac koji je dobio Nobelovu nagradu za književnost.

1990. Umro Leonard Bernštajn, američki pijanist, dirigent i kompozitor čuvenog mjuzikla "Priča sa zapadne strane". Dirigovao gotovo svim velikim američkim orkestrima, a od 1958. do 1969. vodio Njujoršku filharmoniju.

1994. Nobelovu nagradu za mir podijelili premijer Izraela Jicak Rabin, šef diplomatije Izraela Šimon Peres i vođa Palestinske oslobodilačke organizacije Jaser Arafat.

1999. Umro bivši predsjednik Tanzanije Džulijus Njerere, jedan od lidera Pokreta nesvrstanih, ključna ličnost u borbi za nezavisnost zemlje od Velike Britanije 1961, predsjednik države od 1962. do 1985. kada se, kao jedan od prvih postkolonijalnih afričkih lidera, dobrovoljno povukao sa vlasti. Na svahili preveo Šekspirova djela "Julije Cezar" i "Mletački trgovac".

2000. Alija Izetbegović se povukao iz Predsjedništva Bosne i Hercegovine. Zamijenio ga Halid Genjac.

2001. U nigerijskom gradu Kano ubijeno najmanje 200 antiameričkih demonstranata koji su dva dana palili crkve, džamije i radnje.

2003. Umro Moktar Uld Dada, prvi predsjednik Mauritanije. Na vlasti bio od 1960, kada je ta zemlja dobila nezavisnost od Francuske.

2003. Prvi put poslije NATO bombardovanja Savezne Republike Jugoslavije (1999. g.) u Beču su se sastali predstavnici Beograda i Prištine. Teme albansko- srpskih razgovora bile su povratak raseljenih, rasvjetljavanje sudbine nestalih, saobraćaj i energetike.


Uredio Hari Krisna