Pećine u Crnoj Gori: Neiskorišćeno blago

Čudesno privlačno podzemlje

Prostoru Nacionalnog parka "Durmitor" s pravom pripada epitet "speleološkog eldorada": osim bezbroj puta opisanih prirodnih ljepota toga kraja, pristupačnih posjetiocima, Durmitor ima i čari koje je hiljadama godina skrivao duboko u svom podzemlju. Ali, veoma vrijednih pećina, osim na Durmitoru, ima po cijeloj Crnoj Gori. Dosad je ispitano više stotina speleoloških objekata, evidentirano ih je nekoliko hiljada ali je izostala njihova turistička valorizacija

Da bi bar dijelom otškrinula ljepote crnogorskih dubina, Republika se obratila predsjedniku nikšićkog Speleološkog društva Goranu Baroviću.
- Samo na prostoru Durmitora evidentirano je više od 300 speleoloških objekata. Zbog hidrogeoloških uslova koji vladaju na ovom terenu, najviše je jama - kazao nam je Goran Barović, dodajući da na prostoru NP "Durmitor" više tih objekata ispunjava sve uslove i za turističku valorizaciju.
Najznačajnija pećina u durmitorskom kraju svakako je jama na Vjetrenim brdima, koja je s dubinom od skoro 900 metara najdublja pećina na Balkanu. Pored nje, poznata je i Ledena pećina, s prelijepim pećinskim nakitom od leda, a značajne su i jama u Malom lomnom dolu, kao i jamski sistem u sjevernim Obručinama.
Veoma vrijednih pećina, osim na Durmitoru, ima po cijeloj Crnoj Gori. U toku dosadašnjih istraživanja Crne Gore ispitano je više stotina speleoloških objekata, a evidentirano ih je nekoliko hiljada. Među svima, svojim karakteristikama posebnu pažnju zavrjeđuju pećina na Đalovića klisuri i jama na Vjetrenim brdima. Na glavnom turističkom pravcu iz Srbije k Primorju nalazi se još nekoliko pećina, koje bi obavezno trebalo osposobiti za turističu upotrebu. Riječ je o Vranštici u selu Mrtvo Duboko, Trnovskoj pećini kod Virpazara, Obodskoj pećini, Plavoj špilji, Sopotu, Spili, Škurdi i Gurdiću u Bokokotorskom zalivu.
- Najperspektivnija, trenutno najduža i najljepša pećina u Crnoj Gori svakako je pećina na Đalovića klisuri, u kanjonu rijeke Bistrice, blizu Bijelog Polja -ističe Barović.
Prema njegovim riječima, do sada je ispitan njen 12 kilometara dug pećinski kanal, u kojem se nalaze sve poznate vrste pećinskog nakita, zatim kanali ispunjeni vodom, pećinska jezera, sifoni, dvorane od kojih su neke visoke više od 30 metara, stalaktiti visoki više od 15 metara i druge vrijednosti koje rijetko srijećemo u ostalim pećinama. Ta pećina svojom ljepotom bacila je u zasjenak sve do sada u Crnoj Gori istražene objekte.
- U njoj se od nakita po svojim dimenzijama svakako ističe stalagnit visok 18 metara, a tu je i kristalna ruža, koja se kao pećinski nakit veoma rijetko srijeće -objašnjava Barović.
On kaže da su važan dio te pećine i kanali ispunjeni vodom, odnosno jezera kroz koja se može vrlo lako kretati manjim gumenim čamcima.
Dakle, speleolozi su s mnogo razloga, zbog neizmjerne ljepote pećine na Đalovića klisuri, ali i ljepote cijelog kraja, pokrenuli inicijativu da se ona zaštiti i proglasi za nacionalni park.
Najvažnija pećina u Crnoj Gori, ipak je Crvena stijena u selu Petrovići blizu Nikšića. Ovo je objekat koji po debljini slojeva upoređuju s lokalitetom El Kastiljo u Španiji. Istražujući ovu pećinu, poznati međunarodni speleolog Basler utvrdio je postojanje trideset jednog sloja, za koji se smatra da je bio naseljen prije 180 hiljada godina, što znači da su tu živjeli praistorijski ljudi. Arheolozi su utvrdili da ova pećina predstavlja jedno od najvećih i najznačajnijih nalazišta u svjetu.
Odgovorni turistički radnici, prema Barovićevom mišljenju, trebalo bi da obrate pažnju na neke od tih pećina, jer ukoliko turizam predstavlja jedan od glavnih pravaca razvoja Crne Gore a skoro 80 odsto njenog sastava čini kast, treba iskoristiti ono što nam je priroda nesebično podarila.
Iako prema svojim svojstvima, crnogorske pećine zauzimaju visoko mjesto u svijetu, nijedan od više stotina ispitanih speleološkoh objekata nije doveden u stanje da bi bilo moguće organizovati turističku posjetu. - Bilo je pokušaja da se turistički opreme cetinjske pećine, ali praktično bez uspjeha –kaže on, tvrdeći da bi veću pažnju trebalo posvetit turističkoj valorizaciji pećina koje se nalaze na glavnim turističkim pravcima jer bi to upotpunilo ukupnu turističku ponudu Crne Gore. Na glavnom pravcu koji od Srbije vodi k Primorju i u samom priobalnom pojasu nalazi se desetak pećina na koje bi trebalo obratiti posebnu pažnju.
-Njihovom adaptacijom bio bi učinjen veliki korak naprijed u povećanju broja turističkih motiva, a potencijalnom gostu pružila bi se prilika da doživi i vidi što malo gdje može - objašnjava Barović, dodajući da je unutrašnjost pećina oduvjek bila jak motiv za istraživanje ljudima koji su imali hrabrosti da zakorače u zemljinu unutrašnjost i upuste se u osvajanje nepoznatog, zbog čega su oduvijek izazivale strahopoštovanje pa su ljudi za njih vezivali nevjerovatne događaje, pripisivali im natprirodne moći, u njih smještali nadljudska bića.
-Vasilije Jovanović, kasnije sveti Vasilije Ostroški, prema narodnom predanju, prvobitno je namjeravao da manastir osnuje u Milića pećini kod Zagorka (Pješivci), drugo mjesto bilo je jedno crkvište u Drenovštici (Pješivci), ali se kasnije, ipak, odlučio za jednu okapinu u Ostroškim gredama, u kojoj su već živjeli neki isposnici - kaže Barović.
Drugi manastir, takođe izgrađen u pećini, manastir je u selu Dajbabe, nedaleko od Podgorice. Pećina se sastoji od tri kanala. Glavni kanal je najveći i u njemu se nalazi oltar. Zidovi i tavanice u pećini-manastiru ukrašeni su crkvenim slikama.

Aleksandar Šćekić