Ko su bili Nemanjici - sazeto.

[Savindan]

A da nije uticalo to sto je velika snaga serbska naoruzana do zuba saveznickijem oruzjem komatila sve zivo sto joj je na put bilo a ???

Резултати четворомесечне акције од јануара до априла 1920. године:
- Убијено 22 одметника
- Ухваћено и натерано на предају 599 одметника
- Ухваћено и натерано на предају 136 одбеглих војника Никшићког батаљона који су пришли одметницима

i nisu oni "branili " Cetinje ,nego okupirali !

Ко? Цетињани? Катуњани? Љешњани? Црногорци окупирали Цетиње?

[Waterman]

[size=6]Proslava Podgoričke skupštine u organizaciji SPC

Zov srpskih gusala [/size]

Šta su slavili mitropolit SPC Amfilohije i predstavnici Plemenskih skupština u Domu Vojske Jugoslavije u Podgorici i kakve su poruke slali
AIM Podgorica, 30.12.2000. godine

U nedjelju 26. novembra upriličena je zanimljiva proslava u Domu Vojske Jugoslaije u Podgorici, kojoj su prisustvovali predstavnici SPC, Srpske akademije nauka i umjetnosti, čelni ljudi Socijalističke narodne partije, te predstavnici Vijeća plemenskih skupština u Crnoj Gori, organizacija pod kontrolom SNP.

Zanimljiv je i datum koji je bio povod slavlja: prije 82 godine, 26. novembra 1918. godine održana je Podgorička skupština kojom je Crna Gora izgubila državnost i prisajedinjena Srbiji.

Počelo je zaista svečano: uz zvuke nezvanične srpske himne "Bože pravde". Prigodno okupljanje organizovali su, zvanično, Vijeće plemenskih skupština i, zasad medijiski neafirmisana, organizacija Srpski forum Crne Gore. No, prisustvo brojnih gostiju dalo je do znanja ko su, u stvari, pravi organizatori: u publici su, uglavnom, bili visoki funkcioneri, članovi i simpatizeri Socijalističke narodne partije Momira Bulatovića, Srpske narodne stranke i Srpske radikalne stranke, kao i sveštenici Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori, na čelu sa mitropolitom Amfilohijem Radovićem.

Kako su svi oni obilježili najsporniji datum i događaj crnogorske istorije? "Opjevali" ga i preporučili kao neupitnu vrijednost, koju treba slaviti u sadašnjoj i budućoj zajednici Crne Gore i Srbije.

Sljedbenicima ideje bezuslovnog ujedinjenja, koji su autobusima stigli na zborno mjesto sa osvještanja novoizgrađenog hrama Svetog Jovana Krstitelja u Jovanovom dolu kod Nikšića, obratio se mitropolit Amfilohije. Nadahnuto je besjedio o događaju kojim su Crna Gora i Srbija "ispunile vjekovne težnje, ideale, za kojima su čeznula čitava pokoljenja i proliveno toliko krvi".

Govoreći o težnji loze Petrovica da se oslobodi porobljeni srpski narod "ma gdje on živio i ma gdje se nalazio", srpski vladika je ono što se zbilo 26. novembra 1918. godine prestavio kao "krunu svega što se događalo u istoriji srpskih zemalja kroz vjekove".

"Dvadeset šesti novembar, po mom dubokom osjećanju i uvjerenju, treba da bude jedini praznik ove zajedničke države Srbije i Crne Gore, kao temelj njihovog jedinstva, plod njihove prošlosti i kao putokaz njihovoj buducnosti...", zaključio je prvi dio besjede mitropolit Amfilohije. Uslijedio je vatreni aplauz. Crnogorce koji pate od smanjenog osjećaja srpstva ili ga nemaju uopšte, vladika je pomenuo u kontekstu "sila koje se suprotstavljaju tom živom i živenosnom toku bića i sudbine srpskog naroda". Aludirajući na aktuelnu crnogorsku vlast, mitropolit se zapitao, zašto su oni koji su pisali ustave jedinstva Srbije i Crne Gore sada protiv tog jedinstva i predvode "razbijanje i razbracivanje jednog naroda koje nikome ne može donijeti blagoslov Božji".

Oštricu kritike vladika je, ipak, usmjerio na Dukljansku akademiju nauka i umjetnosti. "U naše vrijeme rodio se jedan izdanak zvani dukljansko-montenegrinska ideologija", počinje Amfilohije. Istovremeno, publika psuje, čuje se: "to su domaće ustaše".

Osim toga, Crna Gora mora u Evropu i integracije sa svim svojim specificnostima, preporucuje mitropolit Amfilohije. Odmah otkriva jednu od njih - srpske gusle i srpsko gudalo.

"Naravno, neće se moci u Evropu bez srpskih gusala (aplauz), jer srpske gusle i gudalo, to je srpsku vjeru i dušu sačuvalo". Pa, zašto, onda danas "hajka na gusle", pita vladika i jedanak odgovara? "Zato što srpske gusle lagati ne znaju, i oni koji danas hoće na laži i polulaži da grade buducnost ne mogu da se sa guslama razracunaju", zaključio je i poželio prisutnima srecan i blagosloven Dan ujedinjenja.

Istoričar i akademik Milorad Ekmečić se ne slaže sa mitropolitom Amfilohijem oko uloge kralja Nikole I Petrovića - Njegoša na temu njegovih velikosrpskih težnji i planova. Dok je mitropolit potencirao "da je sve što je Car junaka učinio i napisao bila težnja za ujedinjenjem", akademik je bacio drugačije svijetlo na kraljevu ličnost i težnje.

Ekmečić je tvrdio da kralj Nikola i nije bio toliko srpski orijentisan koliko je o tome pjevao u svojim pjesmama. Na dobar dio publike to je djelovalo zbunjujuće. Ocigledno i na mitropolita Amfilohija.

Na čemu je Ekmecic zasnovao svoje viđenje?

"Rade Turov Plamenac, u predivnom primeru, u svojim memoarima se seća da je kralj Nikola nastojao da se u kulturnom pogledu što više približi Hrvatima, pa je zbog toga sa Štrosmajerom radio na uredenju odnosa sa Vatikanom. Rade Turov kaže da knjaz Nikola putnike okolnih zemlja nije pitao znadeš li srpski (naški) govoriti nego znaš li katunski zborit?. U pjesmama se svojim činjaše veliki Srbin, ali ne polagaše svoje povjerenje na Srpstvo nego mnogo više na Hrvatstvo, jer je očekivao da će u opštem jugoslovenskom razvoju Hrvati dobiti prvenstvo i da će se njima on priključiti", rekao je Ekmečić. Prisutni su njegove teze propratili mukom.

Ekmečić se, potom, pozabavio geopolitičkom dilemom: "Da li Zapad sme da rizikuje da znatan deo jadranske obale ostavi u okviru jedinstvene srpske nacionalne države?" Po njemu, "kao uvek u prošlosti, srpska je država i danas osumnjičena da je smisao njenog istorijskog postojanja da bude večni drum kojim možna Rusija sa severa ugrožava zapadnu hegemoniju na Mediteranu".

"Istorija je pokazala da su Podgoričkoj skupštini istorijski neprijatelji bile ideologije: fašizam, komunizam i danas globalizam", poentirao je Ekmečić, a prije zasluženog aplauza zakljucio, "da se istorijske poruke Podgoričke skupštine neće ugasiti za još nekoliko narednih decenija, a sa Rusijom se neće ugasiti nikada!".

Nakon akademikove besjede nastupao je hor Cetinjske bogoslovije. čitani su i dijelovi dokumenata sa Podgoričke skupštine, pa pozdravni telegrami Podgorickoj skupštini, pa odluke Skupštine, pa zakletva poslanika Podgoricke skupštine, pa...

Na kraju su se, kako i priliči, svi razišli, ostavljajući "srpskom gudalu i guslama" da opjevaju kako znaju i umiju ono što se čulo i vidjelo.

Jedino, na kraju, niko nije objasnio: zašto bi država Crna Gora slavila kao praznik dan kada je nestala kao država? Ili je, možda, u tome stvar.

Srđan JANKOVIĆ

[Waterman]

[size=6]DR. ŠERBO RASTODER: SVE NAŠE JUGOSLAVIJE....

Branka MIHAJLOVIĆ[/size]




PORTRET GOSTA: SLAVICA BRAJOVIĆ


“Skrivena strana istorije” kultna je knjiga koju je Crnogorcima otkrila godinama velom tajne prikrivanu 1918 godinu, najsporniji period u srpsko-crnogorskim odnosima. Autor, istoričar, Dr. Šerbo Rastoder najveći dio svog naučnog rada posvetio je tom periodu. Političke borbe u Crnoj Gori, političke stranke u Crnoj Gori, životna pitanja Crne Gore, crnogorska buna i odmetnički pokret. Svi naslovi njegovih knjiga imaju istu vremensku odrednicu: od 1918 do 1929 godine. No, možda naslov njegove posljednje knjige “Janusovo lice istorije” objašnjava zašto je Rastoderova pažnja tamo gdje je dugo bilo ćutanje , pa i falsifikovana istorija.

“Kralj Nikola bio je prokazan od onih koje je intelektualno i politički uzdizao. Tako se desilo da , dok su jedni čekali njegov povratak, drugi su se već bili zakleli kralju Petru. Dok su jedni bili očekivali povratak kralja Petra, drugi su se već bili zakleli Titu. Dok su jedni ostajali vjerni Titu, drugi nisu htjeli pogaziti zakletvu datu Staljinu. Dok su se jedni zakleli Slobu, drugi su se već zakleli nekom drugom.”

Rođen u znaku Lava prije 55 godine na sjeveru Crne Gore osnovno i srednje obrazovanje stekao je u Baru gdje i danas živi. Beogradski student istorije koji je najveći broj studentskih dana proveo u “Loli”diplomirao je 1981 godine, potom magistrirao i doktorirao na Filozofskom fakultetu. Mentor na svim nivoima njegovog profesionalnog usavršavanja bio je profesor Branko Petranović, što Rastoder istiće kao prednost. Šerbo je odmah po dipolomiranju klupu zamjenio katedrom, prvo u srednjoj školi, potom na Filozofskom fakultetu u Nikšiću gdje je poslednjih 15 godina prošao put od asistenta do vanrednog profesora na Odsjeku za istoriju i geografiju. Osim šest naučnih monografija objavio je preko 90 članaka i rasprava i oko sedamdesetak eseja, prikaza, bilješki.:

“Treća Jugoslavija nema zvanične praznke. Ona još nema zvanični rođendan kao što nema ni ovjeren matični list. Po tome mi najviše liči na usvojeno djete koje se nada da će kad tad naći roditelje koji će mu saopćtiti pravo kršteno ime.”

Moderno, jasno i zanimljivo prezentovanje istorije iz koje sa lakoćom povlači paralele sa aktuelnim dešavanjima, donjelo mu je zavidnu prisutnost u medijima, toliku da je nedavno izjavio da su za njega najveći eksploatatori novinari. No, interesovanje ne samo novinara za Rastoderom rad obajšnjava i sam naslov njegovih tekstova; “Tri Jugoslavije za osamdeset godina”, “Država kojom je neko uvijek bio nezadovoljan”, “Četiri generacije crnogorskih raskola”, “Đetići u parlamentu”, “Neki bi htjeli da sa guslama soliraju u Bečkoj filharmoniji”:

”Na gubu Treće Jugoslavije crnogorski lav se našao ispod krsta sa četri ognjila. Jedni misle da mu je i to mnogo, da mu treba otupiti zube, dok bi mu drugi njaradije produžili noge. Za sada trči u mjestu. Jedne od toga hvata panika, dok drugi slobodobitno uzvikuju “ipak se kreće”.”

Posebno mjesto u njegovom radu posvećeno je sudbini Muslimana koju je tretirao kroz prizmu gotovo svih prelomnih istoriskih trenutaka u Crnoj Gori: vladavine kralja Nikole, Berlinskog kongresa. Nabrajanje svih institucija, redakcija, upravnih i drugih odbora u kojima je član, oduzelo bi popriličan prostor. Zato navodimo samo neke: Odbor za istorijske studije Crnogorske Akademije nauka i umjetnosti, urednik Almanaha, redovni član Dukljanske akademije nauka i umjetonsti. Šerbo je, kako sam kaže, na nivou emocija jugonostalgičan, a u ravni realnosti indipendista. Iako to podrazumjeva jasan politički stav, nije član ni jedne političke partije. Sa izvjesnom dozom simpatija sjeća se svog desetogodišnjeg komunističkog staža kada je u jednom periodu bio i mentor za oblast istorije u kumrovačkoj Političkoj školi, a kojom je tada rukovodio Ivica Račan. Na posljednjem popisu deklarisao se kao Jugosloven. U privatnom životu Šero je, po sopstvenoj definiciji ,običan čovjek. Osim supruge i dva sina (Dade i ), te gomile društvenih i radnih obaveza, ima stan, opel kadeta starog 10 godina, ljetuje u Baru, sportom se bavi tek rekreativno, iako se u mladosti bavio fudbalom, karateom, rvanjim. Ipak, da nije baš tako običan, kad je Crna Gora u pitanju, svjedoči podatak da je, kada mu se rađao drugi sin, bio pored supruge u porodilištu.




RFE


Prvo da nam razjasnite neke teško spojive stvari, ili teško razumljive za one van Crne Gore. Vi ste jugonostalgičar, kako je rekla Slavica, na poslednjem popisu ste se izjasnili kao Jugosloven, a u i isto vreme ste za nezavisnu Crnu Goru. Kako to ide zajedno?


RASTODER


Slavica je u pravu, saopštila je istinite podatke o meni. Prosto, moja emocija je Jugoslavija na transferzali od Triglava do Đevđelije. Ta emocija je razorena u vremenu potonjih dešavanja i ona je, za sada, samo ljepa uspomena na nekada lijepu zemlju za koju me vezuju lijepa sjećanja. Sa druge strane, kada mi je neko uzeo nešto što je dio moje emocije , sasvim je normalno da se čovjek , po prirodi stvari , opredjeli za neki svoj uži okvir prihvatajući to kao činjenicu i pokušavajući da tu činjenicu racionalno sagleda. U racionalnom sagledavanju procesa raspada Jugoslavije, moje je mišljenje je da je Crna Gora moja domovina i da je to sad onaj izvor mojih emocija koji se proteže na ravni nekih granica koje su razorene u prethodnom periodu. Hoću da kažem da prosto te dvije činjenice ne vidim kao međusobno suprostavljene već naprotiv – izvodim jednu iz druge.


RFE


Vi ste rođeni u muslimanskoj porodici. Kako se danas izjašnjavate: kao Musliman, Bošnjak?


RASTODER


Jednom sam u šali izjavio da bih se najradije izjasnio kao Papuanac. Međutim, na Balkanu postoji nešto drugo. Nezavnisno od toga kako se vi izjašnjavate, percepcija drugog prema vama je uvijek onakva kakvu on želi da ima. Ja se i dalje osjećam Jugoslovenom na emotivnoj ravni, a kako ću se na sljedećem popisu izjasniti, o tome još nisam razmišljao.


RFE


Kako na to sve gleda vaša supruga koja je Beograđanka? Kako deca koja, čini mi se da ste mi rekli, govore ekavicom?


RASTODER


Moja supruga je rođena Beograđanka i djeca su prihvatila njen naglasak, izvornu ekavicu. To su pitanja o kojima mi nikada nismo razgovarali na ravni neke političke diskusije. Prosto je to dio naših intimnih opredeljenja u koja mi uopšte ne ulazimo sa pozicije koja bi izazivala bilo koju vrstu spora.


RFE


Da li je nekad pokušala da vas odvede u Beograd?


RASTODER


Nije, i to je zanimljivo. Ona se veoma vezala za Bar i Crnu Goru.


RFE


Vi se kao istoričar bavite najviše periodom stvaranja Prve Jugoslavije od 1918 do 1929 godine. Ja sam već imala jednog gosta, istoričara, u ovoj ponočnoj emisiji. To je istoričarka koja se bavila periodom rađanja Jugoslavije, dakle jugoslavenskom idejom. Reč je o Branki Prpi. Ona je tada govorila o tome kako je bila u krajnje neobičnoj poziciji istoričara koji piše o stvaranju jedne države u vreme njenog raspadanja, u vreme krvavog rata. Vi se nalazite u u obrnutoj poziciji , pišete o ideji crnogorske države u vreme žestoke političke borbe da se ona i ostvari?Vidite li u tome prednost ili imate zazora od toga da vas previše ne iskoristi dnevna politika?


RASTODER


Na to pitanje je moguće odgovoriti na dva načinarednost je u činjenici što se cjelokupni proces racionalnije sagledava. Neke perspektive i neki vidici koje vi ne možete prepoznati prostom analizom istoriskih izvora, dnevni događaji reaktializuju; druga važna činjenica je da zaista postoji ta vrsta opasnosti da vas dnevni događaji učine aktualnim do mjere u kojoj bi se obesmislila sva vaša naučna istraživanja stavljanjem u jednu dnevno političku kolotečinu prema kojoj bi se određivali u kategorijama”za i protiv”.


RFE


Vaše političko ubeđenje je nezavisna Crna Gora. Koliko ono utiče na vaš profesionalni rad?


RASTODER


Moguće da bi čovjek bio krajnje subjektivan ako bi rekao da su to dva odvojena procesa. Ne zato što ja to želim ili ne želim, nego prosto ima teorija unutar metodologije istorije koja dokazuje da je na neki način pisanje istorije u stvari pisanje istorije sadašnjice. Odnosno, vrijeme u kojem živite aktualizuje određena istoriska pitanja do nivoa mogućnosti uspostavljanja komunikacije između različitih vremena. Ako je u vrijeme komunističke vladavine najveći dio istoriografije bio okrenut temama vezanih za KPJ-u i socijalnu osnovu tog pokreta, onda se , moguće , sličan proces u toj ravni dešava na drugaciji način i danas. To nije samo karakteristika ovih prostora, to je uopšte karakteristika istoriografije. Sa tog stanovišta nema neke razlike između prostora bivše jugoslovenske države i prostora bilo kog zapadnog društva.


RFE


Da vas drugačije pitam. Kako i kada ste počeli da čeprkate po problematičnim godinama stvaranja prve Jugoslavije?


RASTODER


Još kao student ušao sam prvi put u arhiv, zahvaljujući profesoru Petranoviću. Imao sam sreću da među prvima pregledam fond Milana Stojadinovića. Tada sam shvatio da su saznanja istorije u arhivu ili prevashodno u arhivu, a ne u postoječnoj istoriografiji.


RFE


Da li to znači da vi tada kao student niste naslućivali šta se može naći u arhivama?


RASTODER


Apsolutno ne. To su potpuno nova saznanja, to je nova vrsta izazova i to je nešto što je dio zanata. Jer, osnov istorijskog saznanja i interpretacija istorijskih izvora po pravilu je subjektivna.


RFE


Ono što ste kao istoričar saznavali, da li je to uticalo na vaš politički stav ili vas je ono što se dešavalo na teritoriji bivše Jugoslavije dovelo do toga da danas mislite da i ova Jugoslavija treba da se raspadne i da sve treba da krene od nule?


RASTODER


I jedno i drugo. Na žalost, nisam slušao taj razgovor sa gospođom Prpom koju uvažavam i znam još iz Beograda. Ali, tada država je nastala na evropskoj ideji nacionalnog ujedinjenja i nacionalnog samoopredeljenja. Ali ono što mislim da je suština i uzrok svih potonjih konflikata unutar te države je činjenica da država na ovim prostorima nikada nije nastajala po modelima demokratske procedure. U samom nastajanju svih državnih tvorevina na ovom prostoru ugrađeni su modeli potencijalnih konflikata.


RFE


Idemo sada u prošlost da razgovaramo o jednom datumu koji je za vas sporan. Pre neki dan je obeležena godišnjica ujedinjenja Crne Gore i Srbije, 26. novembra, kada je održana tzv. podgorička skupština. Da li vi osporavate legalitet i legitimitet te Skupštine?


RASTODER


Apsolutno. Ali to što ja osporavam to ne znači da je ona bila nelegitimna i nelegalna. Ja samo iznosim argumente u prilog mom mišljenju da je nelegitimna i nelegalna. Prvi moj argument u toj mojoj tezi je činjenica da je 26. novembra 1918 godine postojala crnogorska država kao međunarnodno pravni subjekt. Ako postoji jedna država, a Crna Gora je postojala jer je imala kralja, imala Ustav, imala Vladu i imala Skupštinu. Da li je i jedan od ovih subjekata crnogorske državnosti učestvovao u donošenju odluka Podgoričk skupštine? Nije. Da li su odluke podgoričke skupštine donešene u saglasnošću sa tada važečim zakonodarstvom – apsolutni odgovor je : nije. Legalitet skupštine ne spore čak ni integralisti i zagovornici unitarizma. Postoji sad druga vrsta objašnjenja, kaže se: dobro, to je nelegalni politički čin, ali je to revulucionarni akt. Ja se ni sa tom tezom ne slažem zato što ne znam nijednu revoluciju bez izvršne vlasti, niti znam ijednu revoluciju koja nema svog ideološkog i političkog subjekta. U ovom slučaju je nema. Legitimitet Skupšitne je sporan činjenicom da su odbijeni svi zahtjevi oficijalnih crnogorskih državnih vlasti da se sprovede plebiscit, odnosno da se sprovedu izbori u vezi sa odlukama ove Skupštine. Podsjetiću vas da se u to vrijeme plebiscit sprovodi u Koruškoj, koja nije nije bila država, u nekim drugim oblastima koji nisu imali državno-pravni subjektivitet. To je moja argumentacija. U prilog te argumentacije navodim i činjenicu da ni jedna strana sila nije priznala odluke Podgoričk skupštine. Podsjećam vas da su Engleska i Francuska povukle svoje predstavnike sa crnogorskog dvora tek u decembru 1920 godine , izgovarajući se decembarskim izborima.


RFE


Da li vi osporavate legitimitet te Skupštine, dakle težnju da se stvori zajednička država?


RASTODER


Apsolutno ne, to ne osporavam. Tadašnja podjela među Crnogorcima nije nastala oko ujedinjenja. Podjela među Crnogorcima je nastala oko načina ujedinjenja. Jedni su bili za prisjedinjenje Srbiji , ujedinjenje sa ostalim dijelovima u jedinstvenu državu. Drugi su preferirali, kako se u dokumentima kaže, ravnopravno ujedinjenje, ruku pod ruku, koje bi sproveli priznati i oficijelni organi državne vlasti.


RFE


Da li vi govorite o zelenašima i bjelašima?


RASTODER


Da. Upravo govorim o tome. U nekim našim stereotima ta dva bloka se svrstavaju na one koji su bili za ujedinjenje i na one koji su, navodno, bili protiv ujedinjenja. Prosto to ne trpi provjeru u istorijskim izvorima. Jasno se vidi da su jedni bili za bezuslovno prisajedinjenje Srbiji, a drugi su bili za ravnopravno ujedinjenje sa Srbijom ,uz poštovanje postojećeg crnogorskog zakonodastva i postoječih organa vlasti koji su imali međunarodno-pravni legitimitet.


RFE


Da li to znači da zelenaši nisu bili za posebnu Crnu Goru, nego su bili za federaciju ravnopravnih članica?


RASTODER


Da, to je u dokumentima. Ja sam objavio 1759 dokumenata vazanih za ove događaje upravno želeći da čitavu priču vratim na početak, na istorijski izvor.


RFE


Da li to znači da je ta tema bila tabu tema do trenutka dok niste između ostalog i vi objavili ta dokumenta?


RASTODER


Teško je reći da je to tabu tema u smislu da je to neko branio, zabranjivao ili da je možda bilo rizično time se baviti. Mi imamo doktorsku disertaciju Vujevića objavljenu 1962 godine. Imamo knjigu od prije rata iz 1941 godine ujedinitelja Jovana Cvjetkovića. Istovremeno imamo studije jednog velikog srpskog pravnika Živojina Perića koji je prvi naučno osporio legalitet i legitimitet Podgoričke skupštine. Dakle, onaj koji je prvi osporio legalitet i legitimitet te Skupštine nije iz Crne Gore , nego je jedan od vodećih srpskih pravnika i koliko ja znam jedan od vodećih autoriteta srpske pravne misli. On je profesor predratnog beogradskog Pravnog fakulteta.


RFE


Odakle koreni ovih današnjih podela na one koji žele da ostanu u zajedničkoj državi i one koji bi hteli nezavisnu Crnu Goru?


RASTODER


Ja lično mislim da je to upravo ta linija raskola i da ta linija raskola nije proizvod samo modernog vremena, nego prosto shvatanja pozicije Crne Gore. Ne radi se samo o tome da postoji podjela između onih koji hoće zajedničku državu i onih koji hoće samostalno međunarnodno priznatu Crnu Goru. Postoji mnogo dublja i mnogo suštinskija podjela, a to je da li Crna Gora po svojim nacionalnim kapacitetima, po svom istorijskom nasljeđu čini posebnu određenost ili je to prosto dio srpskog nacionalnog korpusa koji se u modernim ideološkim floskulama zagrće idejama jugoslovenstva? Iako svi znamo da je ta ideologija jugoslovenstva, reducirana na Srbiju i Crnu Goru, ustvari sama negacija izvorne ideje jugoslovenstva.


RFE


Zanimljivo je da se i danas događa nešto što ste i vi uočili kad su u pitanju istorijski procesi, a to je da ljudi vrlo često sa jednih pozicija, kada su u pitanju odnosi Srbije i Crne Gore, dolaze na druge, sasvim suprotne pozicije. Dakle, oni koji su za zajedničku državu odjednom se nađu na poziciji da hoće osamostaljivanje Crne Gore. O ćemu se tu radi?


RASTODER


Radi se o turbulenciji istorijskog procesa, o neslegnutom terenu, o nedovoljnoj socijalnoj stratificiranosti elita, o emociji kao primarnoj političkoj odrednici. To je jednostavno lutanje koje vi možete pratiti kroz čitav 20 vijek . Oni koji su radikalni zagovornici jedne opcije u jednom vremenu odmah poslije toga postaju isto tako radikalno euforični zagovornici druge ideje.


RFE


Slavica je govorila o tome da ste vi skinuli veo tajne sa jednog dela istorije. O ćemu se radi?


RASTODER


Ja mislim da Slavica u tome preteruje. Skidanje vela tajne sa istorije je proces i toga apsolutno treba biti svjestan. Bez obzira bila ona zasnovana na činjenicama ili ne, nemoguće je svest promjeniti jednom knjigom. Nemoguće je promjeniti sa deset ili petnaest knjiga. Ali, u jednom procesu identifikacije crnogorske državnosti desilo se da su moje knjige postale krucijalni argument određenom političkom establišmentu. One su zavredile mnogo više pažnje nego što to objektivno zaslužuju. Radi se o jednoj korelaciji i sasvim slučajnom podudaranju mog interesa sa nećim što je od dnevno- politički interes. Da bih to prikazao, reći ću vam da sam na knjizi “Skrivena strana istorije” radio tajno. Za to su znala samo tri čovjeka. Krijući smo odnosili materijale na prekucavanje. Umnožavali smo ih na disketama i zakopavali , bojeći se da za to neko ne sazna i jednostavno ne uništi. Jer, nešto slično se dešavalo u tom vremenu. U to vreme za tu vrstu posla ambijent je bio apsolutno nepovoljan.


RFE


Kada je to bilo?


RASTODER


Ja sam te knjige počeo da radim 1994 godine. Čitavu 1995 godinu, sam vozio hrpu dokumenata na prekucavanje na Cetinje. Od jednog prjiatelja sam uzimao potvrdu da se radi o starom papiru, bojao sam se da me u Petrovcu ili negdje dalje policija ne pita šta to radim, šta prevozim .


RFE


Šta je tobilo tako opasno u tim dokumentima?


RASTODER


Opasno je bilo to što se radi o 1759 primarnih istorijskih izvora koji govore o oružanom političkom konfilktu u Crnoj Gori nastalog između protivnika i pristalica bezuslovnog ujedinjenja Srbije i Crne Gore. Ova riječ “opasno” možda danas ne može da se razume , ali tada je u Crnoj Gori vladao potpuno drugačiji ideološki politički diskurs.


RFE


Šta su otkrila ta dokumenta?


RASTODER


Suština i cilj mog metodološkog zahvata je bio u tome da čitavu priču vratim na početak. Objavljivanjem primarnih istorijskih izvora i primarnih svjedočanstava o tom konfliktu postojeće priče su dobile mogućnost da se provjere. Oružani sukob pristalica i protivnika bezuslovnog ujedinjenja je trajao, sa manjim ili većim intenzitetom, sve do 1924 godine, a posljednji odmetnici u Crnoj Gori identifikovani kao protivnici bezuslovnog ujedinjenja, bili su braća Bulatović koji su ubijeni 1929 godine. Konflikt je, prije svega, bio na ravni državnog aparata postojeće države i pritivnika bezuslovnog ujedinjenja. Najveće oružane akcije protiv protivnika bezuslovnog ujedinjenja vodila je vojska tadašnje države koja je komandovala svim oružanim jedinicama i izvodila nekoliko operacija na području Crne Gore. Najveća operacija je izvedena od decembra do januara 1920 godine u okviru plana u kojem je Crna Gora bila podjeljenja na četrnaest operativnih oblasti i u okviru kojeg su vojne jedinice iz različitih mjesta krenule u uništavanje odmetničkog pokreta. Ova se “ božićna pobuna “ posmatra kao jednokratni čin koji se završio neuspjehom ulaska pobunjenika na Cetinje u januaru 1918. Međutim, ova dokumetna pokazuju da je taj konflik bio mnogo širi i vremenski mnogo duži. I recimo, samo u pomenutoj operaciji. prema vojnim izvorima, eliminisano je 750 odmetnika u jednoj jedinoj akciji koja je trajala dva mjeseca.


RFE


Da li se danas bojite političkih zloupotreba? Kako se osećate kad znate da su vaše knjige argumetni u dnevno političkim događanjima?


RASTODER


Prosto vi to ne možete kontrolisati. Vi na to ne možete uticati.


RFE


Da li ste se nekad ozbiljno naljutili na nekog političara?


RASTODER


Naravno da jesam. Postoji kod nas jedna navika apriori osuda. Recimo, ispričat ću vam jedan detalj. Jedan moj mlađi kolega iz Beograda u listu “Dan” je kritikovao dio mojih knjiga zaogrčući prethodno neke fraze o moju učenosti i inteligenciji itd. Kada sam ga nazvao i pitao da li je pročtao moje knjige, rekao je da nije. “Pa dobro, kako onda možeš da pišeš o njima? “ “ Pa znaš, pričale su mi tvoje kolege.” Onda sam mu ja malo u šali rekao “Znaš li ti da ne postoje dva Crnogorca koji jedan o drugome kazuju lijepe riječi?”

Hoću da kažem da je moja motivacija bila da proširim argumentaciju za određene stavove, a ne da budu argument u dnevnoj raspravi za i protiv.


RFE


Iz vašeg teksta “Ulična istorija” objavljujemo deo o tome kako su se u Crnoj Gori dizali i rušili spomenici:

“Odkada ljudi znaju za sebe, težili su da svojim potomcima ostave neki trag o svojem postojanju. Težnja za besmrtnošću kroz sjećanja je u osnovi želja ljudi da se izjednače sa bogovima. Kako su bogovi besmrtni i kako oni žive sve dok postoji vjera, ovozemaljski su ljudi tokom istorije pokušavali da na razne načine ostanu u sjećanju- djelom ili nedjelom. Pokušavajući često tokom života da daju trajan biljeg koji će omogućiti sjećanje kao uslov produžetka života i djela. Tako su nastali spomenici posvečeni ljudima i događajima čiji je smisao bio i ostao čuvanje trajnog sjećanja, odnosno određivanja mjesta u istoriji. Moderan čovjek je u tome najviše napredovao i vremenom nalazio nove i nove načine težeći da vrati duh zahvalnih potomaka prema svojim slavnim precima koji su ih nečim zadužili građenjem trajnih obilježja u njihovu slavu. Ta opće razvijana praksa u svim djelovima današnjeg svijeta dovela je do toga da mi danas hodamo ulicama slavnih predaka, pravimo fotografije sa turističkih putovanja pored bista značajnih ličnosti. Oživljavamo slavne bitke pored obeliska nekadašnjih ratišta. Podsječamo se na ljudsko barbarstvo nad ostacima ljudskog stratišta i slično. Uvjereni da će i oni poslije nas poštovati one koje smo mi poštovali , biti dužni da poštuju i heroje koje smo i mi voljeli, u našoj nesebičnoj želji da damo mrtvima sve ono što im nijesmo mogli dok su bili živi ispisujemo imena ulica, parkova, sela, gradova imenima naših omiljenih junaka oblikujući na taj način spcifičnu kulturu ophođenja sa istorijom. Da to često ne radimo zbog njih nego zbog nas i našeg shvatanja da je sadašnjost logičan nastavak nekadašnje stvarnosti , teško da ima boljih primjera od Crne Gore. U jednom ranijem tekstu sam napisao da je svaka sljedeća generacija rušila spomenike prethodne u stalnoj prisutnoj iluziji da istorija počinje sa njom. Danas se, posmatrano kroz istorijsku praksu, aktualizira ideja da li bi u Crnoj Gori uporedo sa odborima za podizanje spomenika trebalo istovremeno osnivati i odbore protiv rušenja. Gdje je stvarni lik crnogorske istorije: u onima kojima su ili u onima koji nijesu podizani spomenici?”




RFE


Kada je u Crnoj Gori podignut, odnosno kada je prvi put srušen javni spomenik?


RASTODER


Koliko ja znam 1862 godine jedan spomenik je kralj Nikola podigao jednom odredu Vasojevića koji je neslavni završio u Srbiji. Kasnije je on srušen prilikom posjete visoke delegacije Srbije.


RFE


Nisu samo spomenici rušeni nego, na primer, i jedan stari brest na Cetinju nije preživeo raskid s prošlošću.


RASTODER


Jeste, to je jedan brest koji se često spominje u putopisima iz kraja 19. vjeka ispred kojeg je knjaz Nikola nekada presjedavao, vršio suđenja, donosio neke važne odluke. Poslije ujedinjenja taj brest je , kao simbol njegove vladavine, posječen.


RFE


Koliko je puta Jugoslavija menjala svoje ime i menjala svoj ustav?


RASTODER


Ono što je zanimljivo sa stanovišta političke trusnosti i nedovršenosti istorijskih procesa , to je upravo vrlo česta promjena ustava i imena zemlje u kojoj smo živjeli. Vi ste mogli , neizlazeći iz svoje sobe i neizlazeći iz svoje kuće, da doživite dvije do tri države rasličitog ustavnog i državnog okvira i državnog uređenja. Jugoslavija je imala ustav iz 1921, 1922, 1931, 1946 godine. Ustavne zakone 1953, 1963, 1974 i 1982 godine. Dakle, sedam ustava u nekih osamdeset godina, ako uzmemo da je ova SRJ nastavak prethodne državne zajednice. To samo govori o tome da je ta državna zajednica u biti nestabilna i da je ona permanentno tragala za nekim optimalnim rješenjem. Ono što je mnogo važnije je da se ni za jedan od ovih ustava ne bi moglo reći da je donjet u demokratskom procesu. Svaki od ovih ustava je osporavan sa stanovišta te precedure, i svaki od ovih ustava je, ustvari , bio neka vrsta ili dogovora užih politčkih elita, ili je imao na neki način naredbarni karakter. Odnosno, imao je elemente oktroisanog ustava, kao što je Ustav iz 1931 godine.


RFE


U knjizi Janusovo lice istorije vi pišete o tri Jugoslavije, o njihovim grbovima, himnama i praznicima:

“Grb prve Jugoslavije bio je dvoglavi bijeli orao u poletu na crvenom štitu. Vrh obje glave, dvoglavog bijelog orla, stoji kruna kraljevine. Na prsima orla stoji štit na kome su grbovi: srpski – bijeli krst na crvenom štitu sa po jednim ognjilom u svakom kraku; Hrvatski - štit sa 25 polja crveni i srebrenasti naizmjenice; slovenački – na plavom štitu tri zlatne šestokrake zvijezde, ispod toga bijeli polumjesec. Za crnogorski grb ovdje nije bilo mjesta, jer je lav sa njegovog grba bio uspavan pod sjenkom četiri ognjila. Na grbu druge Jugoslavije bilo je stilizirano šest buktinja iznad datuma njenog stvaranja. Kada su počeli duvati svako u svoju bio je plamenu. Zbog opasnosti od nekontroliranog širenja došli su vatrogasci sa strane. Piromani su, hvala bogu, još uvijek dobro. Tako je to kad se djeca igraju vatrom. Na grbu treće Jugoslavije crnogorski lav se našao ispod krsta sa četri ognjila. Jedni misle da mu je i to mnogo, da mu treba otupiti zube, da bi mu drugi najradije produžili noge. Za sada trči u mjestu. Jedne od toga hvata panika , dok drugi slavodobitno uzvikuju “ipak se kreće”.

Prva Jugoslavija je pjevala himnu sastavljenu :jedna strofa hrvatske “Ljepe naše”, jedna strofa slovenačke “Na pre i zastava slave”, dok je početak i kraj bio iz srpske “Bože pravde”. Crnogorska “ubavoj nam Crnoj Gori” zvučala je previše separatističi, a mora se priznati da je i pjevana bila bi dosadna, jer je pojana kao himna punih 40 godina. Pored ove , često se pjevala i himna Srba, Hrvata i Slovenaca, čije je stihove napisao Miladin Nikolić Rasinski. Prvi stih himne je glasio “U drevnome Beogradu uvek isti zvoni glas

Sa Zagrebom i Ljubljanom ista ljubav spaja nas”

Za raliku od ove himne koju je pjevao tercet, himnu druge Jugoslavije “Hej Sloveni” pjevao je sekstet uz dva prateća vokala , od kojih je jedan uvijek otvarao usta pravdajući se da ne zna tekst.

Treća Jugoslavija pjeva himnu Druge , za sada samo u duetu. Dobri poznavatelji muzike tvrde da za sada samo otvaraju usta zbog toga što očekuju pojačanje u vokalu koji ne razumije tekst, ali je spreman privremeno igrati po taktu poznate muzike.

“Pjesma nas je održala, njojzi hvala” stoji i dalje ispisan grafit na zgradi Zavoda za gluvonjeme.

Prva Jugoslavija je slavila deveti januar, dan rođenja njena veličanstva kraljice Marije; 24. maj sveslavenski apostoli Čirilo i Metodije; 28 jun, Vidovdan, kada se činio pomen izginulim borcima za vjeru i otadzbinu. Šesti septembar, dan rođenja njegovog visočanstva, prestolonasljednjika kralja Petra; 26 novembar, Dan ujedinjenja Crne Gore i Srbije. Prvi decembar, Dan ujedinjenja Srba, Hrvata i Slovenaca i 17. Decembar, dan rođenja njegovog veličanstva kralja Aleksandra I. U navedene dane bi se radnje zatvarale samo za vrijeme službe Božje.

Druga Jugoslavija je slavila manje, ali duže. Prvi maj, praznik rada; 25. maj, Dan mladosti; 4. Jun, dan ustanka, 29. novembar, Dan republike. Pored navedenih, postojali su i republički pdraznici – Dan ustanka. Treća Jugoslavija nema zvanične praznike, iako nezvanično slavi neke praznke i Prve i Druge. 29. Novembar i Prvi decembar. Ona još nema zvanični rođendan, kao što nema ni ovjeren matični list. Po tome najviše liči na privremeno usvojeno djete koje se nada da će kad tad naći roditelje koji će mu saopštiti pravo kršteno ime. Za sada se ,po navici, odaziva na staro, radi uroka. Usvojeno je zbog nasljedstva mada objektivna krvna analiza pokazuje da mu je graškom dato ime, a da mu je prezime poznato. Otac mu iskazuje takvu ljubav da se ono u njegovom strašnom zagrljaju očigledno guši. Za sada se održava na vještačkom disanju i hrani koju mu brižno odabrana posluga servira po jelovniku koji majka brižno nadgleda da ga ne bi neko otrovao. Kako je jelovnik najčešće na kineskom, za okolinu je očigledno nerazumljiv te je nužan simultani prijevod. To pravo zadržava samo za sebe. “Ja sam te rodio, ja ću te i ubiti.””




RFE


Vi kažete da su prva i druga Jugoslavija nastale na osnovu pomirenja, a da je treća nastala na ideji da je mirenje bila greška. Hoćete li to objasniti?


RASTODER


Teza da je prva i druga Jugoslavija nastala na osnovu pomirenja nije moja već profesora Petranovića. Dok je treća Jugoslavija nastala kao iluzija, ili ako hoćete, kao dio nedovršenog projekta. Ako se sećate, u njenom nastanku bio je otvoren prostor da joj se prikljuće svi oni koji to žele. Pri tome, najveći dio političke i intelektualne elite je tvrdio da je stvaranje Jugoslavije , sa pozicije interesa srpskog naroda, bila istorijska greška. U takvom intelektualnom ambijentu je stvarana ova treća Jugoslavija sa očiglednom tendencijom da nazivom zadrži pravo nasljeđa prethodnih dvaju Jugoslavija. Po svom ideološkom supstratu ona nije imala ništa od jugoslovenske ideologije. Ona je u ideološkom smislu reducirana na nešto što bi asociralo ili anticipiralo srpsku nacionalnu državu. To je vrlo lako dokazati prostom analizom ključnih dokumenata vezanih za nastanak te države i analizom ukupnog intelektualnog i političko ambijenta u koje je onda nastajalo. Ona je nastala kao nedovršeni projekat.


RFE


Kao istoričar , da li vi imate osećaj da u Crnoj Gori u ovom trenutku postoji opsednutost prošlošću? Da li ono što se događa u Crnoj Gori danas može da se nazove nacionalnim romantizmom?


RASTODER


Opsjednutost prošlošću je permanentna odlika ne samo Crne Gore nego ukupno bivših jugoslovenskih prostora. Ta opsjednutost prošlošću je logična posljedica nedovršenosti jednog istorijskog procesa. Dvadeset dve su države nastale na ruševinama triju komunističkih federacija SFJ, Čekoslovačke i ŠSR. Sve te države su nastale na principu samoopredjeljenja naroda i sve su nastale kao nacionalne države. U tom procesu nastajanja novih državnih tvorevina javlja se proces permanentnog traganja za identitetom u prošlosti. U Crnoj Gori je taj proces vidljiv, ali taj proces je vidljiv i u Srbiji, u Hrvatskoj i u Sloveniji.. On zaista liči, u mnogim konsakvencama, na ono što je bilo karakteristično u Njemačkoj sedamdesetih godina 19 vijeka ili u Italiji nešto malo ranije. To je prosto traganje za identitetom. Primarna prava traganja za tim identitetom je prošlost i na neki način utemeljivanje argumentacije u njoj za neke dnevnopoliticke i operativne ciljeve.


RFE


U poslednje vreme se vrlo često Crna Gora poredi sa Slovenijom i Hrvatskoj u vreme kada su one stvarale sopstvene nezavisne države. Za Sloveniju i Hrvatsku bila je tipična nacionalna homogenizacija. Ima li nje i u Crnoj Gori danas?


RASTODER


Ja mislim da nema. Nedavno sam vodio dijalog sa jednim zagrebačkim kolegom ukazujući na nešto što se ipak ne može podvesti pod jedinstven proces. Vidite, Slovenci su prvo imali relativno homogenu intelektualno- nacionalno-političku elitu. Hrvati su imali relativno homogenu nacionalnu i političku elitu. Crnogorska nacionalna i politička elita je podjeljena. Mislim da su elite koje su preferirale samostalnost, posebno u Hrvatskoj, pa djelimično i u Sloveniji, ustvari regrutovane iz slojeva uskonacionalnih elita. Da pojednostavim. Crnogorska politička elita, to je sad jedan paradoks, koja preferira rješenju unutar kojeg bi se proces raspada Jugoslavije doveo do nule, pa bi sa te pozicije krenulo u nove integracije, ta elita je apsolutno bila protiv rata, protiv raspada bivše Jugoslavije, protiv zločina. Odbijala je da ratuje za neke imaginarne ili stvarne ciljeve, zavisi kako ih definišete. Taj dio elite je sve vreme održavao komunikaciju sa svim onim što je činilo antiratni i opozicioni lobi na čitavom prostoru bivše Jugoslavije.


RFE


A sta je sa nacionalnim manjinama?


RASTODER


Dok se zapaža da su neslovenski narodi u Sloveniji bili protiv osamostaljenja Slovenije, da su Srbi u Hrvatskoj bili protiv osamostaljenja Hrvatske, da su Srbi i Hrvati u Bosni bili, svako na svoj način i iz svojih interesa, protiv osamostaljenja Bosne i Hercegovine, manjine u Crnoj Gori nikada, ili u najvećem dijelu , nijesu osporavale državnost Crne Gore. Ne samo da nijesu osporavale, nego su jedno vrijeme bile važan supostrat glasova koji su održali tu ideju. Na osnovu toga i takvog saznanja je i nastao onaj poklik na mitinzima “Milo, Turčine”.

Nedavna istraživanja sprovedena u aprilu ove godine pokazuju da je vezanost Muslimana u Crnoj Gori za crnogorsku državu manji samo za jedan procenat od onog procenta Crnogoraca koji ispoljuju vezanost za Crnu Goru kao državu. Relativno harmonični međunacionalni odnosi u Crnoj Gori imaju izvjesno istorijsko utemeljenje, mada se ne može govoriti , naravno, o nekoj idili. radi se, prosto, o spletu konkretnih interesa koje su određene manjinske populacije u Crnoj Gori stavile na stranu onog fronta koji se danas prepoznaje kao crnogorski. Ali u vremenu raspada Jugoslavije to je bio antiratni i to je bio građanski front.


RFE


U svakom slučaju u Crnoj Gori postoji u ovom trenutku, raskol. Vi, inače , u svojoj knjizi pišete o svim raskolima u Crnoj Gori, o četiri generacije crnogrskih raskola.


RASTODER


U tim slobodnijim esejima i tekstovima sam nazvao prvu generaciju “Nikolina đeca”, u podnaslovu su nosili naslov “Umorni ratnici”. Drugu generaciju sam nazvao “Pašićevi đaci”, u podnaslovu “Ujedinitelji”. Treću generaciju sam nazvao “Titovi đaci”, u podnaslovu “Revolucionari”. I četvrtu generaciju sam nazvao “Slobodanova đeca”.


RFE


Ovo je deo vašeg teksta o raskolima u Crnoj Gori:

“Vjerovatno da nigdje nije izraženiji fenomen političkog oceubistva nego u Crnoj Gori. Kao žrtva sopstvene nacionalne ideologije i politike kralj Nikola bio je prokazan od onih koji je intelektualno i politički uzdizao. Sa tim počinje i politička pojava čekanja u Crnoj Gori. Tako se desilo da, dok su jedni čekali njegov povratak , drugi su se već bili zakleli kralju Petru. Dok su jedni očekivali povratak kralja Petra, drugi su se već bili zakleli Titu. Dok su jedni ostajali vjerni Titu, drugi nisu htjeli pogaziti zakletvu datu Staljinu. Dok su se jedni zakleli Slobu, drugi su se već zakleli nekom drugom. Pri tome su svi tvrdili da je nemoralno gaziti već jednom datu zakletvu. Iako su se svi praktično zaklinjali po najmanje dva puta. U nedostatku demokratskih institucija i tradicije svi su se pozivali na narod kao opšte mjerilo njihove vrijednosti. Takva narodna demokratija je najčešće crnogorske raskole nužno odvodila na vojno polje, umjesto u sale za rasprave.”


RFE


Kad su u pitanju današnji raskoli u Crnoj Gori, da li se nešto promenilo otkako se promenila vlast u Beogradu?


RASTODER


Mislim da se promjenio jedan ukupni društveni ambijent unutar koje je relaksirana nesnošljivo zategnuta atmosfera koja je vladala do tada. Mislim da je promena i u u tome što je svest o mogućem ratu i mogućem oružanom sukobu relativno udaljena. Promjenila se svijest i jednih i drugih, uslovno nazvanih, sučeljenih blokova ili političkih oponenata. Mislim da i kod jednih i kod drugih sazreva svest da je jedino moguće rešenje postoječih političkih suprotnosti demokratsko rešenje. Za Crnu Goru bi bilo demokratsko rešenje svako ono koje ne bi ličilo na prethodno. A prethodno je užasno iskustvo političkih raskola koje se vrlo često završavalo i oružanim sukobom.


RFE


Dobro, a šta po vama ne razumeju ljudi u Beogradu, kad je u pitanju današnja Crna Gora i orijentacija da se ide na referendum?


RASTODER


Mislim da ljudi u Srbiji ne razumiju tradicionalni paternalizam koji je vidljiv , posebno kroz djelovanje određenih intelektualnih elita.. Ne vide da taj paternalizam polazi od jednog stanovišta koji aposlutno ne uvažava realnost. Biću slobodan da objasim to stanovište : teoretski, možete dokazivati (pozivajući se na kralja Nikolu, na Njegoša, na sve velikane crnogorske istorije 17., 18.,19.vijeka, na sve crnogorske bukvare, crnogorske čitanke, istorijske izvore i citate) da ne postoje Crnogorci kao prepoznatljiv nacionalni idividualitet. Mislim da najveći dio intelektualne elite u Srbiji ne shvata da neko ne postoji ili postoji zato što ga oni priznaju ili ne priznaju, nego prosto neko postoji ili ne postoji zato što je svjestan svog postojanja. Mislim da je ta iluzija o jedinstvenom srpskom nacionalnom korpusu na neki način, gledano sa pozicije te elite, izmakla mogućoj kontroli nekih nacionalnih projekcija. Po prirodi stvari Crnogorci su ljudi reakcije. Dakle, oni na na određenu vrstu pritiska, određenu vrstu pokušaja da se sagledaju u okviru zadatog rama , reaguju na način što odbijaju takvu vrstu ponašanja. Mislim da je tu jedna od tačaka konflikta. Druga važna stvar je da je u posljednjih deset godina Beograd izgubio prestiž kulturnog i intelektualnog centra sa pozicije običnog Crnogorca, njegovog ideala da studira u Beogradu, njegovog ideala da vidi neke od velikana intelektualne i političke misli danjašnje Srbije ...toga više nema. Kod velikog dijela mlade intelektualne elite taj dio političke srbijanske elite je u najvećem djelu kompromitovan u posljednjih deset godina, tako da on ne može da bude intelektualni autoritet, što je vrlo važno na ovoj relaciji odnosa elita na ravni Srbije i Crne Gore. Ne želim da navodim imena imena koja su imala udjela u nekim zločinima ili nekim procesima preseljenja ili etničkog . Ona ne mogu više držati ni istorijke ni moralne, ni bilo koje druge lekcije najvećem dijelu Crnogoraca. Iz toga odvajam onaj još uvijek tradicionalno zadojen dio koji neki zovu, s pravom, guslarsko-patriotski dio. Prosto je ta nova elita u Crnoj Gori odgajana na sasvim drugim vrijednostima od onih koje su bile na sceni kod najvećeg djela srpskih intelektualaca u posljednih deset godina.


RFE


Pošto ste vi istoričar , ja bi ipak volela da se mi vratimo u prošlost i da tako završimo ovaj razgovor. Vratićemo se u prošlost zahvaljujući vašim tekstovima. Reč je o temi koju ste načeli, a to je odnos Podogoca – Beograd. Vračamo se na prvu Jugoslaviju negde dvadesete godine dvadesetog veka:

“Tako, na primjer, zvuči paradoksalno, ali Crna Gora nije imala pristojnu saobraćajnu vezu sa Srbijom sve do 1925 godine. I to preko Metohije onim čuvenim putem preko Čakora. Da bi došli do Beograda , Crnogorci su dugo silazili u Zeleniku, ukrcavali se na uskotračni voz, stizali do Sarajeva, pa odatle za Beograd. Od 1938. godine su to mogli da urade iz Nikšića, pa do Bileće, Sarajeva i potom za Beograd. Ne slučajno u tadašnjem političkom rječniku Crna Gora je zbog saobraćajne izolovanosti označavana kao slijepo crijevo Jugoslavije. Doći do Beograda, bio je pravi podvig. U Beograd se moralo zbog stipendije, kredita, rješenja, namještenja penzija i slično. Penzije su posebno bile interesantne za Crnogorce koji su poslje ujedinjenja navalili na različita ministarstva , ne bi li im dodijelili mirovinu. Bilo bi zanimljivo jednoga dana objaviti molbe bivših crnogorskih ministara, vojvodara i serdara u kojima nabrajaju svoje zasluge za otadzbinu, tražeći penziju od raznih činovnika. Ne bi se moglo reći da je država bila škrta prema Crnogorcima, ali je uslovljavala penziju građanskom lojalnošću prema režimu.

Negdje dvadesetih godina ovoga vijeka na Cetinju je živjela kršna Crnogorka Stana Vukosavljević, rodom iz sela Prapratnica . Ona je živjela na Cetinju i onda kada je kneginja Zorka Karađorđević, kćerka kralja Nikole, žena potonjeg srpskog kralja Petra, rodila Aleksandra, budućeg regenta, jugoslovenskog kralja. Kako Zorka nije imala majčinog mljeka, pozvana je Stana da doji budućeg kralja.

Vremenom je Stana ostala bez igdje ikoga i bilo kakvih prihoda za život, pa joj je neko rekao da bi trebalo poći u Beograd da joj daju penziju. Tako je Stana jednoga dana 1921. godine zakucala na vrata ministra dvora Balugđića. U dvoru je na hodniku primio neki osorni činovnik koji je odbio grubim riječima “Pa tvoje je mljeko plačeno, šta bi još htjela”. Postiđena i uplakana Stana Vukosavljević krenula je da luta ulicama Beograda bez nade i para. Srela je neka Crnogorka koja je dugo živjela u Beogradu i uputila na Jovana Đonovića, tada narodnog poslanika iz Crne Gore. Stana mu je ispričala svoju tužnu priču i tražila pomoć da se vrati u zavičaj. Dat joj je novac za put i starica je bila ukrcana na voz za Sarajevo. Kada je stigla u Vir Pazar , Stana se nikome nije javila nego je otišla na most i skočila sa njega. U jednom tadašnjem opozicionom listu je izašao članćić pod nazivom “Prosjakinja kraljeva dadilja””.

[SKOJ]

Dakle, pored spamovanja raznim manje i vise pismenim cut/paste glupostima - ima li ko da ponudi koji argument, kao - brojke, datume?

Za svaki grad u kome je bilo sukoba se zna da su ga zelenasi opkoljavali a zatim se povukli kad su stigle nadmocne bjelaske snage... dakle, Crnogorci protiv Crnogoraca.

Samo da napomenem, izraze "okupatorska armada" i "zlocinacke horde" ne smatram argumentima

[Nije bitno...]

Za svaki grad u kome je bilo sukoba se zna da su ga zelenasi opkoljavali a zatim se povukli kad su stigle nadmocne bjelaske snage... dakle, Crnogorci protiv Crnogoraca.

Ne, Crnogorci protiv Srba...

[SKOJ]

Za svaki grad u kome je bilo sukoba se zna da su ga zelenasi opkoljavali a zatim se povukli kad su stigle nadmocne bjelaske snage... dakle, Crnogorci protiv Crnogoraca.

Ne, Crnogorci protiv Srba...

Osim 'ne', imas li kakav argument?

Mislim, glavne su bile borbe izmedju bjelasa i zelenasa, jer je srpskih trupa bilo veoma malo. A i bjelasi i zelenasi su bili Crnogorci.

[Nije bitno...]

Geografsi jesu. Geografski si i ti Crnogorac. Ali si ti prvo Srbin, pa onda Crnogorac, i to te cini drugacijim od mene, koji se ne smatram Srbinom. Sto se tice dokaza, i ja i ti mozemo ovde postovati istorijske spise koji ce potkrijepiti i moje i tvoje tvrdnje, ali to mozemo raditi u nedogled, ja ti samo kazem da sam ja skloniji da vjerujem istoriji koja kaze da su se zelenasi smatrali Crnogorcima, i da su bili protiv ujedinjenja sa Srbijom, a da su se bjelasi smatrali za Srbe, koji protiv aneksije nisu imali nista. Ja o zelenasima imam misljenje kao o ljudma kod kojih je bila razvijena svijest o crnogorstvu kao nacionalnoj odrednici, i kojima srpska okupacija 1918. nije bila nista bolja od, recimo, turske. Ja tadasnje bjelase ne mogu shvatiti, kao ni danasnje unitariste, jer mi nije jasno zasto je onda toliko krvi proliveno da bi se ocuvala crnogorska sloboda i nezavisnost, i cemu onda to mukom i krvlju steceno priznanje na Berlinskom kongresu? Zar sve to da bi Crna Gora prestala da postoji odlukom nelegitimne i nedemokratske Podgoricke skupstine, i da bi neke glavonje iz Beograda, posto su se opasuljile i osilile preko svake mjere, posle par vjekova kojih su mirni kao bubice proveli pod Turcima, ekspresno ostvarile svoje planove i ambicije...

[Beranac]

Malo smo skrenuli sa teme. Neka ova bude od praistorije do zadnjeg Nemanjica.

Otvoricu posebnu temu za noviju istoriju - time i odluku o podgorickoj skupstini. A tu imam dosta materijala. No, samo polako.

[SKOJ]

...ja ti samo kazem da sam ja skloniji da vjerujem istoriji koja kaze da su se zelenasi smatrali Crnogorcima, i da su bili protiv ujedinjenja sa Srbijom, a da su se bjelasi smatrali za Srbe, koji protiv aneksije nisu imali nista.

Mogu da ti kazem da si onda sklon da vjerujes u gluposti. U to vrijeme i zelenasi i bjelasi su o sebi pricali kao o Srbima i postoje stotine pisama i dokumenata koji to potvrdjuju.

Sto nema nikakve veze sa tim kakvo je stanje danas.

Jedina razlika izmedju njih je bila politicka - za kakav oblik ujednjenja su bili.

Ja o zelenasima imam misljenje kao o ljudma kod kojih je bila razvijena svijest o crnogorstvu kao nacionalnoj odrednici, i kojima srpska okupacija 1918. nije bila nista bolja od, recimo, turske.

To je neozbiljna prica. Procitaj izjave poznatih zelenasa, njihove odbrane na sudovima.

Zar sve to da bi Crna Gora prestala da postoji odlukom nelegitimne i nedemokratske Podgoricke skupstine, i da bi neke glavonje iz Beograda, posto su se opasuljile i osilile preko svake mjere, posle par vjekova kojih su mirni kao bubice proveli pod Turcima, ekspresno ostvarile svoje planove i ambicije...

Propaganda. Ako mozes, izbjegavaj koriscenje takvih adzicevskih argumenata a ja cu se uzdrzati da zelenase nazivam italijanskim placenicima.

[Nije bitno...]

Zovi ti zelenase kako god oces, ali zdravorazumski gledano: po tvome, 1918. je u Crnoj Gori bilo 100% Srba. U narednom periodu je srpstvo u CG samo jos vise naglaseno, te nije moglo biti pomena od javljanja Crnogoraca kao nacije. Opet, po vasem, Crnogorci su nacijom proglaseni 1945., po uspostavljanju komunisticke vlasti, kada je i Crna Gora ponovo postala republika sa jasno definisanim granicama, mjesto nakaradne Zetske banovine. Zar je moguce da je jedan takav narod kao sto su Srbi sebi dozvolio da se za oko pola vijeka premetne u Crnogorce, i to u takvom obimu da je danas Crnogoraca osjetno vise nego Srba? Znaci od 1918. pa do 2003. je od strukture pravoslavnog zivlja 100% Srbi danas doslo do otrilike 57% : 43% u korist Crnogoraca?! Tolika promjena nije mogla nastati za istorijki tako kratko vrijeme! Jos kad se uzme u obzir da je propaganda bila poprilicno u korist Srba! Ne, proces osvijescivanja Crnogoraca, koji su svoje crnogorstvo prihvatili kao nacionalnu odrednicu, morao je poceti mnogo ranije...

[SKOJ]

Pravo da ti kazem, mene prica o necem tako licnom kao sto je nacionalno izjasnjavanje ne interesuje mnogo. Ja znam sto sam ja a sto je ko drugi - to je njegov problem.

Nego, nadam se da smo se slozili da je 1918. bila najvecim dijelom borba medju samim Crnogorcima.

[Nije bitno...]

Neka bude. Uostalom, ja nisam istoricar, i samo prenosim ono sto sam nedje procitao, a i ne mislim da bi jos 20 stranica naglabanja istorije na ovom topicu mene premetnulo u Srbe, ili tebe u Crnogorce, vec bi svako ostao pri svome. Mozda bi bolje bilo da mi opravdamo ime ovog foruma "Buducnost Crne Gore", nego sto se bavimo njenom prosloscu, i da trazimo izlaz iz ove pat-pozicije, nego sto bistrimo kako je do nje doslo...

[Beranac]

Razlog zasto su Crnogorci 1918. bili toliko nesvjesni o svojoj drzavotvornosti, istoriji i naciji lezi u skolstvu:

Prvi bukvar, onaj od 1836. godine, u Mitropolitskoj knjigopecatnji, nabavljenoj u Rusiji: "Srpski bukvar radi ucenja mladezi Crkvenome i Gradjanskom citanju". Autor: Dimitrije Milakovic, Mostarac, koji je gimnaziju zavrsio u Novome Sadu. Na Cetinje ga je doveo Ivan Vukotic.

Na pocetku je azbuka crkovna. Zatim slijede osnovne molitve. Nakon toga dolazi azbuka gradjanska. Kao primjeri za citanje navode se poslovice, moralne pripovijetke, basne, price i onda, na str. 17. pocinje Istorija, PUNIH 10 STRANA, a onda pjesmice i na kraju - racun.

Sto ima iz istorije? Samo Stefan Nemanja (17-20), Car Uros V (20-21) i knez Lazar Grebljaovic (21-27), i u okviru toga je, naravno, kosovski boj (u kojem Crnogorci nijesu ucestvovali!). A o Crnoj Gori? Nema nista. Ona se pominje samo na koricama, kao mjesto izdanja.

[Beranac]

Nego, da se vratimo Nemanjicima.


Bogumil monah, Savin savremenik i saradnik opisuje dobijanje krune Stefana Prvovjencanog i autokefalnosti SPC:

"Po smrti Strezovoj, Boril (bugarski kralj) dobi zemlju makedonsku, Latini solunski uzese Prosek, a Skoplje Grci iz Epira. Opasnost od severa, od Hajnriha i ugarskog Andrije, ostade i nadalje, pa Stefan, prestrasen i brizan, resi sa Mlecima u savez da udje. Tako uze sebi trecu zenu, Anu Dandolo, unuku duzda dubrovackoga Enrika. Pa preko tih Mlecica opet (!) zatrazi od Rima kraljevsku krunu koju oduvek zeljovase. I tu izbi velika svadja izmedju Save i Stefana (!), a Domentijan (Savin zitijopisac) je lukavo u zitiju precuta. I svadja ova grdna zbog rimske krune, ubrza povratak nas u Svetu Goru, no i sade nesto dumam za sebe i opet ne mogu da dokucim: zastro Sava toliko protivan rimskoj kruni bese? Kao da otadzbina nasa mnogu polzu sa istoka vide...

Te tako, ne stigosmo cestito u Hilandar, a za nama stize vest da Stefan primi krunu iz Rima i tamo pokornost obeca. Kad to cu, Sava ostavi Hilandar, pa ode u Kareju, u svoju keliju monasku. Tu ga zamolih da ostam malko u bratstvu hilandarskom, pa cu kasnije u Kareju. No, ne ostadoh mnogo u Hilandar; tolikoa bese zavist i zloba Domentijana i njegovih, sto Sava mene uza sebe zadrza, a njih, onako, otpremi iz Raske nazad u Svetu Goru, odmah po prenosu mostiju Nemanjinih."

No, Savo nije bio zadovoljan, jer je njemu bilo potrebno drugo, istocno, krunisanje, jer bez toga nije mogao da dobije samostalnost svoje Crkve! Toliko o hriscanstvu i.


Monah nastavlja:

"Koliko Sava zudno iscekivase glas od brata Stefana neka svedoci i to sto izadje iz Kareje pred nas i susrete nas u krsu svetogorskom, pa razmota bratovljevu poslanicu molbenu i citase naglas kako ovaj se miri da primi kraljevsku krunu i sa Istoka. Tu se Savi oci zasijase jer arhimandrit moj imase za sebe drugu nameru, a to je da iz Nikeje i zezslo arhiepiskopsko ne mogase primiti dok mu brat kralj istocni ne postane. Toliku radost kod Save ne videh odkako ga znam..."

Toliko o Savinoj brizi o bratu, Srbiji i svome narodu. Biti arhiepiskop je mnogo vise znacilo za njegovu skromnu, svetu dusu.

"Sava resi da se okrene nikejskom caru... i od njega da iste zlatnu krunu, a od njegovog patrijarha... arhijersku odezdu za sebe. Jer Sava dumase: samodrsci nikejski voljni ce da budu krune i zezla da dele, e da tako i njihovo carstvo nikejsko na snazi i slavi dobiva. A koja je, ondak, dobit od takve avtokefalnosti, e, to ne razbrah za zivota.

Ovde cu da skratim dne putesestvija tegobnog pa cu odma da opisujem sta se zbi na nikejskom carskom dvoru za koji Sava golemo zlato nosase. Te tako Sava brzo kupi krunu istocnu za Stefana i onda pocese blagoglagoljivo da se caste sas cara. Sava poce pricu kako jos otac mu Nemanja, bozjom voljom, izagna zlovernu jeres babunsku iz otacastva serbskog, a i staru veru (pagansku - nb. Beranac) dobro satre. (Dobro nije procitao zitije svoga oca gdje kaze da je grcko ime istrijebio, ne bi izlazio sa glavom na ramenima iz Nikeje ) Pa tako dodje na ono sto ga muci i kaza ga: 'Vasu carsku milost molimo da pored ove kraljevske krune sto dobismo, da Carstvo Vase zapovedi svetome patrijarhu vaseljenskom, da jednoga od nas sto smo ovde za arhiepiskopa proizvede, a mi cemo carstvu istocnom doveka dug taj da placamo'."

Zatim, uslijedilo je Carevo pitanje: koga da proizvede za arhiepiskopa? Sava se necka, jer ne moze sam da predlaze sebe, ali Car prekracuje gubljenje vremena oko toga i veli srdito da se Sava spremi za arhiepiskopa, nasta Sava 'popusta'.

"...pa u svom lukavstvu izmoli jos episkopi serbski nadalje sami sebe arhiepiskopa da biraju, te da ne dolaze ovde u Nikeju... Nego, od ove avtokefalnosti najvise zadobi Sava, a Srblji, monasi, jal mirjani, nista".

Eto, tako sv. Sava, onaj koji je moga stapom (ka Mojsije) da proizvodi vodu i slicne mirakulozne stvari, bratu i sebi kupi vjecnu slavu.

[Beranac]

O tome koliko je sve to uradjeno po kanonskim pravilima, cemo sjutra

[Savindan]

мало сјутра :roll:

[Savindan]

Zovi ti zelenase kako god oces, ali zdravorazumski gledano: po tvome, 1918. je u Crnoj Gori bilo 100% Srba.

По његовоме, по Краљу Николином, по зеленашком, по бјелашком...

Opet, po vasem, Crnogorci su nacijom proglaseni 1945., po uspostavljanju komunisticke vlasti, kada je i Crna Gora ponovo postala republika sa jasno definisanim granicama, mjesto nakaradne Zetske banovine. Zar je moguce da je jedan takav narod kao sto su Srbi sebi dozvolio da se za oko pola vijeka premetne u Crnogorce, i to u takvom obimu da je danas Crnogoraca osjetno vise nego Srba?

Није се српски народ ништа питао, комунисти су милом или силом спроводили своју кампању а и оне који су се другачије изјашњавали су трпали где је њима одговарало, тако пишу сами у предговору резултата пописа 1948. и посебно наглашавају Србе-Црногорце (Црногорци-Срби се подразумевају) и Бокеље.

Znaci od 1918. pa do 2003. je od strukture pravoslavnog zivlja 100% Srbi danas doslo do otrilike 57% : 43% u korist Crnogoraca?! Tolika promjena nije mogla nastati za istorijki tako kratko vrijeme!

1948: 90% националних Црногораца
2003: 40% националних Црногораца, па шта?

"Раст" Срба у ЦГ је још мање вероватан, од само 6700 1948. до 200 хиљада 2003. Множење са 30 пута за 55 година, раст од 2900% за 55 година, да ли ти то делују као околности у којима су се људи слободно изјашњавали па је свачији раст захваљујући наталитету?

Jos kad se uzme u obzir da je propaganda bila poprilicno u korist Srba!

Јосип Броз је био Великосрбин, али само кришом! Блажо Јовановић му био десна рука по скривеном великосрпству, Ђока Пајковић и Војо Срзентић такође! Раскринкао си нас, признајемо, али ти нико неће веровати .

[Nije bitno...]

Savindane,

propaganda je bila u korist Srba prije uspostavljanja komunisticke drzave, na to sam mislio. Da te podsjetim, aneksija i okupacija 1918. A komunizam je trebao ukinuti srpsko osjecanje u CG u onoj mjeri u kojoj je ukinuo i religiju...ali su ljudi isto toliko religiozni posle odlaska komunizma koliko su i bili, ali nisu isto Srbi. Uspostavimo li analogiju izmedju nacije i vjere, sto nije neumjesno poredjenje, jer je u oba slucaja u pitanju intimno osjecanje pojedinca - komunisticki rezim je zabranjivao religiju...sto je u javnosti postovano, ali su ljudi intimno bili religiozni, sem poltrona vlasti, i krisom su slavili slave i krstili se...i posle pada komunizma, religija i crkva su povratile svoj znacaj...zar ne bi trebao biti isti slucaj sa nacijom? Ako je vlast zabranjivala srpstvo(a sigurno ga nije toliko osudjivala i zabranjivala kao religiju), zar se ljudi ne bi javno pisali Crnogorcima, a ostajali potajno Srbi? Ali nisu! Stanje se nije vratilo na predkomunistickih 100% Srba...zasto, kad je broj onih koji su ostali ateisti, a preci im bili pravoslavci, posle pada komunista veoma mali? Zato sto u CG prije komunista nije bilo 100% Srba! Ni blizu! Komunizam nije toliko dugo trajao, niti se Srbi izdaju za slabasnu naciju, cije je srpstvo lako ugasiti, da bi komunizam Srbe u CG prepolovio, i da bi podlegli represiji. Komunizam moze biti razlog zasto su se ljudi 1948. izjasnjavali kao Crnogorci(morali su), ali ne odslikava pravo stanje, jer popis pod takvim represivnim okolnostima kakve su bile 1948. ne moze odslikavati intimne osjecaje ljudi, kakav je nacionalnost, vec samo odslikava u kojoj su se mjeri ljudi bojali rezima. Zato se popis pod komunistima ne moze uzimati kao mjerodavan.

Da si pazljivo pogledao moj post, cije si djelove citirao, vidio bi da ja ne poredim stanje iz 1948. ni sa cime, vec samo pokusavam da dokazem da danasnjih 40% Crnogoraca nije palo s neba, vec su Crnogorci kao nacija postojali oho-ho prije nego sto ste vi voljni da priznate.

[Beranac]

Petar II Petrovic Njegos o Nemanjicima:

Njegos, 1843/44, povucen za jezik od Sima Milutinovica (njegovog velikosrpskog ucitelja):



А да, чоче, божја ти вјера, знам ја ту веселу Србадију; ну куд су јој ти јунаци синови били док јој није Бог да Карађорђа? Та сви ви тамо фастате њега једнога јунаштвом, а кад ви Бог њега узе између вас, а ви суноврат у турски јарам опет! Но кршна и сиромашна Црна Гора нехаје ни ѕа Немање, ни ѕа Мурате, ни ѕа Бунапарте; они сви бише и преминуше, а Црна Гора остаде до вијека и Страшнога Суда, у својој вољи и слободи; а то је у слави".

Nemanje, Murate i Bunaparte... inostrane okupatore u hronoloskom redoslijedu.

[Beranac]

Nastavljamo nasu odiseju o Nemanjicima, sto znam da ce vas mnogo obradovati.

Naime, nastavljamo sa zitijem Monaha bogumila, Savinog savremenika i saradnika.

[size=6]Молба Богумила монаха[/size]

Оче, благослови и помилуј, да ово житије срочим по
правди како јесте, очисти ме, отче наш, да из
мене благодатно очишћеног потече реч чиста као тело
Господа и да казујем онако како је било, А било је да
Немања силник и крвник роду свом и народу беше, и да
на крви узе престо и создаде државу и цркву, а да га и у
првом и у другом подупираше син му Сава о коме и
збори ово житије.

Нека ми Господ посведочи кад казујем да не беше
Савиних чудеса, подизања раслабљени и васкрсавање
мртвих, те његово утишавање буре на пучини а и миро-
точење из гроба Немањина, а што све написа Доментијан
који никаква срама пред Богом и пред људима не имаше,
а монашку ризу носаше. Нека на његову душу срочено му
житије буде, нека уз помоћ Божју и промисао Његову
буде срамно кроз све векове писаније Доментијаново у
овом нашем народу рашком. А Господ мој нека ми
опрости и за ово што рекох за тог Доментијана, а нека се
смилује на мене што Саву не поредим са Исусом, ни оца
му са царем Давидом и Мојсијем, нека ми олрости што
житије ово не красих ни речима старозаветним, ни
новозаветним, што Сави у уста нећу да мећем ни речи
Соломонове, ни пророка Исаије, а ни Исусове, То нека
раде други житијеписци и грех нека је на њине душе, а
грех нека је. и на душу Савину и Немањину што се о
толико врсне мужеве огрешише а и в отачество наше,
што ће да се види подаље.

Па те опет молим, Оче мој, помилуј и благослови да као
бистри поток потече реч моја смиреноумна и нека на
ползу буце роду мом невином и словенском што се цосле
Немање и Сане још више запусти и као стадо раштркано
наста, као стадо коме је крај видл ив и које тешко може
да се спаси од своји лоши пастири и туђински вуци, а што
е веома за жаљење.

Оче, благослови да мање зборим о грешном
брату Сави, првом архиепископу сербском и
грешном брату Симеону, оцу му, а више да зборим о
оном што учннише од рода словенског, па ца то буде
наук некакав за будући властодржци: од народа да се
не одвоје, а ни међу собом да се не крве, да се не
изроди неки покољ још повећи и крај народа да
буде...

И још те молим Господе за смиреномудреније,
молим за реч, што вишим знањем тече, а у мене, у
мој дом ума, чисти зрак светаости да уђе; чиста да је
плоча сердца мојега и ниједна реч мрза и нечиста на
Немању и Саву да не падне иако жупан рашки оца
ми Војислава уби, башту богумилског од кишке
земље, и толики народ рашки ради богумилства
сатра. А кад Немања оц, старости клону, Сава поче
још жешће да их гони са брата му Стефана
Првовенчаног. Са Сотоном се вазда венчао! А све то
гоњење богумила би зарад византијски цареви и
патријарси, и ради своје лозе немањићке и надаље на
трону владарском да се вије.

Мрак душе и ума ми очисти и просветли Исусе,
молим те. И још за нешто молим: да ове моје
тетраде коричене у књиге буду и потом обрезане за
чатање и, не дај Боже, каламус мој и кивит улудо да
је бдио толике ноћи са мном и мрморио речи моје и
Божје. Па још једно те молим на крају Господе: ово
житије што срочих некако да се сачува, да избегне
палеж Немањића, па кад прође и њино да се чати на
вјеке вјеков у народу рашком, ако га јоште буде, а и
ако га не буде други народ који се овде деси да чати
и на нашу муку нека се подучи.
То те моли Господе, раб твој Богумил манах. Амин.

[cetinjanin swe]

aAAUUUU STO IM UCINJE AAAAAAA E KAD SE ZDOGOVORE SA RAKOVICEM ,PA SVI ZAJEDNO MOZGAJU ETO IH ZA KOJI DAN SA GLAVNIJEM ARGUMENTOM TIPA : TI SI LUD ,IDI LIJECI SE , TO MORA DA JE JEVREM DUKLJANIN ,DALE TI ****** I SIPTARI ITD ITD .HAHAAAHAAA :wink:

[Trinity from Zion]

Znam da su ovdje "separatisti" veliki srbomrsci; ali da toliko pljujete i upucujete toliko ruznih rijeci na nase porijeklo, kulturu, kulturno blago, na Nemanjice, Petrovice... to nisam mogla da ocekujem.

Trebalo bi da malo razmislite o tome da smanjite vrijedjanja na racun Srba... samim tim vasim postupcima pokazujete kakvi ste u stvari. Vi ste jedna "rasa" ljudi koja je netolerantna, beskrupulozna, bez imalo mozga, spremna ako treba i da se bez razmisljanja potuce, pardon, da ubije onoga koji za sebe kaze da je Srbin.

[cetinjanin swe]

Znam da su veljeserbi tu ali nemorate da nam pljujete na Naciju ,Vjeru Drzavu, Crkvu i sve sto je sveto Crnogorcima!!!
I ..... Negirate nam drzavu koja je starija od vase.
II ... Govorite da su nas Vladari i Vladike , Vase .
III.... Javno pljujete na nasu CPC i njene vladike ujedno i negirate !
IV .... Zovete i prizivate na oruzane sukobe u CG.
V...... Nazivate nasu vladu i njen narod svercerima, bandom ubicama.
VI...... Oskrnavili ste nam Inapravilibuvlju pjacu od svih manastira i crkvenijeh objekata.


Tako da sam ja na vase mjesto ja bih se stidio ito debelo!

[cetinjanin swe]

Zaboravih : " DOBRO SE DOBROM VRCE " ILI KAKO VI NAMA TAKO MI VAMA :wink:









PS. AKO SE NE VOLIMO, NEMORA DA SE MRZIMO , IMA BOJA POMEDJU CRNE I BIJELE !

[Trinity from Zion]

Ocito je da ti istorija nije jaca strana, Cetinjane.

Prije Zetske drzave, postojale su vec u 8, 9, i 10 vijeku srpske drzave. Jedna od najznacajnijih je bila od Caslava Klonimirovica, koji je vladao prostorima danasnje Cg, Srbije, Hercegovine, veceg dijela Makedonije itd.

Sto se tice onih 6 tacaka koje si stavio u prethodnim postovima...

Prvo: CPC nije nikada postojala - to je samo izmisljotina Vatikana koji hoce da unisti pravoslavlje; jedina crkva koja postoji i koja je priznata i postoji vec toliko vijekova je SPC.

Drugo: nije SPC skrnavila, niti skrnavi crkve i manastire. Vi ste ti koji skrnavite i negirate crkvu kojoj su nekada vasi preci pripadali.

Trece: smanji malo tu svoju mrznju prema Srbima i daj se malo u pamet; ne budi toliki kreten i ne gledaj u nas Srbe kao ugnjetavace tvog "naroda"... to je totalna glupost.